Blockchain - vũ khí minh bạch hóa cho nhà nước

TRƯỜNG SƠN 23/10/2017 22:10 GMT+7

TTCT - Nếu cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang giúp các chính phủ vận hành dịch vụ công tốt và thông minh hơn, thì công nghệ blockchain cũng có thể là công cụ hữu hiệu giúp nhà nước thay đổi các quản lý thông tin công dân, thu thuế hay tổ chức bầu cử.

blockchain
blockchain

 

Ngoài các ứng dụng tiềm năng của blockchain ở lĩnh vực tài chính ngân hàng đã trình bày ở TTCT số 39, hành chính công cũng là lĩnh vực có nhiều “đất diễn” cho blockchain.

Chính phủ minh bạch với blockchain

Dù bắt đầu được biết đến như “xương sống” của tiền kỹ thuật số và được giới tài chính ngân hàng quan tâm, blockchain “ngày càng thu hút sự chú ý của lĩnh vực công và nhiều chính phủ sẽ thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ này” - tạp chí Economist số đầu tháng 6 dẫn lời Brian Forde, chuyên gia blockchain thuộc Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), nhận định.

Đây là một bước tiến mới trong quá trình phát triển của blockchain, nhưng cũng đầy trớ trêu nếu nhớ lại rằng công nghệ này được xây dựng với mục đích ban đầu là phi tập trung hóa các giao dịch, trong chừng mực nào đó nghĩa là loại bỏ vai trò trung gian và giám sát của chính quyền.

Blockchain thực chất là một cơ sở dữ liệu chứa thông tin được quản lý đồng thời bởi nhiều người tham gia hệ thống, thay vì một cơ quan riêng lẻ như nhà nước hay ngân hàng trung ương. Thông tin mới cần được toàn bộ các thành viên trong mạng lưới chấp nhận trước khi được thêm vào cơ sở dữ liệu.

Các chính phủ có thể tận dụng các đặc điểm này để áp dụng blockchain, khi đó thông tin sẽ an toàn và không lo bị các quan chức biến chất can thiệp và cuối cùng sẽ cải thiện tính minh bạch, hiệu quả trong quản trị cũng như uy tín với nhân dân.

Tờ Economist dẫn một khảo sát của IBM cho thấy 9 trên 10 các cơ quan nhà nước được hỏi thừa nhận có kế hoạch đầu tư vào blockchain để quản lý các giao dịch tài chính, tài sản, hợp đồng và việc tuân thủ pháp luật của các tổ chức trong năm tới.

“Blockchain không chỉ đơn thuần là một cơ hội kinh doanh, mà là cách để thay đổi các nhà nước phục vụ công dân của mình vì công nghệ này có thể trở thành nền tảng để xây dựng một hệ thống đáng tin cậy, minh bạch và dễ kiểm tra” - Valery Vavilov, giám đốc Công ty công nghệ BitFury, nói với Economist.

Trong khi các chuyên gia công nghệ vẫn đang tiến hành nhiều thí nghiệm để xem blockchain có thể thay đổi hạ tầng quản trị của chính phủ các nơi hay không, nhiều nhà nước đã tiên phong áp dụng công nghệ mới.

Bloomberg ngày 3-10 đưa tin Ukraine sẽ dùng blockchain để quản lý việc đăng ký đất nông nghiệp do lẽ hệ thống hiện tại có nhiều lỗ hổng, dễ bị lợi dụng để lừa đảo hoặc dẫn đến tranh chấp về quyền sở hữu.

Tương tự, cơ quan quản lý đất đai quốc gia nhỏ bé Georgia gần đây đã chuyển việc đăng ký quyền sở hữu đất sang blockchain và hệ thống này hiện đang xử lý 160.000 hồ sơ, theo Economist. Bộ trưởng Tư pháp Georgia Thea Tsulukiani cho rằng blockchain sẽ giúp công dân nước này “ngủ ngon” mà không phải lo về quyền sở hữu đất đai, ngụ ý sẽ không có gian lận hay tiêu cực trong quy trình quản lý.

Trong khi đó, Thụy Điển cũng đang thử nghiệm việc quản lý đất đai dựa trên blockchain, còn Dubai muốn áp dụng công nghệ này để vận hành cả bộ máy chính phủ vào năm 2020, theo Economist. Estonia, vốn được xem là nhà tiên phong trong việc “số hóa” chính phủ, từ lâu cũng đã áp dụng các công nghệ tương tự blockchain để bảo mật hồ sơ y tế và quản lý cơ sở dữ liệu của chính phủ.

Blockchain bầu cử.
Blockchain bầu cử.

 

“Trả” quyền kiểm soát dữ liệu cho người dùng

Nếu mỗi ngành nghề, lĩnh vực đều có thể nghiên cứu để tận dụng các ưu thế của blockchain thì với từng cá nhân trong thời đại số thì sao?

Với vai trò người dùng, cái gì sẽ khiến ta từ bỏ các dịch vụ quen thuộc nhiều năm nay để chuyển sang các nền tảng nghe thì hay, nhưng hiệu quả vẫn cần thời gian kiểm chứng trên nền blockchain?

Ben Dickson, chủ trang blog TechTalks chuyên bàn về mặt lợi và hại của công nghệ với đời sống con người, viết trên Venture Beat ngày 9-9 giá trị lớn nhất của blockchain với người dùng chính là cuối cùng cũng có một công nghệ cho phép chúng ta kiểm soát dữ liệu của chính chúng ta.

