Du lịch: Sự sáng tạo bị bỏ rơi

Chức vụ cuối cùng mà Justin P. giữ là giám đốc vùng của Tập đoàn khách sạn Oberoi ở châu Âu. Justin đã có mấy chục năm lăn lộn trong lĩnh vực khách sạn cao cấp, với những tên tuổi lẫy lừng như Four Seasons, Mandarin Oriental,  Rocco Forte… 

Một ngày đẹp trời, bạn tôi giã từ sự nghiệp quay về xứ sở, một làng quê hóc bà tó ở Scotland, mở một khách sạn nhỏ vui thú điền viên.

“Khách sạn” của Justin, đúng hơn là “lữ quán”, mà dân Ăng lê gọi là Inn, và người Pháp là Auberge. Còn tiếng Việt, dễ tính thì có lẽ là nhà nghỉ, cầu kỳ một chút là mini hotel. 

Tôi chơi khá thân với Justin, nên chẳng ngần ngại gì mà không dám hỏi vì sao bạn lại rửa tay gác kiếm, thậm chí còn tò mò “tra khảo” Justin về bí quyết kinh doanh. 

Cái “quán trọ” đèo heo hút gió ở chốn quanh năm mưa phùn giá lạnh này, tìm đâu ra khách? Ấy vậy mà ngựa xe vẫn dập dìu, khách cao cấp. Bạn tôi cười, bảo “bí mật” nằm ở khu xưởng cũ kỹ của ba bạn.

Đấy là ngôi nhà của tổ tiên để lại mà sinh thời, ba Justin có một xưởng rèn ngay trong vườn, phục vụ cả làng. Nuôi gia đình với một bầy con chỉ bằng nghề thợ rèn nhưng đấy không chỉ là cần câu cơm, ông yêu nghề rèn bằng cả trái tim...

 Xưởng bỏ không cả chục năm nay, kể từ khi ông mất. Ban đầu Justin định biến nó một thành một hồ bơi nhỏ, thế mà vài ngày dọn dẹp xưởng để chuẩn bị mặt bằng xây hồ bơi đã kéo dài thành vài tuần, rồi vài tháng, rồi… không bao giờ kết thúc nữa! 

Từng món đồ nghề, vật dụng, từng cái góc cũ kỹ trong xưởng dường như níu kéo không chỉ chủ, mà cả khách trọ, hơn bao giờ hết.

Khách trọ hào hứng, tìm hiểu những cách thức chế tác và đồ thủ công có tuổi đời cả trăm năm. Cái chĩa ba răng bị gãy đầu khi xới đất, chủ lẫn khách xúm nhau nung trong lửa, hàn lại, hí hoáy với nhau mất tới mấy ngày. 

Rồi cái nĩa ăn, cán cuốc, cán mai, cán xẻng làm vườn be bé…, khi tự tay mình làm thì không bao giờ lẫn với ai được. Khách trọ của Justin cứ cuối tuần lại lái xe đến, chui vào cái góc được dành riêng cho mình trong xưởng, cặm cụi với “tác phẩm” của mình.

Xưởng rèn hoang phế bỗng trở thành di sản. Giá trị xưởng rèn hình thành từ sáng tạo của chủ nhân, biết khai thác nhu cầu của nhóm du khách, phát chán với lao động phòng lạnh, quay sang phát thèm lao động “xưởng rèn”, cổ (áo) trắng muốn biến thành cổ xanh để thư giãn. Giá trọ ở lữ quán “xưởng rèn” trả bằng pound, tương đương không dưới 300 euro/đêm.

Tôi là “nghệ nhân” đồ gốm

Khách sạn La Bobadilla, Tây Ban Nha mùa hè vừa rồi đã thành công rực rỡ với một loạt xưởng (mini) chế tác gốm, một loại hình nghệ thuật có tuổi đời hàng thế kỷ ở vùng này. 

Khách có thể tự làm đồ gốm dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân tiếng tăm nhất trong vùng. Giá trọ một đêm để được lao động xưởng gốm trên 400 euro.

Trong các workshop đặc biệt này, khách lưu trú ở La Bobadilla được học cách thiết kế, trang trí bộ đồ ăn bằng đất hoặc mọi thể loại đồ gốm của riêng họ, tuỳ ý. 

Nghệ nhân Nuria Blanco, với hơn 30 năm tuổi nghề, trực tiếp nắm tay chỉ việc để tạo ra những tác phẩm độc đáo, mà sau này khách sẽ có thể lưu giữ để luôn ghi nhớ trải nghiệm.

Thành công của La Bobadilla chính là ở đây. Khách của họ hãnh diện quay về nhà không chỉ với bộ đồ ăn bằng đất nung của riêng mình - Made in Spain, mà còn là khả năng sáng tạo, điều chỉnh cảm xúc tốt hơn - Made by me. 

Dấu ấn này của La Bobadilla sẽ còn lưu lại rất lâu như một chốn bình an cho tâm hồn, trong khi những ấn tượng về tiện nghi vật chất xa xỉ lại nhanh chóng nhạt nhòa…

Sáng tạo là thư giãn

Du lịch ngày càng gắn chặt với các hoạt động sáng tạo. Xu hướng này được đặt một cái tên hẳn hòi, “Creative Tourism” (du lịch sáng tạo). Thật ra, đây không phải phát kiến mới mẻ - đặc biệt trong ngành luxury tourism. 

Trong một xã hội hiện đại, nơi con người ngày càng tách biệt và cô đơn, nhất là sau thời đại dịch, sự kiên định với những giá trị thực sự, đặc biệt về đời sống tinh thần, ngày càng trở nên cần thiết. Các sản phẩm của ngành du lịch cũng không nằm ngoài đòi hỏi cấp thiết này.

Những nơi khai thác du lịch sáng tạo, không phải bao giờ cũng cần ở các địa điểm nổi tiếng, sầm uất. Rất thường khi những nơi này lại xa con người, giao thông bất tiện, không có một chút bóng dáng nào của đô thị hay công viên giải trí (những năm gần đây đã hình thành nên một khuynh hướng mới, tạm gọi là “du lịch ẩn cư”). 

Và chi phí lưu trú cũng không rẻ chút nào. Ngày trước, khó mà tin rằng liệu có ai muốn đến đó không. Thế nhưng hiện tại, những nơi này lúc nào cũng đầy kín.

Sự thành công của DIY (Do-it-yourself - Tự bạn làm lấy) đã và đang đi vào thế giới của du lịch ở mọi khía cạnh với sáng tạo không giới hạn: Nấu ăn, viết lách, vẽ tranh, điêu khắc, các bộ môn thưởng thức nghệ thuật, thiết kế… 

Việc học hỏi, trau dồi kiến thức trong một chuyến đi - trong cùng trào lưu du lịch chậm rãi và thư giãn (Slow tourism) ngày càng được đặc biệt chú ý, nhất là từ khi du lịch châu Âu dần hồi phục sau đại dịch COVID-19.

Một trong những yếu tố của “Real luxury tourism” (du lịch cao cấp thứ thiệt) ngày nay là được học hỏi, sáng tạo và cải thiện bản thân khi đi du lịch. 

Du khách sang trọng phải có điều kiện (để trả những chi phí đắt đỏ này) cũng như thời gian (trong thời đại mỗi giây phút đều được tính bằng tiền và năng suất lao động).

Những nhà kinh doanh du lịch tiên phong trong lĩnh vực này đã nhanh chân bổ sung các dịch vụ: Các lớp dạy từ yoga cổ điển đến tìm hiểu về sinh thái, môi trường, học về tái chế hoặc trồng trọt, thiết kế vườn rau ở đô thị…

Tuy nhiên, creative tourism ngày nay còn phải cải thiện thiên hình vạn trạng để cá nhân hoá hơn, nhân bản hơn, quay lại tính nguyên bản chơn thật, giá trị đạo đức và phát triển bền vững hơn nữa.

