Quan hệ Vatican - Anh giáo: Lời cầu nguyện chung sau 5 thế kỷ

Cuộc gặp mang ý nghĩa đại kết (đoàn kết giữa Công giáo và các giáo phái khác) sâu sắc: Lần đầu tiên kể từ thời cải cách Tin lành, một quốc vương kiêm giáo chủ Anh giáo và một vị Giáo hoàng cùng cầu nguyện công khai tại Vatican.

Buổi kinh trưa theo tập tục do Giáo hoàng Leo XIV và Tổng giám mục Anh giáo Stephen Cottrell chủ sự tại nhà nguyện Sistine. 

Đặc tính đại kết của buổi cầu nguyện thể hiện trong bài thánh thi mở đầu do Thánh Ambrôsiô thành Milan soạn, nhưng được Thánh John Henry Newman, tín hữu Anh giáo trong nửa đầu cuộc đời và tín hữu Công giáo trong nửa cuộc đời còn lại, dịch ra tiếng Anh.

Các ca đoàn nhà nguyện Sistine và ca đoàn thiếu nhi của nhà nguyện Hoàng gia tại Cung điện St. James ở London, cùng ca đoàn nhà nguyện St. George tại lâu đài Windsor, cùng phục vụ buổi cầu nguyện. Các ca đoàn đã hát bài thánh ca Come, Holy Ghost, Who Ever One (Hãy đến, lạy Chúa Thánh Thần, đấng hằng hữu).

Chuyến thăm của Vua Charles

Vua Charles từng tham dự lễ phong thánh cho Hồng y Newman vào năm 2019, khi còn là thái tử, và gần đây đã trở thành vị vua Anh đầu tiên đến thăm nhà nguyện Birmingham, Hồng y Newman sáng lập năm 1848. 

Giáo hoàng Leo sẽ tuyên bố Hồng y Newman, người Anh sống vào thế kỷ 19 và là người trở lại đạo Công giáo La Mã từ Anh giáo, là tiến sĩ Hội Thánh vào ngày 1-11.

Sau giờ cầu nguyện, các vị đã tham dự cuộc họp tại đại sảnh đường Sala Regia với các tổ chức tình nguyện chăm sóc trái đất. Một bài đọc trích từ Thư Thánh Phaolô gửi tín hữu Rôma (8:22-27) đã được đọc trước khi Giáo hoàng và Tổng giám mục Anh giáo Cottrell cùng đọc lời cầu nguyện kết thúc bằng tiếng Anh. 

Các hồng y, giám mục và đại diện Anh giáo đã tham dự buổi cầu nguyện, điểm nhấn trong chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên của quốc vương Anh tới tòa thánh kể từ khi lên ngôi vào năm 2022.

Đến Vatican, Vua Charles III và Hoàng hậu Camilla được tiếp đón theo nghi thức dành cho các nguyên thủ quốc gia. 

Sau khi đi qua Cổng Chuông, Hoàng gia được chào đón tại sân San Damaso, và được Giáo hoàng tiếp tại thư phòng. Hai nhà lãnh đạo cũng có cuộc gặp riêng tại Điện Tông tòa và nhất là tại một thánh lễ đại kết tại Vương cung thánh đường Thánh Phaolô Ngoại Thành, nơi Vua Charles được phong tước Hiệp sĩ Hoàng gia của Thánh Phaolô.

Chuyến viếng Vương cung thánh đường Thánh Phaolô Ngoại Thành của ông khôi phục mối quan hệ lịch sử giữa Anh và Vương cung thánh đường này: Vào cuối thời Trung Cổ, khi Anh giáo chưa xuất hiện, chính các nhà vua Anh đã đứng ra bảo vệ Vương cung và tu viện phụ cận. 

Song, truyền thống này đã bị gián đoạn bởi cuộc cải cách và ly giáo dẫn đến nhiều thế kỷ xa cách sau đó.

Giáo hội Công giáo hình thành tại Anh vào thế kỷ 6, khi Giáo hoàng Gregory Vĩ đại cử Thánh Augustine đến Anh. 

Tuy đã trở thành một phần của Giáo hội La Mã, ảnh hưởng của truyền thống Celtic vẫn còn mạnh mẽ trong tín ngưỡng ở Anh, theo nhiều cách. Sau cuộc ly giáo, Giáo hội Anh giáo lan rộng ra toàn thế giới theo bước thực dân Anh và các nhà truyền giáo nói tiếng Anh.

Đầu thế kỷ thứ 16, Giáo hội La Mã bắt đầu bị thách thức nghiêm trọng. Bắt đầu là các luận đề của nhà thần học Martin Luther ở Wittenburg (Đức) vào năm 1517. Năm 1520, Giáo hoàng Leo X yêu cầu Luther từ bỏ tất cả các tư tưởng của ông, và khi Luther từ chối làm theo, ông đã bị Vatican rút phép thông công vào tháng 1-1521. 

Cuối năm đó, Hoàng đế Thánh chế La Mã Charles V đã lên án Luther là kẻ ngoài vòng pháp luật tại hội nghị Worms. Khi Luther qua đời vào năm 1546, lệnh rút phép thông công với ông vẫn còn hiệu lực.

Thần học Luther đã thách thức thẩm quyền và chức vụ của giáo hoàng và các giám mục bằng cách dạy rằng kinh thánh là nguồn duy nhất của kiến thức được mặc khải từ Chúa về Phúc Âm, và phản đối chủ nghĩa tư tế, tức hệ thống phẩm trật trong Giáo hội La Mã. 

