Về hai loại thuốc ông Trump uống

Trong các loại thuốc này, đáng chú ý là vitamin D và famotidine vì chúng liên quan đến những nghiên cứu về Covid-19 ít được báo chí đưa tin.

Thiếu vitamin D làm Covid-19 trầm trọng hơn?

Cách đây mấy năm, một nhóm các nhà khoa học ở Đại học Queen Mary University of London phân tích dữ liệu từ 11.000 người tham gia 25 cuộc thử nghiệm đánh giá hiệu quả của việc bổ sung vitamin D nhằm giảm nguy cơ mắc bệnh cúm. Họ kết luận uống vitamin D hằng ngày hay hằng tuần có tác dụng bảo vệ cơ thể chống bệnh nhiễm trùng đường hô hấp và nhìn chung là an toàn, đặc biệt những người đang thiếu vitamin D thì các liều bổ sung càng có hiệu quả cao.

Đầu năm nay, một nhà nghiên cứu khác ở đại học Chicago, David Meltzer, tình cờ đọc nghiên cứu này và quyết định tìm mối liên hệ có thể có giữa vitamin D và Covid-19. Lập luận của ông là những nhóm người thường xuyên thiếu vitamin D như người da đen bị lây nhiễm Covid-19 nhiều hơn, bệnh trạng lại nặng hơn. Màu da của người da đen ngăn cản cơ thể họ sản sinh vitamin D từ ánh nắng mặt trời. Tương tự, những người dân châu Á như vùng Đông Nam Á ít bị Covid-19 hơn, còn các vùng có nhiều ánh nắng mặt trời như Ấn Độ nhưng số ca Covid-19 vẫn cao là do màu da sẫm màu của người dân làm họ vẫn thiếu vitamin D.

Nhóm nghiên cứu của David Meltzer đọc lại hồ sơ của những người được xét nghiệm Covid-19 tại Chicago trong khoảng thời gian từ 3-3 đến 10-4 rồi đo lường mối quan hệ giữa mức độ vitamin D trong cơ thể những người này với kết quả dương tính. Họ nhận thấy những ai bị thiếu vitamin D dễ có kết quả dương tính hơn so với những người có đầy đủ vitamin D.

Nghiên cứu này đã được đưa lên khu “tiền xuất bản” medRxiv vào tháng 5-2020. Một nghiên cứu khác từ Israel đăng trên tạp chí học thuật FEBS vào tháng 7-2020 cũng tìm ra mối liên hệ giữa việc thiếu vitamin D và khả năng cao bị lây nhiễm Covid-19. Từ đó có khá nhiều nghiên cứu tập trung vào vitamin D như một vi chất bổ sung có tác dụng ngăn ngừa hay giảm nhẹ triệu chứng Covid-19.

Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn cảnh báo uống nhiều vitamin D quá có thể dẫn đến dư thừa canxi trong máu, các trường hợp dư thừa nghiêm trọng có thể gây tổn hại đến các cơ quan trong cơ thể nên họ cho rằng cần được người có chuyên môn xác định lượng vitamin D một người có thể uống chứ không nên uống bừa bãi. Thứ nữa, ngay cả tác giả của nghiên cứu đầu tiên, ông Meltzer cho rằng chưa rõ việc thiếu vitamin D gây ra khả năng lây nhiễm Covid-19 cao hơn hay chỉ phản ánh mức độ dễ lây nhiễm của một người như thế.

Nói cách khác, thiếu vitamin D chưa chắc là nguyên nhân dẫn tới dễ lây nhiễm Covid-19, người thiếu vitamin D cũng là người ít ra ngoài, bị bệnh thường xuyên hay do tuổi tác và chính những tác nhân sau mới làm họ dễ lây nhiễm Covid-19. Meltzer nói trong nghiên cứu, nhóm của ông cố gắng kiểm soát các yếu tố có thể gây nhiễu như thế nhưng “chúng tôi không thể kiểm soát hết mọi thứ” - ông nói trên tờ The Scientist.

Thật ra, đã có nhiều nghiên cứu về vai trò của vitamin D đối với hệ miễn dịch của con người. Các quan sát đều cho thấy con người hiện đại thường thiếu vitamin D vì sống trong nhà, công sở, cơ quan, trường học nhiều hơn là sinh hoạt ngoài trời. Ra nắng người ta lại dùng kem chống nắng, làm hạn chế việc cơ thể phơi ra ánh nắng mặt trời - nguồn cung cấp vitamin D chủ yếu. Các nghiên cứu cũng kết luận người thiếu vitamin D dễ bị nhiễm trùng hơn, cả nhiễm vi trùng hay virus.

Hiện có hơn 30 nghiên cứu đang tìm hiểu khả năng bổ sung vitamin D như một liệu pháp phòng ngừa hay điều trị bệnh Covid-19 (chi tiết trên trang clinicaltrials.gov) cùng nhiều khảo sát trên diện rộng. Các nghiên cứu này có thể ở dạng quan sát để tìm mối liên hệ giữa vitamin D và Covid-19 cũng có thể là các cuộc thử nghiệm lâm sàng đối chứng ngẫu nhiên với các liều lượng bổ sung vitamin D khác nhau. Có thể chúng ta phải đợi kết quả sau cùng mới biết uống vitamin D như Tổng thống Trump có giúp chống Covid-19 hay không.