Những hoạt động thoạt tiên tưởng chừng như lẩm cẩm và ngớ ngẩn, lại có sự cuốn hút và sức mạnh khiến tâm trí thư giãn.

Đồ thiệt - ve chai, hàng giả - lộng lẫy

Chỉ là người cưỡi ngựa xem hoa ở Việt Nam, từ góc độ đơn thuần là du khách, đối với tôi du lịch sáng tạo nước mình vẫn còn ở giai đoạn sơ khai, sao chép nhiều hơn sáng tạo.

 Du lịch sáng tạo không đòi hỏi nhiều về cơ sở vật chất, thậm chí kiến trúc và thiết kế rất tối giản, mà chính là tập trung vào đối tượng là bản thân khách, trong sự hoà hợp với thiên nhiên và cảnh trí xung quanh… 

Du lịch sáng tạo không chỉ đơn giản là trải nghiệm, khám phá cuộc sống địa phương, mà còn là khám phá bản thân, có cơ hội hiểu và học hỏi kinh nghiệm đó.

Du lịch sáng tạo ở Việt Nam đang ở đâu với những Sa Pa, Sầm Sơn, Phú Quốc, Đà Lạt…? Các nhà kinh doanh du lịch ở Việt Nam, hiểu theo nghĩa hospitality, dường như có xu hướng thiên về hình thức lộng lẫy. Mình mang bán đồ thiệt với giá ve chai sắt vụn để rồi phải vất vả nhập khẩu khái niệm hàng giả (lộng lẫy)!

Lợi nhuận của tâm hồn chính là cảm xúc

Đã qua rồi sự bùng nổ của những chuyến du lịch 3S (sun, sea, sand) ngày qua ngày biếng lười với mặt trời, biển và bờ cát, hay phòng suite trong khách sạn dát vàng 6 sao ở Dubai, hay đi shopping ở những chuỗi cửa hàng đắt đỏ bậc nhất ở Paris, Florence…

Hơn bao giờ hết, khách hàng thượng lưu ngày nay đòi hỏi những sản phẩm mang lại sự thỏa mãn về tinh thần và bình yên trong tâm hồn. 

Không phải ngẫu nhiên mà Tập đoàn Accor, một trong những nhà kinh doanh khách sạn chi phối hầu như toàn bộ nền công nghiệp này trên toàn cầu, gần đây đã kêu gọi du lịch phải là “Rethinking hospitality”: Nghĩ lại, đi chậm lại.

Thả mình bên hồ bơi không còn mang lại sự thư giãn bằng việc sống với các trải nghiệm địa phương, mở rộng chân trời của sự hiểu biết cũng như học hỏi kỹ năng truyền thống từ người bản địa. 

Hành trang mang về sau một chuyến đi thành công, chính là sự cải thiện của tình cảm và cảm xúc. Việc tập trung sự chú ý vào một nhiệm vụ, vào học hỏi, tạm quên đi mọi thứ khác trong một thời gian, cho phép bạn thực sự chống lại căng thẳng và gạt lo lắng sang một bên. 

Vì bản thân quá trình sáng tạo đòi hỏi một trạng thái tinh thần thanh thản mà những suy nghĩ căng thẳng, áp lực không có chỗ đứng.

Còn tôi? Chuyến đi xa nhất của tôi trước khi COVID-19 tràn ngập toàn cầu là Namibia, nơi tôi được tham dự một khóa tìm hiểu về thiên văn học. 

Để rồi, trong những ngày bị giam hãm, ngột ngạt, những ngày bị bủa vây bởi mất mát và đau buồn, ký ức về bầu trời sâu thẳm và cuộc đời của những vì sao trong vũ trụ chính là một trong những điều đẹp đẽ, giữ tôi tiếp tục sống.■