Giấc mơ trường thọ ở Trung Quốc: Từ Tần Thủy Hoàng đến chỉnh sửa gene

Chắc nhiều người vẫn còn nhớ trong phim Tây du ký có hình ảnh lò Bát Quái để luyện đan của Thái Thượng Lão Quân, nơi đã nung đốt Tôn Ngộ Không suốt 49 ngày. 

Lò Bát Quái này chức năng chính vốn là để luyện các tiên dược như linh đan cho thuật trường sinh bất tử. Hình ảnh này cho thấy mơ ước trường thọ không phải là điều gì mới mẻ của người Trung Quốc.

Vị hoàng đế đầu tiên của nước Trung Quốc thống nhất Tần Thủy Hoàng, người sống cách đây hơn 2.200 năm, cũng bị ám ảnh bởi cuộc sống trường thọ, đã ra lệnh tìm kiếm các loại thuốc trường sinh bất tử. Tuy nhiên, Tần Thủy Hoàng đã qua đời ở tuổi 49 khi mộng ước còn dở dang, mà nguyên nhân có thể là do ngộ độc thủy ngân vì uống thuốc trường sinh.

Tần Thủy Hoàng tất nhiên không phải ngoại lệ. Ước vọng cải lão hoàn đồng, trường sinh bất tử đó có thể thấy ở gần như mọi người có tiền có quyền. 

Ví dụ, ông trùm công nghệ và tỉ phú người Mỹ Peter Thiel đã đầu tư rất mạnh vào công nghệ và khoa học nhằm mục đích kéo dài sự sống, để áp dụng cả cho chính ông. Theo tờ The Atlantic, vị tỉ phú 58 tuổi này thậm chí đã có kế hoạch để cơ thể ông được đông lạnh ở nhiệt độ cực thấp sau khi qua đời, rồi hồi sinh khi công nghệ cho phép.

Kỷ nguyên nhân khẩu học mới

Còn ở Trung Quốc, một chiếc micro của đài truyền hình nhà nước gần đây vô tình thu được cuộc trò chuyện xã giao giữa Chủ tịch nước này Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin trong lễ duyệt binh kỷ niệm 80 năm ngày chiến thắng Thế chiến II, hai ông bàn luận về khả năng sống tới 150 tuổi. 

Một số người cho đây là chuyện phiếm giữa các nhà lãnh đạo, còn những người khác thì lại nhìn nhận đề tài dưới góc nhìn nghiêm túc.

Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới Trung Quốc đang bước vào kỷ nguyên nhân khẩu học mới. Với gần 300 triệu người từ 60 tuổi trở lên (hơn 1/5 dân số), quốc gia này đang già hóa với tốc độ chưa từng thấy trong lịch sử nhân loại. 

Để ứng phó, Trung Quốc đang tái định hình xã hội già hóa thành cơ hội để xây dựng trụ cột tăng trưởng mới: nền kinh tế bạc hay nền kinh tế trường thọ.

China Briefing dẫn một nghiên cứu gần đây của công ty tư vấn đầu tư Dezan Shira cho thấy ngành công nghiệp trường thọ đã được nâng lên cấp độ chiến lược quốc gia Trung Quốc kể từ năm 2024, báo hiệu sự chuyển dịch từ chăm sóc sức khỏe mang tính phản ứng sang chủ động, định hướng kéo dài tuổi thọ. 

Bắc Kinh đã ban hành các chính sách hỗ trợ một phổ rộng các lĩnh vực liên quan đến tuổi thọ, từ y học phòng ngừa và khoa học dinh dưỡng đến công nghệ sinh học, chăm sóc người cao tuổi thông minh và các liệu pháp tái tạo.

Từng có lúc bị xem là "lang băm", ngành công nghiệp kéo dài tuổi thọ của Trung Quốc đã trở thành một nhánh y học hợp pháp và sinh lợi, được thúc đẩy bởi đầu tư nhà nước và sự quan tâm của giới lãnh đạo. 

Theo Sách trắng về ngành y học trường thọ và chống lão hóa Trung Quốc (2025), trọng tâm của y học trường thọ đang chuyển từ điều trị bệnh riêng lẻ sang can thiệp có hệ thống vào chính quá trình lão hóa sinh học. Phương pháp này ưu tiên kéo dài "thời gian sống khỏe", tức số năm sống trong tình trạng sức khỏe tốt.

Trả lời phỏng vấn báo Mỹ The New York Times, ông Lữ Khánh Hoa, giám đốc công nghệ của công ty khởi nghiệp về y học kéo dài tuổi thọ Lonvi Biosciences (Thâm Quyến), khẳng định: "Sống tới 150 tuổi chắc chắn là khả thi". 

Lonvi Biosciences đã phát triển các loại thuốc chống lão hóa dựa trên hợp chất được tìm thấy trong chiết xuất hạt nho. "Chỉ trong vài năm nữa, điều này sẽ thành hiện thực - ông Lữ tự tin khẳng định - Trong vòng 5-10 năm nữa cũng sẽ không còn ai mắc ung thư".

Công ty Lonvi Biosciences đã mở phòng thí nghiệm vào năm 2022 sau khi các nhà khoa học ở Thượng Hải phát hiện một hợp chất tự nhiên được tìm thấy trong chiết xuất hạt nho - procyanidin C1 (PCC1) - kéo dài tuổi thọ của chuột bằng cách tiêu diệt chọn lọc các tế bào già cỗi và bảo vệ các tế bào khỏe mạnh.