Trước mắt, một nhóm các bác sĩ ở Anh đã kiến nghị chính phủ các nước khuyến cáo người dân nên bổ sung chừng 4.000 UI vitamin D mỗi ngày, một mức tăng đáng kể (gấp 10 lần) so với các khuyến cáo trước đây, để giảm tỉ lệ mắc bệnh Covid-19. Dù sao vitamin D tốt cho xương, nên bổ sung vitamin D cho cơ thể ở mức bác sĩ khuyến cáo trước đây cũng đã là điều tốt.

Thuốc dạ dày Famotidine chữa lành Covid-19?

Famotidine, một loại thuốc rất phổ biến, rẻ tiền để giảm tiết acid dạ dày được phát hiện có khả năng giảm nhẹ bệnh Covid-19 một cách tình cờ. Bác sĩ Michael Callahan, một chuyên gia bệnh truyền nhiễm của Đại học Harvard làm việc ở Trung Quốc, quan sát thấy một số bệnh nhân Covid-19 có triệu chứng nhẹ hơn, chóng bình phục hơn một số bệnh nhân khác. Hóa ra những người này bị trào ngược dạ dày và nhà nghèo nên chỉ dùng famotidine để điều trị thay vì dùng các loại ức chế acid đắt tiền khác.

Cùng lúc đó, một nhóm nhà khoa học ở Florida dùng mô hình máy tính để lên danh sách các thuốc đang có sẵn có thể dùng để điều trị Covid-19, ngẫu nhiên thay, famotidine xuất hiện ở đầu bảng. Tuy nhiên không ai biết cơ chế thuốc chống lại con virus corona.

Vào tháng 4-2020, bác sĩ Joseph Conigliaro ở New York tiến hành một nghiên cứu nhỏ trên chỉ 10 bệnh nhân, trong đó có 9 người uống ngay famotidine trong vòng 10 ngày sau khi có triệu chứng mắc Covid-19. Người thứ 10 uống sau ngày có triệu chứng thứ 26. Tất cả 10 người đều cải thiện thấy rõ trong vòng 24-48 tiếng sau khi uống famotidine. Sau 2 tuần, tất cả đều lành bệnh, tình trạng sức khỏe trở về bình thường.

Dĩ nhiên đây là một nghiên cứu quá nhỏ, đăng trên tạp chí y khoa Gut vào tháng 6-2020; kết quả chưa nói lên điều gì. Các tác giả chỉ tuyên bố họ được khích lệ bởi kết quả ban đầu này để tổ chức các nghiên cứu quy mô lớn hơn. Nhiều nhà nghiên cứu bày tỏ sự quan tâm bởi famotidine là loại thuốc có sẵn, sử dụng an toàn và rất rẻ tiền.

Đến tháng 8-2020, một nghiên cứu mang tính quan sát thứ nhì do các nhà nghiên cứu tiến hành tại Bệnh viện Harford, Connecticut cho thấy uống famotidine giúp giảm tỉ lệ tử vong, giảm tỉ lệ phải sử dụng máy thở ở bệnh nhân Covid-19. Có tất cả 878 bệnh nhân Covid-19 điều trị ở bệnh viện tham gia nghiên cứu, trong đó 83 người (9,5%) được cho uống famotidine.

Một nghiên cứu khác trên 1.620 bệnh nhân Covid-19 tại Bệnh viện Presbyterian, New York do Trung tâm y khoa Irving Đại học Cobumbia tiến hành trong đó 84 bệnh nhân (5,1%) có dùng famotidine cũng cho ra một kết quả tương tự.

Điều đáng tiếc là, cũng như loại thuốc trị bệnh sốt rét nay được dùng để trị Covid-19 - Hydroxychloroquine hay một số loại vaccine, việc nghiên cứu famotidine trong công dụng điều trị Covid-19 đã phần nào bị chính trị hóa. Khi Chính phủ Mỹ cấp một khoản trợ cấp khẩn 21 triệu đôla để thử nghiệm chích famotidine liều cao cho bệnh nhân Covid-19, người ta đã phê phán quyết định vội vã này là “đẩy sự an toàn đến giới hạn sau cùng”. Dự án sử dụng tiền của Chính phủ Mỹ cũng bị ngưng lại giữa chừng vì lúc đó tại New York không có đủ bệnh nhân để tổ chức thử nghiệm trên quy mô lớn.

Cho đến nay vẫn có những kết quả trái ngược nhau về hiệu quả của famotidine trong điều trị Covid-19. Có nghiên cứu khẳng định loại thuốc trị bệnh loét dạ dày này không hề có tác dụng ngăn ngừa con virus corona, mặc dù các tác giả không loại trừ thuốc có thể hỗ trợ bệnh nhân Covid-19 ở phương diện khác, tức họ quan sát thấy thuốc không có tác dụng kháng virus, còn tác dụng khác thì họ không biết. Cũng có nghiên cứu ghi nhận rất có thể famotidine có tác dụng làm chậm lại phản ứng quá đà của hệ miễn dịch, thường được gọi là hội chứng cơn bão cytokine, gây suy đa tạng ở những bệnh nhân Covid-19 nặng. ■