Giọt dầu tràn ly của kinh tế gig?

TTCT - Tài xế công nghệ chở khách hay giao hàng hóa, thức ăn phải tự gánh phí xăng dầu là một thực tế có từ ngày đầu của nền kinh tế gig (làm việc tạm thời và linh hoạt). Liệu khủng hoảng giá nhiên liệu hiện tại có là giọt dầu làm tràn ly?

Trong tuần lễ từ ngày 7 đến 13-3, giá trung bình trên toàn nước Mỹ của 1 gallon (3,78 lít) xăng đã đạt mức kỷ lục 4,33 USD, theo Hiệp hội Ôtô Mỹ (AAA). Giá xăng quá cao hiện chiếm gần như một nửa thù lao của những người lao động gig. Trước tình hình này, nhiều lái xe không còn muốn tiếp tục vì sức chịu đựng đã tới hạn.

Cách đây 6 tháng, Adam Potash chạy cho hãng xe công nghệ Lyft trong khu vực thành phố San Francisco 45 giờ/tuần, kiếm cỡ 200 USD/ngày. Đến giữa tháng 3, tài xế 48 tuổi này chỉ còn chạy 20 tiếng mỗi tuần mà vẫn chưa thể hòa vốn sau khi trừ chi phí.

Theo khảo sát 325 tài xế công nghệ do trang Rideshare Guy thực hiện, 38% cho biết giá xăng cao khiến họ lái ít hơn và 15% đã “treo vôlăng”. Jennifer Montgomery, một nữ tài xế UberEats 40 tuổi ở Las Vegas, đang thuộc nhóm 38% nhưng có lẽ sẽ sớm nhảy sang phía còn lại. Montgomery đã “vỡ mộng” với công việc này và đang tìm kiếm một việc khác không yêu cầu cô phải lái xe. Montgomery hiện chỉ chạy 3 tiếng mỗi ngày, bằng một nửa trước khi xăng tăng giá, vì “công việc này thực sự không còn mang đến lợi nhuận nữa”, cô nói với báo New York Times.

Gữa lúc nhiều đồng nghiệp bỏ nghề vì giá xăng cao, Philippe Jean - chạy cho cả Uber và Lyft ở bang Pennsylvania - lại làm việc nhiều hơn. Nhờ chiếc Toyota Prius chạy được cả xăng lẫn điện, Jean có thể kiếm thêm từ thị phần khách hàng do các lái xe khác để lại. Nhưng đây chỉ là kế hoạch ngắn hạn. Jean vẫn phải chi 120 USD trong số 300-400 USD kiếm được hằng tuần cho xăng dầu và thậm chí phải cắt giảm khoản bảo hiểm xe. Jean dự định bỏ hẳn việc lái Uber vào cuối mùa xuân khi nhu cầu cho những công việc thời vụ khác anh có thể nhận tăng cao trở lại.

Ở chiều ngược lại, cả Uber, Lyft và DoorDash - 3 ông lớn gọi xe và đặt đồ ăn qua app ở Mỹ - đều khẳng định với New York Times rằng tổng số “đối tác” của họ không hề giảm. Uber và Lyft còn cho rằng số tiền các tài xế hiện đang kiếm được cao hơn so với giai đoạn thực thi các lệnh phong tỏa để phòng COVID-19 và thậm chí so với trước khi có dịch. Theo số liệu từ Gridwise - ứng dụng giúp các tài xế theo dõi dữ liệu, thu nhập của các lái xe từ mức trung bình 308 USD mỗi tuần vào đầu tháng 1 đã tăng lên 426 USD vào đầu tháng 3. Tuy nhiên, trong cùng thời gian đó, chi phí xăng mà các tài xế công nghệ phải trả cũng tăng từ 31 USD cho mỗi lần đổ lên gần 39 USD.

Dù vậy, cả 3 công ty đều tuyên bố đã nỗ lực giúp các tài xế vượt qua “bão” giá xăng. Cụ thể, Uber và Lyft phụ thu người dùng dịch vụ 35-55 cent cho mỗi chuyến đi. Khoản phụ thu này sẽ được chuyển hoàn toàn cho các lái xe. Hai app này cũng hỗ trợ hoàn tiền xăng cho các tài xế. Tài xế DoorDash cũng hoàn 10% khi dùng thẻ ghi nợ trả trước của hãng để đổ xăng. Ngoài ra, công ty này dự định thêm thưởng cho các tài xế tùy thuộc vào số dặm đã lái.

Chính quyền một số bang và các hiệp hội trong ngành cũng đã lên tiếng can thiệp. Thống đốc bang California Gavin Newsom cho biết ông sẽ đề xuất giảm thuế để giúp các tài xế của bang bù đắp chi phí xăng dầu, theo The Guardian. Ngoài ra, Hiệp hội Rideshare Drivers United đang kiến nghị các công ty xe công nghệ tăng tiền bù đắp chi phí và lập mức giá dịch vụ công bằng và bình đẳng hơn.

Tuy nhiên, các tài xế phản ứng không mấy tích cực với những biện pháp mà các công ty xe công nghệ đưa ra. Theo AAA, giá xăng đã tăng khoảng 49% trong năm qua. Những khoản hoàn tiền 10% hay phụ thu vài chục cent vì vậy chỉ như “muối bỏ biển”.

Christo Wilson, phó giáo sư Đại học Northeastern, cho rằng các công ty có thể tính giá nhiên liệu và xác định số tiền người lái xe được trả một cách cá nhân hóa hơn nhờ vào thuật toán. “Họ biết tài xế ở đâu và giá xăng trung bình ở khu vực đó như thế nào. Họ cũng biết người lái xe di chuyển bao xa và bao lâu trong mỗi chuyến cũng như loại xe và kiểu xe của họ, vì vậy việc ước tính mức sử dụng nhiên liệu của từng lái xe không hề quá khó khăn” - Wilson nói với CNN Business.

Để tự cứu mình, giới tài xế cũng đưa ra một số gợi ý cho các hãng công nghệ. “Phụ thu nên được tính trên mỗi dặm thay vì mỗi chuyến như hiện tại. Chúng tôi đang tiêu tốn tiền xăng đắt đỏ cho mỗi dặm, không phải mỗi chuyến đi” - Willy Solis, tài xế công nghệ ở Texas, nói với kênh WDSU News. Ngoài ra, Solis cũng đòi hỏi phải có những hình thức hỗ trợ thiết thực và nhanh chóng hơn vì đà tăng giá của xăng dầu vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại.