Châu Á đầu tư cho vaccine “nhà làm”

Đầu tư dài hạn

Ngày càng có nhiều chuyên gia dự báo chúng ta phải sống chung với COVID-19 lâu dài, có thể dịch bệnh này không bao giờ biến mất. Tức là các biến thể mới một lúc nào đó sẽ xuất hiện, có khả năng kháng các loại vaccine hiện nay. Ngoài ra, chúng ta sẽ cần tiêm nhắc lại để duy trì sự bảo vệ của vaccine. 

Do đó, nhu cầu vaccine trong nhiều năm tới sẽ tiếp tục tăng. Khi nguồn cung đáp ứng đủ và vượt nhu cầu trong nước, các quốc gia có vaccine trong tay mới có thể bán cho các nước khác.

Jerome Kim, tổng giám đốc Viện Vaccine quốc tế (IVI) ở Seoul (Hàn Quốc), cho biết: “Nếu giả định COVID-19 kéo dài đến sau năm 2022, chúng ta sẽ thấy có lý do kinh tế mạnh mẽ hấp dẫn những người đến sau (những nhà phát triển vaccine chậm chân khác) trên thị trường”. 

Khi đó, có thể những loại vaccine đời đầu dần dà trở nên “kém hiệu quả hơn” do sự phức tạp khác nhau như biến thể mới của virus, lo ngại về an toàn, các thách thức về chi phí và hậu cần...

 Chẳng hạn: liệu các tác dụng phụ có trở nên nghiêm trọng hơn, các phản ứng miễn dịch có kém đi sau liều thứ ba của vaccine Johnson & Johnson hoặc vaccine công nghệ mRNA của Moderna? 

Rồi biến chứng rất hiếm gặp về đông máu có thể làm giảm nhu cầu sử dụng vaccine công nghệ vector virus (adenovirus vector) do có các loại vaccine mới hơn…

Nhật Bản hiện có ít nhất 4 công ty dược, trong đó có Daiichi Sankyo trụ sở tại Tokyo và Shionogi Pharmaceutical trụ sở tại Osaka, đã tiến hành thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1 hoặc giai đoạn 2 với cả vaccine COVID-19 bằng công nghệ mRNA và công nghệ vaccine bất hoạt truyền thống.

Ken Ishii, giám đốc Trung tâm Thiết kế vaccine quốc tế ở Tokyo, dự đoán một hoặc cả hai loại vaccine do Nhật Bản tự sản xuất sẽ ra mắt vào nửa cuối năm 2022. 

Dù vaccine nội địa sẽ không giúp Nhật Bản đạt được miễn dịch cộng đồng trong năm nay nhưng theo ông Ishii, các nước nên phát triển vaccine của riêng mình để bảo vệ hệ thống y tế và nền kinh tế, đồng thời mở rộng kho vũ khí ngoại giao và quyền lực mềm.

Điều này càng có ý nghĩa lớn trong trường hợp vaccine COVID-19 cần tiêm hằng năm tương tự như vaccine cúm mùa. Theo ông Ishii, các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc và Thái Lan đủ khả năng phát triển vaccine của riêng mình miễn là tiến hành đúng cách các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 - cần theo dõi số lượng lớn tình nguyện viên về tính an toàn và hiệu quả điều trị.

Kentaro Iwata, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm của Đại học Kobe (Nhật Bản), cho biết việc phát triển vaccine là một thách thức ở Nhật Bản do xưa nay, nước này vốn thiếu năng lực để tiến hành các thử nghiệm lâm sàng. 

“Nhật Bản không coi trọng các nghiên cứu lâm sàng, bây giờ thì họ đang cố gắng bắt kịp”, ông Iwata nói. Tại Hàn Quốc, quốc gia có khoảng 14% dân số đã được tiêm vaccine COVID-19 ít nhất một liều, có khoảng 5 công ty dược trong nước đang phát triển vaccine COVID-19. Ở giai đoạn thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 2, là hai công ty Genexine và SK Bioscience.

Tháng 4-2021, Bộ trưởng Y tế Hàn Quốc Kwon Deok Cheol dự đoán sẽ có một hoặc hai loại vaccine sẽ được phê duyệt vào cuối năm nay hoặc đầu năm 2022. 

“Nhiều nhà sản xuất thuốc sinh học Hàn Quốc đã có các sản phẩm được Cơ quan Quản lý dược phẩm và thực phẩm (FDA) Mỹ và Cơ quan Dược phẩm châu Âu phê duyệt. Chính phủ Hàn Quốc đặt ra mục tiêu tự chủ vaccine vào năm 2025 và đã đầu tư cơ sở hạ tầng, năng lực nghiên cứu và phát triển, đầu tư tài chính trong nhiều năm qua”, ông Jerome Kim nói.

Đài Loan cũng đang hồi hộp chờ đợi thành công của vaccine do các công ty Adimmune, Vaccine Biologics và United Biomedical phát triển. Lãnh đạo hòn đảo với hơn 23 triệu dân này tuần trước xác nhận mua 20 triệu liều vaccine của Vaccine Biologics và United Biomedical, đều đang ở giai đoạn 2 thử nghiệm lâm sàng. 

Tuy nhiên ý chí tự chủ vaccine này đang khiến nhiều người cho rằng việc Đài Loan đặt mua vaccine tự sản xuất, chưa được chứng minh về tính an toàn và hiệu quả liệu không phải là hành động khôn ngoan.

ShihJen Liu, thanh tra y tế tại Viện về bệnh truyền nhiễm và tiêm chủng ở Đài Bắc, dự đoán các thử nghiệm giai đoạn 3 sẽ rất khó hoàn thành trong năm nay và mục tiêu dùng vaccine tự sản xuất vào tháng 7-2021 của Đài Loan là không thực tế. 

“Ngành công nghiệp vaccine của Đài Loan có quy mô thị trường nhỏ và thiếu chuỗi cung ứng vaccine hoàn chỉnh, hầu hết nguyên liệu phải nhập khẩu. Tuy nhiên, tự tạo ra vaccine vẫn là rất quan trọng do việc mua vaccine không dễ dàng với Đài Loan có nhiều vấn đề chính trị mà hòn đảo phải đối mặt”, ông Liu cho biết.

Cần chính phủ tiếp sức

Ấn Độ, quốc gia với gần 350.000 ca tử vong do COVID-19 trong làn sóng dịch bệnh thứ 2, đã cho tiêm hơn 21 triệu liều vaccine Covaxin - sản phẩm hợp tác giữa Công ty Bharat Biotech và Hội đồng Nghiên cứu y khoa Ấn Độ. 

Dù vaccine này vẫn chưa được WHO phê duyệt, Bharat Biotech dự kiến sẽ cung cấp 80 triệu liều mỗi tháng, kể từ tháng 8 năm nay. Công ty cũng đang phát triển một loại vaccine dạng xịt mũi. Biological-E, công ty dược và vaccine, trụ sở tại Hyderabad, Ấn Độ, cũng hoàn thành thử nghiệm giai đoạn 1 và giai đoạn 2 vaccine tự phát triển. 

Tháng 5-2021, họ được cho phép thử nghiệm giai đoạn 3. Theo Bộ Y tế Ấn Độ, sự ủng hộ với Biological-E trong nghiên cứu và phát triển cũng như hỗ trợ tài chính là một phần trong nỗ lực của chính phủ để khuyến khích các nhà sản xuất vaccine trong nước. 

Công ty công nghệ sinh học Gennova Biopharmaceuticals, trụ sở tại Pune bắt đầu đăng ký thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1, 2 cho vaccine công nghệ mRNA tự phát triển là HGCO19 vào tháng 4-2021.

Việt Nam, Thái Lan và Indonesia, ba quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, cũng đang nỗ lực phát triển vaccine ngừa COVID-19 của riêng mình. 

Tại Thái Lan, các nhà nghiên cứu tại Đại học Chulalongkorn (Bangkok) trong tháng này bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 1 với vaccine ngừa COVID-19 dùng công nghệ mNRA đầu tiên. 

Kiat Ruxrungtham, người phụ trách nghiên cứu vaccine của Đại học Chulalongkorn, cho biết loại vaccine này sẵn sàng để sản xuất hàng loạt đầu năm 2022. 

Hiện nhóm của ông đã lên kế hoạch để vaccine này hoạt động như một liều tiêm tăng cường với các biến thể mới sau khi hầu hết người Thái Lan đã được tiêm vaccine của Hãng AstraZeneca và Sinovac thế hệ đầu tiên năm nay.

Ông Kiat nói: “Thái Lan có thể trở thành nước xuất khẩu vaccine sang các nước như Campuchia và Lào. Nếu mỗi khu vực có một số quốc gia có khả năng tự sản xuất vaccine, khi bị đại dịch tấn công là rất tốt. Cơ sở vật chất có sẵn cũng giúp chúng ta phát triển phương pháp điều trị, phòng ngừa với các bệnh mới”.

Một loại vaccine khác của Thái Lan, do công ty dược nhà nước và Đại học Mahidol hợp tác với một tổ chức phi chính phủ Mỹ bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 1 hồi tháng 3-2021.

 Tại Indonesia, quốc gia Đông Nam Á bị ảnh hưởng nặng nề nhất với trên 50.000 ca tử vong do COVID-19, cơ quan quản lý y tế cho biết sáu tổ chức địa phương, trong đó có Đại học Indonesia và Viện Khoa học Indonesia đã hợp tác để tạo ra vaccine Merah Putih.

Vaccine này có thể hoàn thành thử nghiệm lâm sàng cuối năm nay, bắt đầu sản xuất hàng loạt vào đầu năm 2022.

Tại Việt Nam, Công ty cổ phần công nghệ sinh học dược Nanogen và Viện Vaccine & sinh phẩm y tế (IVAC) đã bắt đầu thử nghiệm lâm sàng với hai loại vaccine là Nano Covax và Covivac vào đầu năm nay.

Theo Bộ Y tế, Nano Covax có thể được cấp phép sớm nhất trong tháng 9 tới nếu thử nghiệm thuận lợi, còn vaccine của IVAC có thể ra mắt vào đầu quý 1-2022. ■