Tiền "mổ heo" đã được "rửa" thế nào?

Theo hồ sơ của Bộ Tư pháp Mỹ (DOJ), họ Trần và các đồng phạm cấp cao đã rửa các khoản lợi nhuận phi pháp của Prince Group thông qua việc thuê các tổ chức chuyên nghiệp chuyên rửa tiền, thông qua các công ty bình phong, và cả các đơn vị kinh doanh hợp pháp thuộc Prince Group.

Một phương thức phổ biến là thu gom tiền lừa đảo dưới dạng Bitcoin hoặc tiền mã hóa ổn định (stablecoin) như USDT hoặc USDC, rồi quy đổi chúng sang tiền pháp định. Sau đó, những kẻ rửa tiền dùng số tiền mặt này để mua lại Bitcoin hoặc các loại crypto "sạch" khác. Trần Chí trực tiếp tham gia điều phối các hoạt động rửa tiền này.

Ngoài ra, tiền "do phạm tội mà có" còn được dùng để tài trợ cho các hoạt động khai thác crypto quy mô lớn, bao gồm Warp Data (Texas) và Lubian (Trung Quốc) - tất cả đều sản xuất ra lượng lớn Bitcoin "sạch" không liên kết với các khoản thu phạm pháp.

Theo Wired, có một "cú ngoặt" bất ngờ về số tiền gần 130.000 Bitcoin nói trên. Tháng 12-2020, Lubian - công ty giúp Prince Group rửa crypto nói trên - bị mất số Bitcoin trị giá 3,5 tỉ USD trong một vụ trộm. 

Trong một bài blog hôm 14-10, công ty truy vết tiền điện tử Elliptic chỉ ra rằng số Bitcoin bị Mỹ thu giữ có vẻ chính là số tiền trong vụ Lubian đó. "Chưa rõ ai là người đánh cắp số tiền vào năm 2020, hay thậm chí liệu vụ trộm đó có thật sự xảy ra hay không" - Wired dẫn lời nhà đồng sáng lập Elliptic, Tom Robinson.

Theo Robinson, có hai khả năng: vụ trộm được Trần Chí dàn dựng như một phần trong kế hoạch rửa tiền nhằm đánh lạc hướng dấu vết giao dịch; hay số tiền thực sự bị đánh cắp bởi một bên thứ ba, hay thậm chí là "Chính phủ Mỹ đã tham gia, dù ít khả năng hơn". Cũng có thể kẻ trộm thực sự đã bị cơ quan thực thi pháp luật Mỹ lần ra dấu vết rồi tịch thu.

Trước vụ thu giữ kỷ lục 127.271 Bitcoin, năm 2022 chính quyền Mỹ từng tịch thu 95.000 Bitcoin trị giá 3,6 tỉ USD do một cặp đôi ở Manhattan đánh cắp từ sàn giao dịch Bitfinex. Năm 2020, DOJ cũng tịch thu khoảng 1 tỉ USD crypto được cho là đánh cắp từ chợ ma túy trực tuyến Silk Road. 

Trong khi đó, cảnh sát Anh vào tháng 6 đã tịch thu 61.000 Bitcoin trị giá 6,7 tỉ USD từ một phụ nữ Trung Quốc bị cáo buộc dính líu đến vụ lừa đảo đầu tư. Con số này khi đó vượt mọi kỷ lục ở Mỹ, nhưng giờ còn chưa bằng một nửa số tiền trong vụ Prince Group.

Bitcoin từ lâu đã trở thành tài sản ưa chuộng trong các hoạt động ngầm toàn cầu nhờ tính ẩn danh của nó, nhưng các vụ kể trên đã dấy lên nghi ngờ về tính "an toàn" của crypto. Cộng đồng tiền mã hóa cũng suy đoán và tranh cãi làm cách nào cơ quan thực thi pháp luật có thể "tịch thu" số crypto khổng lồ như thế.

Angela Ang, giám đốc chính sách và đối tác chiến lược khu vực châu Á - Thái Bình Dương của công ty nghiên cứu blockchain TRM Labs, cho rằng vụ thu giữ này "nhiều khả năng có liên quan" đến chuỗi giao dịch trước đó. Cụ thể, South China Morning Post dẫn lời Ang cho biết vào tháng 12-2020, số Bitcoin từ 25 ví của Trần Chí đã được chuyển quyền sở hữu, và hồ sơ của DOJ cũng ám chỉ khả năng đã có một người nội bộ đánh cắp số tiền vào thời điểm đó.

Theo các chuyên gia, việc Trần Chí giữ tiền đã rửa thành Bitcoin sạch trong các ví tự quản lý (unhosted wallet) có vai trò rất quan trọng. Đây là loại ví tiền mã hóa mà người dùng tự kiểm soát hoàn toàn, khác với hosted wallet - nơi có bên thứ ba quản lý thông tin, khóa riêng tư hoặc giao dịch của ví. 

Dù mang lại mức độ riêng tư cao hơn và cho người dùng toàn quyền kiểm soát tài sản, unhosted wallet đòi hỏi kiến thức kỹ thuật vững vàng, bởi mất khóa cá nhân đồng nghĩa với mất vĩnh viễn quyền truy cập vào tài sản, một sai sót không thể đảo ngược.

Một báo cáo được công ty an ninh blockchain Distrust công bố vào tháng 8 cho biết 25 ví của Trần Chí sở hữu khóa cá nhân yếu (nên đã bị xâm nhập năm 2020) vì được tạo ra bằng một bộ tạo số ngẫu nhiên giả (PRNG) có độ bảo mật thấp, khiến chúng dễ bị tấn công.

Yu Xian, nhà sáng lập công ty an ninh blockchain SlowMist, cho biết đã có hơn 10 trường hợp ví tiền mã hóa bị lộ lỗ hổng do sử dụng PRNG yếu, song những vụ việc đó chỉ gây ảnh hưởng nhỏ, bởi ngành công nghiệp tiền mã hóa nhìn chung vẫn duy trì tiêu chuẩn cao trong việc tạo khóa cá nhân.

Shawn Yan, nhà sáng lập và CEO công ty ví tiền mã hóa Cregis Technology, cho rằng vụ của Trần Chí chứng tỏ năng lực kỹ thuật và khả năng thực thi pháp luật của các cơ quan quản lý trong lĩnh vực tiền mã hóa. "Nó chứng minh rằng thị trường crypto không phải là vùng vô pháp" - Yan nói với South China Morning Post.

Dù vậy, Yu lưu ý: đa số các vụ tịch thu crypto là do các cá nhân liên quan cũng bị bắt giữ chứ không phải hệ thống blockchain bị tấn công, tức có vấn đề về bảo mật và công nghệ.