Dù ông Lữ hoài nghi về khả năng y học hiện đại có thể đánh bại hoàn toàn cái chết - điều mà Tổng thống Putin cho rằng có thể đạt được nhờ cấy ghép nội tạng - ông vẫn tin rằng khoa học về tuổi thọ đang tiến triển quá nhanh, đến mức những điều tưởng chừng không thể giờ đã trong tầm tay.

Quy mô thương mại tăng nhanh

Ông Lữ và công ty của mình tham gia một ngành công nghiệp kéo dài tuổi thọ đang nở rộ tại Trung Quốc, thu hút giới đầu tư và công chúng. 

"Trước đây, không ai ở Trung Quốc nói về tuổi thọ, chỉ có những người Mỹ giàu có thôi - ông Cam Vũ, đồng sáng lập công ty khởi nghiệp tập trung vào kéo dài tuổi thọ Time Pie (Thượng Hải), chia sẻ với NYT - Bây giờ, nhiều người Trung Quốc đã quan tâm và có đủ tiền để kéo dài cuộc sống".

Time Pie khởi nghiệp bằng tiếp thị thực phẩm chức năng và hiện đang tổ chức các hội nghị khoa học, đồng thời xuất bản tạp chí "Già chậm, sống tốt".

Nhiệt tình của Trung Quốc đối với việc kéo dài tuổi thọ đã tăng lên song hành với tốc độ phát triển kinh tế nhanh chóng, mang lại cho hàng trăm triệu người thời gian và tiền bạc để tìm kiếm những điều vượt lên trên nhu cầu sinh tồn hằng ngày.

Nghiên cứu của Dezan Shira cho thấy nền kinh tế bạc của nước này, bao gồm sản phẩm và dịch vụ dành cho người cao tuổi, ước tính đã đạt 7.000 tỉ nhân dân tệ (966 tỉ USD) vào cuối năm 2024. 

Các thị trường ngách chuyên biệt về tuổi thọ cũng đang nhanh chóng mở rộng từ những nền tảng nhỏ hơn. Sản phẩm tiêu dùng chống lão hóa (4,1 tỉ USD), nền tảng y tế từ xa (7,14 tỉ USD) và robot chăm sóc người cao tuổi (219,7 triệu USD) cho thấy quy mô thương mại tăng nhanh của hệ sinh thái mới nổi này.

Cùng với công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ tiên tiến khác, chính quyền Trung Quốc coi ngành công nghiệp trường thọ là ưu tiên quốc gia, với hàng tỉ USD rót vào nghiên cứu và các dự án thương mại liên quan. 

Lĩnh vực công nghệ sinh học nói chung đang chuẩn bị cho nước này tập trung trở thành trung tâm toàn cầu về khoa học tuổi thọ, với chính sách khuyến khích đổi mới và cởi mở về quy định y khoa trong liệu pháp tế bào gốc, chỉnh sửa gene, senolytics (tiêu diệt có chọn lọc tế bào già cỗi) và kỹ thuật mô.

Hệ sinh thái công nghệ sinh học trường thọ của Trung Quốc cũng được định hình bởi mạng lưới đổi mới trong nước và các tổ chức nghiên cứu được nhà nước hậu thuẫn. 

Ví dụ, các nhà nghiên cứu Trung Quốc đang tham gia các nghiên cứu chung với các tổ chức như Renascience (Nhật Bản) và Đại học Northwestern (Mỹ) để đồng phát triển can thiệp chống lão hóa và thiết lập tiêu chuẩn toàn cầu cho lĩnh vực này.

"Họ đã tiến bộ rất nhanh chóng. Vài năm trước, ở đây chưa có gì và phương Tây vẫn dẫn trước xa" - ông Vadim Gladyshev, giáo sư tại Trường Y Harvard và là người tiên phong trong nghiên cứu tuổi thọ, nói với NYT.

Giulia Interesse ở Dezan Shira cho biết các khu thương mại tự do (FTZ) như Phố Đông (Thượng Hải) đã trở thành bệ phóng cho các công ty công nghệ sinh học, bệnh viện quốc tế phát triển và thử nghiệm các liệu pháp gene, tế bào tiên tiến. 

Một ví dụ nổi bật là Viện Sirio về chống lão hóa (SIA), được khánh thành vào đầu năm 2025, tập trung chuyển đổi nghiên cứu cơ bản về lão hóa thành ứng dụng lâm sàng để tái tạo tế bào và mô.

Hay công ty Rlab (Thượng Hải) đã có dịch vụ cung cấp cho khách hàng trải nghiệm buồng lạnh áp suất cao, nhiệt độ xuống tới -200 độ F, với niềm tin có thể làm chậm quá trình thoái hóa tế bào. 

Công ty AccurEdit Therapeutics (Tô Châu) thì tiên phong trong thử nghiệm lâm sàng chỉnh sửa gene "in vivo" (trong cơ thể sống) đầu tiên tại Trung Quốc (ví dụ, chỉnh sửa gene ART001 để chữa bệnh tim thoái hóa dạng bột - amyloidosis transthyretin). 

Trong khi đó, các công ty như Yoltech Therapeutics (Thượng Hải), Innovent Biologics (Tô Châu) và Hangzhou Tigermed (Hàng Châu) đang thúc đẩy năng lực về y học chính xác và liệu pháp miễn dịch.

Nhìn một cách chiến lược, thay vì phản ứng thụ động với xã hội già hóa, Trung Quốc đang chuyển sang mô hình chủ động, coi tuổi thọ là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đổi mới và chuyển đổi xã hội. Nền kinh tế trường thọ hiện đã được định vị là trụ cột cốt lõi trong chính sách phát triển quốc gia.■