Tích trữ email là lãng phí nước?

Tháng 8 này, Anh bước vào đợt nắng nóng thứ tư của mùa hè, sau sáu tháng khô hạn nhất kể từ năm 1976. Trước tình hình đó, nhóm Ứng phó Hạn hán quốc gia (NDG) - liên minh do Cơ quan Môi trường Anh (EA) dẫn đầu, gồm đại diện chính phủ, công ty cấp nước, nông nghiệp và các nhóm môi trường - kêu gọi người dân thay đổi một số thói quen hằng ngày để cứu môi trường. 

"Hãy nghĩ đơn giản thôi - tắt vòi nước khi không dùng, hay thậm chí xóa vài email cũ - cũng góp một tay vào nỗ lực chung nhằm giảm nhu cầu, bảo vệ sông ngòi và cả lũ cá" - bà Helen Wakeham, giám đốc phụ trách nguồn nước của EA, đồng thời là chủ tịch NDG, kêu gọi trong thông cáo hôm 12-8.

Lời kêu gọi xóa email lập tức bị dân mạng phì cười, thậm chí mỉa mai. Trang Tech Republic tính toán: một email 75 kB chỉ tiêu tốn khoảng 0,000000585 kWh mỗi tháng để lưu trữ (xem như bằng 0). Với hiệu quả sử dụng nước trung bình 1,8 lít/kWh thì lưu một email trong một tháng chỉ mất 1/1.000 giọt nước. 

Thậm chí, lục lọi rồi xóa ảnh, xóa email còn tốn điện nhiều hơn để chúng nằm yên trong chế độ "ngủ đông". Để so sánh, chỉ cần viết một email 100 từ bằng GPT-4 đã "uống" tới 519ml nước, nhiều hơn cả một chai nước suối 500 ml, và ChatGPT hiện có 700 triệu người dùng hằng tuần.

Các nghiên cứu độc lập cho thấy một trung tâm dữ liệu cỡ nhỏ cũng có thể tiêu thụ hơn 25 triệu lít nước mỗi năm nếu dùng hệ thống làm mát bay hơi kiểu cũ. Chưa kể, để vận hành các "quái vật ngốn năng lượng" này, việc sản xuất điện từ nhiệt điện hay hạt nhân cũng tiếp tục làm tăng nhu cầu nước. Nhiều chuyên gia cho rằng chỉ khi chuyển mạnh sang năng lượng tái tạo mới có thể giảm phần nào "cơn khát" đó, chứ xóa email thì chẳng thấm vào đâu.

Đáng chỉ trích hơn, Chính phủ Anh kêu gọi người dân tiết kiệm nước trong khi đang thúc đẩy AI mạnh mẽ thông qua Kế hoạch hành động cơ hội AI, bắt tay với OpenAI và NVIDIA, xây dựng siêu máy tính, trung tâm dữ liệu AI, triển khai AI trong khu vực công... Andrei Mihai, nhà địa vật lý kiêm sáng lập trang tin khoa học ZME Science, đã gọi lời khuyên xóa email để tiết kiệm nước là "vừa ngớ ngẩn vừa đạo đức giả". 

Trong bài viết ngày 16-8, Mihai cho rằng chính phủ đang đẩy trách nhiệm cho người dân, trong khi lỗi không phải của họ. Thủ phạm thật sự (ngoài biến đổi khí hậu) là hạ tầng rò rỉ nước khổng lồ và nhu cầu bùng nổ của điện toán cường độ cao, đặc biệt là AI. 

Chỉ riêng một công ty cấp nước, nếu sửa các chỗ rò rỉ, đã tiết kiệm lượng nước tương đương 75 bể bơi Olympic mỗi ngày - con số cho thấy tiềm năng khắc phục từ hạ tầng lớn hơn hàng ngàn lần so với bắt người dân dọn kho ảnh số. 

"Nói thẳng ra thì, xóa cả kho ảnh số của bạn cũng chỉ tiết kiệm được ngang việc quên đánh răng một lần, hay bỏ một tập phim yêu thích" - Mihai viết.

Trong thông cáo, NDG còn liệt kê thêm các biện pháp tiết kiệm nước tại gia: lắp thùng chứa hứng nước mưa, sửa bồn cầu rò rỉ, tận dụng nước bếp tưới cây, tắt vòi khi đánh răng hoặc cạo râu, tắm nhanh hơn… 

Tất cả đều thiên về hành động nhỏ của cá nhân, dễ thực hiện nhưng mang tính hình thức, khó giải quyết tận gốc vấn đề. Tóm lại, theo Mihai, vẫn nên tiết kiệm nước trong sinh hoạt hằng ngày, nhưng đừng ảo tưởng chuyện xóa email sẽ cứu được hồ chứa đang cạn khô.

Bất chấp các chỉ trích từ truyền thông, trên chương trình World at One của BBC tuần trước, bà Helen Wakeham một lần nữa nhấn mạnh dọn email là "một việc cụ thể, thiết thực có thể tạo khác biệt mà mọi người thường không nghĩ đến". Nhưng theo cây bút tự do Emma Beddington, cái "khác biệt" ấy không phải cho tài nguyên nước, mà là cho chính chúng ta: giải phóng khỏi rác kỹ thuật số. 

Viết trên The Guardian ngày 18-8, Beddington tự nhận mình không dùng ChatGPT "ngốn nước", tuân thủ lệnh cấm tưới vườn bằng vòi (dù vừa lầm bầm chửi sở nước vừa xách nước rửa bát đi tưới cây sắp chết, té ướt cả giày), và tắm nhanh đến mức gần như chẳng có tác dụng gì. 

Thế nhưng hộp thư của cô vẫn chứa tới 39.674 email tích từ năm 2009. Đống email khổng lồ này chủ yếu là quảng cáo, thông báo vặt hay tin nhắn vô nghĩa. Vậy mà Beddington - và có lẽ nhiều người trong chúng ta cũng thế - cứ để mãi không xóa, vì lười, vì lo xa "biết đâu cần", hay đủ thứ lý do linh tinh khác.

Về mặt môi trường, xóa email gần như chẳng có tác dụng; nhưng về mặt tâm lý, nó giống như dọn phòng - giúp đầu óc nhẹ nhõm, gọn gàng và thoải mái hơn. "Hãy cùng tôi giải thoát bản thân khỏi hàng thập kỷ rác kỹ thuật số. Chúng ta chẳng mất gì ngoài danh sách [hóa đơn điện tử] mọi cái pizza đã gọi từ năm 2012 đến 2025 đâu" - Beddington viết.