Đã là “công dân” thời công nghệ, chúng ta đã tình nguyện cung cấp hàng núi thông tin của chính mình cho các ông lớn như Facebook hay Google, những hãng công nghệ sẽ dùng kho dữ liệu quý báu này cho việc kiếm tiền từ quảng cáo.

Nhưng người dùng thực sự không có quyền gì với dữ liệu của chính mình một khi nó đã về tay các hãng công nghệ.

Giả sử một ngày đẹp trời, Facebook xóa béng tài khoản của ta, ta sẽ mất trắng mọi dữ liệu, kết nối, tương tác và cả “tiếng tăm ảo” nếu chưa kịp sao lưu dữ liệu (chuyện mà chẳng mấy ai nghĩ tới dù Facebook có công cụ làm điều này). Điều này hoàn toàn có thể xảy ra với các nền tảng phổ biến khác như Google, YouTube, Amazon hay Twitter.

Người dùng cũng bó tay hoàn toàn khi tin tặc viếng thăm các hãng công nghệ và đánh cắp thông tin. Ví dụ như ngày 3-10 mới đây, Yahoo! đã thừa nhận có tổng cộng 3 tỉ tài khoản bị ảnh hưởng trong vụ đánh cắp thông tin hồi tháng 8-2013.

Blockchain sẽ giải quyết vấn đề này khi dữ liệu được lưu trên mạng blockchain chung, chứ không phải máy chủ của ứng dụng hay nền tảng khai thác các dữ liệu đó. Một vài công ty khởi nghiệp đang áp dụng blockchain để “cho người dùng quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân của chính họ”, theo Dickson.

Chẳng hạn như trình duyệt web Blockstack cho phép người dùng truy cập Internet, nhưng không lưu trữ bất kỳ thông tin nào của họ.

Người dùng sẽ dùng một định danh (ID) tạo bằng blockchain để đăng nhập và sử dụng các ứng dụng trực tuyến, thay vì phải tạo tài khoản trên từng dịch vụ (đồng nghĩa với việc giao thông tin cho nền tảng đó).

Một ứng dụng khác là Pilla, một dạng hồ sơ hay ví tiền ảo, cho phép người dùng lưu trữ thông tin cá nhân và tài khoản ngân hàng trên blockchain. Khi cần giao dịch trực tuyến, người dùng sẽ sử dụng thông tin từ blockchain, thay vì phải tạo tài khoản và lưu trữ thông tin nhạy cảm của mình trên máy chủ của nhà cung cấp dịch vụ.

Một số mạng xã hội như Nexus và Indorse, những cái tên quá xa lạ so với Facebook nhưng lại đối xử tử tế hơn với dữ liệu và quyền riêng tư của người dùng. Các nền tảng này lưu trữ thông tin người dùng trên blockchain và cho phép họ tùy chọn dữ liệu này sẽ được truy cập, chia sẻ và được các công ty khai thác để kiếm tiền như thế nào.

Dickson lý giải ý tưởng chủ đạo của các ứng dụng blockchain chính là chuyển cách Internet hoạt động từ mô hình “ứng dụng là trung tâm” sang “người dùng là trung tâm”, tức để họ có quyền kiểm soát “dấu chân số” - tức những dấu vết họ để lại trong thế giới ảo và quyết định ai có quyền truy cập những dữ liệu đó.

Có một nghịch lý là đa số người dùng Internet hiện vẫn vô tư “dâng hiến” và “phó mặc” thông tin cá nhân cho các công ty công nghệ. “Nhưng khi người dùng bắt đầu nhận ra các hệ quả của việc cho các dịch vụ tập trung tích trữ dữ liệu về họ và bắt đầu đòi quyền được kiểm soát chỗ thông tin đó, blockchain chính là công nghệ mà họ cần” - Dickson kết luận.■

Blockchain cũng có thể được ứng dụng trong bầu cử để đảm bảo minh bạch cho từng lá phiếu của cử tri. Pete Martin, CEO của nền tảng bầu cử di động Votem, cho rằng blockchain có mọi đặc điểm mà người ta cần có cho một cuộc bầu cử - phần được xem là quan trọng nhất của một xã hội dân chủ.

“Hệ thống bầu cử bằng blockchain cũng sẽ cho phép cử tri xác minh lá phiếu của mình có được lưu thông tin chính xác và kiểm đếm đúng hay không - Martin nói với Business Insider ngày 28-9 - Bất kỳ biến cố nào với lá phiếu, thất lạc trong vận chuyển hay bị chỉnh sửa, đều bị hệ thống phát hiện và thông báo ngay cả trước khi cuộc bầu cử kết thúc”.

Cũng với tính chất đó, blockchain cũng có thể được ứng dụng để đảm bảo tính minh bạch cho các quỹ từ thiện hay tổ chức phi chính phủ. Người quyên góp có thể giám sát đóng góp của họ có thực sự được dùng đúng mục đích hay không và ngược lại, các tổ chức cũng quản lý, theo dõi và phân phối nguồn quỹ hiệu quả hơn.

Cuối tháng 9, Hãng nghiên cứu BI Intelligence công bố hàng loạt ứng dụng tiềm năng của blockchain trên mọi lĩnh vực từ doanh nghiệp, tài chính, chính phủ đến năng lượng, truyền thông, y tế và bất động sản. Danh sách này có nhiều điểm chung với infographic của Hãng CrowdCompanies.

Bình luận Xem thêm
Bình luận (0)
Xem thêm bình luận