Tinh thần phản kháng này dần lan qua Anh. 20 năm sau, nhánh Anh giáo của giáo hội cũng lên tiếng thách thức quyền lực của Rome. Quá trình ly giáo trở nên rõ ràng khi Vua Anh Henry VIII giải thể các tu viện và nhà dòng vào năm 1536.

Trang web của giáo hội Anh phản bác những truyền thuyết về Vua Henry VIII: "Công chúng, đặc biệt là ở Hoa Kỳ, cho rằng Henry VIII thành lập Giáo hội Anh vì tức giận trước việc Giáo hoàng từ chối chấp thuận đơn ly hôn của ông, nhưng các ghi chép lịch sử cho thấy Henry dành phần lớn thời gian trị vì để thách thức quyền lực của Rome, và quy định về ly hôn chỉ là một trong hàng loạt vấn đề chia rẽ giáo hội Anh khỏi Giáo hội La Mã, tương tự như Giáo hội Chính thống giáo đã tách ra 500 năm trước đó".

Mở ngoặc đơn về Henry VIII: Khi còn nhỏ, vào khoảng năm 1965, tôi đã rất thích ngêu ngao ca khúc "I am Henry VIII, I am..." của Herman's Hermits, lúc đó đứng đầu bảng xếp hạng. Ca khúc này biểu thị góc nhìn Vua Henry VIII ra đạo vì đòi lấy thêm vợ.

Trở lại Vatican

Giáo hội Anh bắt đầu có cơ cấu từ từ năm 1562, theo trang web của giáo hội đã dẫn ở trên, tới nay đã là 463 năm. 

Thế cho nên, nay nhân dịp Vua Charles viếng Vương cung thánh đường Thánh Phaolô Ngoại Thành, một ngai danh dự đã được chế tác, có huy hiệu của Vua Charles cùng dòng chữ tiếng Latin "Ut unum sint" ("Xin cho họ nên một", trích từ chương 17 của Phúc âm theo Thánh Gioan) với ý nghĩa ngầm "xin cho hai giáo hội nên một".

Vua Charles ngự trên ngai này trong suốt nghi lễ. Chiếc ngai sẽ được đặt tại cung thánh của đền thờ để nhà vua và các vị kế vị sử dụng trong tương lai mỗi khi tới Vatican. Chiếc ngai truyền đời này từ nay sẽ trở thành biểu tượng cho sự tìm đến nhau vững bền giữa Giáo hội La Mã của Hoàng gia Anh sau bao thế kỷ tách biệt.

Vua Charles cũng đã trao tặng Giáo hoàng danh hiệu Hiệp sĩ Đại Thập tự của dòng Bath, trong khi Giáo Hoàng tặng lại nhà vua danh hiệu Hiệp sĩ Đại Thập tự với Vòng cổ của dòng Giáo hoàng Pius IX và Hoàng hậu Camilla danh hiệu Mệnh phụ Đại Thập tự của dòng này, theo spzh.eu. 

Có thể nhận thấy một tình cờ lịch sử: Khi xưa, Giáo hoàng Leo X đã rút phép thông công Luther vào năm 1521, thì nay Giáo hoàng Leo XIV lại tiếp Giáo chủ Anh giáo - Vua Charles.

Thật ra, đây không phải lần đầu Charles thăm Vatican. Ông đã nhiều lần đến đây khi còn là Thân vương xứ Wales, bao gồm để dự lễ tang Giáo hoàng Gioan Phaolô II và lễ phong thánh cho Newman. 

Ông cũng từng yết kiến Giáo hoàng Phanxicô, người tiền nhiệm của Leo XIV, vào tháng 4 năm nay, trong một chuyến thăm không chính thức, ngay trước khi Phanxicô qua đời. Nữ vương Elizabeth II, thân mẫu của Charles, đã gặp 5 vị giáo hoàng trong suốt 70 năm trị vì của bà, nhưng chưa bao giờ tham gia buổi cầu nguyện công khai với bất cứ giáo hoàng nào, như con trai bà vừa làm.

Sau hơn 5 thế kỷ chia rẽ, đây được xem là sự kiện lịch sử đánh dấu "một bước phát triển hơn nữa trong mối quan hệ nồng ấm" giữa hai giáo hội Công giáo và Anh giáo. Trong đoàn đến Vatican của Vua Charles, còn có Tổng giám mục Anh giáo Cottrell, nhân vật đứng đầu điều hành thực sự của giáo hội Anh giáo. 

Ông Cottrell đã gặp và làm việc với Hồng y Luis Antonio Tagle, Phó tổng trưởng Bộ Truyền giáo Vatican, nhân vật thuộc diện "ứng cử viên giáo hoàng". Nhân dịp này, Tổng giám mục Cottrell phát biểu: 

"Việc đến Rome và gặp gỡ các anh chị em trong Giáo hội Công giáo La Mã thật sự khích lệ. Tôi cầu nguyện rằng các Kitô hữu thuộc mọi giáo phái có thể hợp tác với nhau nhiều hơn và hiệp nhất trong mong muốn theo sự thúc đẩy của Chúa Thánh Thần", theo bản tin của Tổng giáo phận York.

Từ Pháp, tờ Paris Match nhận xét: "Những cuộc gặp gỡ này sẽ là lần đầu tiên kể từ khi Giáo hội Công giáo và Anh giáo ly khai, do Vua Henry VIII khởi xướng vào thế kỷ 16. Mặc dù các vị vua Anh luôn đến thăm Vatican, nhưng chưa có ai tham dự thánh lễ chung để cầu nguyện cùng Giáo hoàng. Với chuyến thăm này, Charles III đang chuẩn bị đi vào lịch sử". ■