Chờ đợi từ một điều luật

Cộng đồng LGBT tại Hà Nội xuống đường ăn mừng sau khi quyền chuyển đổi giới tính đã được Quốc hội thừa nhận (ảnh chụp tối 24-11-2015)-Nguyễn Khánh

Tối hôm ấy, tại ba miền đất nước, không chỉ người chuyển giới mà cả cộng đồng LGBT đã xuống đường ăn mừng, trao nhau những nụ cười, những cái ôm hạnh phúc, bất chấp cái lạnh mùa đông Hà Nội hay cơn mưa đêm ở Sài Gòn...

“Đó là những khoảnh khắc quan trọng để chúng ta hiểu rằng mọi cố gắng để đừng bỏ sót quyền của bất cứ nhóm người yếu thế nào sẽ tạo nên một làn sóng hạnh phúc, yêu thương và lan tỏa mạnh mẽ trong xã hội” - anh Huỳnh Minh Thảo, giám đốc truyền thông của Trung tâm ICS - Tổ chức bảo vệ và thúc đẩy quyền của người LGBT tại Việt Nam, nói.

Điều tưởng không thể đã trở nên có thể

“Tôi hạnh phúc đến nỗi khóc không ra khóc, cười không ra cười, chỉ biết cùng bạn bè nhảy tưng tưng. Từ nay những người chuyển giới như tôi đã được Nhà nước công nhận, chúng tôi đã được coi như một con người” - chia sẻ của cô gái chuyển giới từ nam sang nữ Lê Ánh Phong (28 tuổi) đã khiến nhiều người xúc động.

Những ai từng biết Phong cũng như khao khát của cộng đồng người chuyển giới sẽ hiểu rằng vì sao Phong có cảm giác “tái sinh” sau khi được Nhà nước thừa nhận.

Vượt qua nhiều mặc cảm, tự ti và phản đối của gia đình, năm 2013 Phong quyết định sang Thái Lan phẫu thuật. Tuy nhiên những vướng mắc vẫn tiếp diễn khi Phong trở về Việt Nam trong hình dạng của một cô gái nhưng tên và giới tính trên giấy tờ vẫn là nam.

Đi đâu, làm gì Phong cũng bị hỏi vặn vẹo, gây khó dễ. “Em vẫn nghĩ mình sẽ sống với giấy tờ này cho đến hết cuộc đời. Nhưng ngay sau khi các quy định mới này có hiệu lực, em sẽ đến ủy ban để đổi tên, đổi giới tính. Em có thể kết hôn với người con trai mà mình yêu” - Phong vui mừng chia sẻ.

Có điều kiện tài chính để sang Thái Lan chuyển giới như Phong là mơ ước của hàng ngàn người chuyển giới tại Việt Nam. Trong một thời gian dài, người chuyển giới thường bị kỳ thị, khó tìm việc làm trong khi khao khát được sống với chính mình luôn thôi thúc.

Vòng tròn luẩn quẩn ấy diễn ra với hầu hết những người chuyển giới mà chúng tôi đã gặp. Để được sống đúng giới tính mong muốn, nhiều người đã sử dụng nhiều loại thuốc tây trôi nổi mà không có bất cứ sự thăm khám, chỉ định nào của bác sĩ. Họ cũng liều lĩnh dùng hormone, tiêm silicon tùy tiện... Cát Thy (cô gái chuyển giới từ nam sang nữ khá nổi tiếng ở TP.HCM) đã bơm silicon vào khắp cơ thể để có một nhân dạng nữ mềm mại.

PGS.TS Phạm Quỳnh Phương, một chuyên gia về người chuyển giới, cho biết cách đây ba năm, khi bà và các đồng nghiệp làm một nghiên cứu về cuộc sống, việc làm của người chuyển giới, kết quả chung đều rất bi đát. Nhiều người chuyển giới đã không đợi được, họ đã chết vì sử dụng hormone, các loại thuốc trôi nổi để được sống đúng bản dạng giới mong muốn.

“Tôi đã nghĩ rằng họ không bao giờ có lối thoát. Họ gặp rất nhiều rủi ro. Vì vậy, điều 37 Bộ luật dân sự mới đã mang đến một sự thay đổi lớn cho cộng đồng này. Họ có thể được chuyển giới an toàn ở Việt Nam, có thể mang tên và giới tính như họ mong muốn...” - bà chia sẻ.

Hành trình không mệt mỏi

Để điều 37 được hiện diện trong Bộ luật dân sự, cả một quá trình vận động, đấu tranh không mệt mỏi của Viện Nghiên cứu xã hội, kinh tế và môi trường (iSEE) và Tổ chức ICS đã được tiến hành. Anh Lương Thế Huy, giám đốc Chương trình quyền LGBT (iSEE), cho biết sau khi Luật hôn nhân gia đình được thông qua (tháng 6-2014), anh gác lại mọi thứ và cố gắng hướng sự quan tâm của cộng đồng sang các nội dung có liên quan đến quyền của người chuyển giới được quy định tại Bộ luật dân sự (sửa đổi).

Hàng trăm cuộc vận động, hàng chục cuộc đối thoại với ban soạn thảo, tổ biên tập của dự thảo bộ luật với cộng đồng LGBT do iSEE, ICS kết nối được diễn ra. Từng từ ngữ trong điều luật được điều chỉnh sau khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến đều được anh cập nhật cho cộng đồng hiểu.

Ngày 24-11, khi nghị trường thông qua Bộ luật dân sự, nhiều bạn trẻ chia sẻ trên Facebook của Trung tâm ICS: “Trước đó em cứ nghĩ luật pháp là thứ khô khan không thuộc phạm trù của cá nhân. Giờ em đã hiểu được ý nghĩa lớn lao của nó với cuộc đời mình, thấy mình đã chạm tới quyền được tự do sống, quyền được sống một cuộc sống bình thường như bao người...”.

Cộng đồng LGBT vẫn đang chờ đợi các quy định cụ thể hơn của luật pháp để điều 37 được thực thi trọn vẹn trong đời sống thực. Sẽ cần đến một luật về chuyển đổi giới tính được ban hành để cụ thể hóa các khái niệm, thời điểm, trình tự thủ tục, văn bản hướng dẫn thi hành.

“Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đã cho biết tháng 7-2017 Quốc hội khóa XIV sẽ họp bàn về chương trình xây dựng pháp luật. Bộ Tư pháp sẽ đề xuất xây dựng luật về chuyển đổi giới tính. Với mục tiêu sẽ không để quyền này bị treo, chúng tôi sẽ phải tiếp tục chương trình vận động” - anh Huy khẳng định.

Bên cạnh việc xây dựng các quy định của luật, anh Lương Thế Huy cho rằng Việt Nam cần các cơ sở y tế đủ khả năng tiến hành phẫu thuật chuyển giới. Bên cạnh đó là hệ thống hộ tịch cần có những quy định thuận lợi khi người chuyển giới có nhu cầu đổi lại giới tính và cấp lại giấy tờ.■