Đỗ Phấn: viết về một đứt gãy vĩnh viễn...

NGUYỄN TRƯƠNG QUÝ 21/11/2013 23:11 GMT+7

TTCT - Đỗ Phấn là một họa sĩ nhưng có gia tài văn học đáng nể dù mới chính thức viết chưa đầy 10 năm. Hai tập sách mới nhất của ông đều viết về Hà Nội: một Hà Nội đầy ắp những xúc cảm trong veo và một Hà Nội bộn bề trăm thứ ngổn ngang.

Phóng to

* Đến giờ ông đã ra 13 tập sách trong vòng tám năm. Một con số đáng kinh ngạc. Nhưng vì sao không phải trước đó mà là những năm này, khi chuyện văn chương sách vở đang khá yếu thế so với các phương tiện nghe nhìn?

- Khi 50 tuổi tôi mới in cuốn sách đầu tiên và hay nói đùa với bạn bè rằng mình đã nhịn viết trong vòng 50 năm. Thật ra niềm khao khát chữ nghĩa luôn thường trực trong tôi suốt những tháng năm tuổi trẻ. Giờ mới có điều kiện thực hiện ước mơ ấy. Đó là một may mắn rất lớn khi mà bề dày trải nghiệm của tôi đã kha khá.

Hơn nữa, văn học bây giờ đã bớt đi được khá nhiều húy kỵ ấu trĩ và đã cởi mở hơn. Thử tưởng tượng nếu như chính tôi viết ra ngần ấy cuốn sách vào khoảng 20 năm trước, chắc có nhiều cuốn sẽ bị biên tập cắt bỏ... cả quyển.

* Cả hai cuốn sách, truyện dài Dằng dặc triền sông mưa và tản văn Hà Nội thì không có tuyết (NXB Trẻ tháng 10-2013) đều nặng nỗi “tương tư” những cảnh trí Hà Nội nhiều chất đồng quê, khá đối ngược với không gian sống của một gã trai “đẻ ra đã rửa chân nước hồ Gươm”. Trong khi bây giờ hầu như ai cũng hoài vọng về những phố cổ mái ngói thâm nâu như trong tranh Bùi Xuân Phái. Có phải vì chúng ta mất hẳn những thứ đó rồi thì mới thấy là quý?

- Đúng thế. Là người cầm bút vẽ trong vòng 40 năm, tôi được chứng kiến những thay đổi thần tốc của Hà Nội về mặt hình ảnh không chỉ riêng kiến trúc. Một Hà Nội cũ của Bùi Xuân Phái vì sao lại làm ta rung động đến thế? Hà Nội ngói nâu tường cũ trong một tổng thể cây cối êm đềm, nề nếp sinh hoạt chậm rãi khác xa với vun vút người đi và thô lỗ sắc màu như bây giờ.

Ngay thời ông Phái còn sống thì những thứ ông vẽ ra phần lớn cũng gắn với ký ức của mình là chính. Ông Phái đã vẽ ra nỗi mất mát của vẻ đẹp Hà Nội trong chính ông. Nếu ông còn sống chắc cũng không biết cất bớt những khẩu hiệu và biển quảng cáo vào đâu khi vẽ phố bây giờ.

Nhưng những ngói nâu tường rêu vĩnh viễn không mất đi đâu cả. Ít nhất là trong tranh ông Phái. Cuối cùng thì nghệ thuật của ông đã “cứu chuộc” một Hà Nội xưa.

Phóng to
Họa sĩ Đỗ Phấn

* Trong Dằng dặc triền sông mưa, tôi chú ý đến tình bạn vong niên của cậu bé An với bác lái tàu điện tài hoa. Sự tài hoa hấp dẫn bọn trẻ là vì họ biết chia sẻ và quảng đại. Điều này hình như vắng bóng thời nay?

- Nỗi tiếc nuối của tôi về một hình ảnh Hà Nội đẹp đẽ êm đềm sang trọng chưa bao giờ lớn hơn niềm tiếc nuối về một văn hóa ứng xử của người Hà Nội. Một đứt gãy vĩnh viễn không thể hàn gắn lại được nữa khi mà dân số tăng vọt với cuộc nhập cư ào ạt như bây giờ.

* Thời của cậu bé An sẽ không quay lại nữa. Sẽ chẳng bao giờ có những bác lái tàu điện vui tính dù trẻ con bây giờ vẫn có niềm ham mê như thế. Và quan trọng nhất là tìm đâu ra một ông bố bà mẹ nào đủ can đảm để cho đứa trẻ lên 6 tuổi bây giờ đi xa nhà quá 200m?

Người Hà Nội bây giờ lãnh đạm hơn nhiều. Tưởng rằng hoạt náo tươi vui nhưng kỳ thật ra đầy ngờ vực và phòng thủ. Có một nỗi sợ hãi mơ hồ nào đó trong giao tiếp khiến cho họ khó lòng có thể trò chuyện được với người lạ, kể cả trẻ con. Đi trên phố rất đông người mà cảm giác như chẳng có ai là thế.

* Trong Hà Nội thì không có tuyết, ông có vẻ là một con người nhẫn nại với phố phường, có vẻ không biết chán cái đô thị đã “lạ phố, lạc phố” này, kể cả khi ở những đô thành lộng lẫy Paris hay Barcelona?

- Đi vài chục thành phố trên thế giới, điều tôi thích nhất là cái quy củ có phần cứng nhắc của họ. Và ao ước Hà Nội của mình cũng được như thế. Nhiều bạn bè của tôi đến Hà Nội có cảm giác như đến một ngôi nhà vô chủ. Một quán trọ nhôm nhoam bừa bãi.

Vì sinh ra và lớn lên ở đây nên quả tình là tôi không có quê hương thứ hai nào để yêu quý nữa. Tôi hình như cũng cảm thấy không có quyền yêu Hà Tây nếu như nó chưa nhập về Hà Nội. Nói ra điều này chắc bạn buồn cười, tôi yêu Hà Nội vì những gì nhôm nhoam vô lối của nó. Không có những nhôm nhoam ấy e rằng tôi cũng mất luôn hai cảm giác phẫn nộ và xót xa.

Có khá nhiều thứ ngộ nghĩnh ra đời trên phố vài năm nay khiến cho những thị dân xế chiều như tôi phải bật cười. Và như thế thì không thể nói rằng Hà Nội không vui. Vài tấm bảng tròn to như cái nong treo trên cột đèn dọc đường Lê Hồng Phong lắp đèn màu thành hình Khuê Văn Các hay trống đồng gì đó chẳng hạn. Hay là bể nuôi rùa xanh lét thả trên hồ Hoàn Kiếm vài năm nay. Không còn một triền đê đầy gió và cỏ...

Cảm ơn ông và chờ đợi những cuốn sách tiếp theo của ông!

Bình luận Xem thêm
Bình luận (0)
Xem thêm bình luận