27 triệu USD để "đẩy xa bến bờ hiểu biết"

TTCT - Giáo sư vật lý Viện Công nghệ Massachusetts, tiến sĩ Alan Guth không tin vào mắt mình khi bất ngờ tài khoản của ông tăng vọt sáu con số không: tới 3.000.000 USD, bổ sung vào số tiền hết sức khiêm tốn vài tích tắc trước đó: chỉ 200 USD!

Phóng to
Doanh nhân Yuri Milner- Ảnh: Gazeta

Phóng to
Giáo sư vật lý Andrei Linde từng tốt nghiệp khoa lý Đại học Lomonosov, hiện đang giảng dạy ở Đại học Standford - Ảnh: news.stanford.edu
“Tôi như bị một cú đá vào chân” - ông Alan Guth thành thật kể. Sau đó, khi rõ nguồn cơn, ông lại tưởng số tiền này sẽ chia đều cho chín nhà khoa học may mắn, nhưng không, con số đó hoàn toàn là của ông. Tới lúc này, ông cho phép mình “hậu hĩ”: “Phí chuyển khoản ngân hàng là 12 USD, con số chả bõ bèn gì!”.

Thưởng số tiền này cho ông Alan Guth là doanh nhân Nga Yuri Milner, người năm 2009 bất ngờ nổi lên như nhà đầu tư lớn nhất vào Facebook - động thái bị cho là điên rồ nhưng đã biến Milner thành tỉ phú.

Từ thưởng lớn tới thưởng nóng

Phần thưởng mà ông Alan nhận được là từ một giải thưởng khoa học lớn nhất thế giới do Milner lập ra: giải thưởng vật lý cơ bản, nhắm vào những giả thiết khoa học giá trị về vũ trụ dù chưa thể chứng minh (một tiến trình đòi hỏi nhiều thập niên) bởi theo Milner, “một ý tưởng mới xứng đáng được thừa nhận ngay lập tức vì ít nhất nó đẩy hiểu biết của chúng ta tới một giới hạn có thể”. Tổng quỹ giải thưởng năm đầu lên tới 27 triệu USD, chia đều cho chín nhà khoa học. Mỗi người nhận 3 triệu USD, tức gấp đôi số tiền thưởng của giải Nobel (trước là 1,5 triệu USD, nhưng từ năm ngoái đã giảm còn 1,2 triệu USD và thường là phải chia đôi hoặc chia ba...).

Phóng to
Nhà vật lý lượng tử Alexei Kitayev gốc Nga đang làm việc tại Đại học công nghệ California - Ảnh: Itogi

Sinh năm 1961, năm 1985 Milner tốt nghiệp chuyên ngành vật lý lý thuyết của Đại học Tổng hợp quốc gia Matxcơva rồi làm nghiên cứu sinh sau đại học tại viện vật lý thuộc Viện hàn lâm Khoa học Nga, nơi xuất thân của nhà khoa học Nga đoạt giải Nobel Andrey Sakharov. Câu hỏi viện sĩ Sakharov từng đặt ra: “Khoa học sẽ ra sao sau 10 năm nữa” cũng là nỗi ám ảnh Milner. Nhưng đến năm 1990, ông bỏ vật lý và chuyển sang học doanh nghiệp tại Trường doanh thương Wharton (thuộc Đại học Pennsylvania, Mỹ).

Khi Milner trở về nước, Nga đang trong cao điểm cải tổ và nổi lên phong trào đầu tư vào dầu và khí đốt. Nhưng Milner lại xác quyết rằng Internet sẽ thay đổi thế giới và bỏ tiền vào công nghệ thông tin. Năm 2009, ông sử dụng mọi quan hệ có được để gặp ông chủ Facebook Mark Zuckerberg. Được Zuckerberg bật đèn xanh, Milner trở thành nhà đầu tư cá nhân lớn nhất vào Facebook. Sau đó, Milner bỏ tiền vào Twitter, Groupon rồi Zynga. Nay, theo xếp hạng của Forbes, Milner nằm trong top 100 nhà đầu tư thành công nhất thế giới.

Milner nói với học vấn của mình, ông có “hiểu biết chút đỉnh trong vật lý” nhưng từ chối giải thích trên cơ sở nào ông chọn ra chín nhà khoa học để trao giải. Milner chỉ cho biết từ đây, các ứng viên cho giải thưởng hằng năm của ông sẽ được chín nhà vật lý này bình chọn.

Bên cạnh đó, Milner còn lập ra hai giải thưởng bổ sung khác. Đó là giải “Những chân trời mới” (New Horizons) trị giá 100.000 USD/giải, trao tặng những nhà vật lý trẻ tiềm năng. Giải thứ hai trao tặng những nhà khoa học làm việc trong các chuyên ngành hẹp và họ sẽ được “thưởng nóng” bất kỳ lúc nào, thí dụ ngay sau khi vừa công bố một thí nghiệm mà kết quả của nó được các đồng nghiệp công nhận là chấn động hay đơn giản là rất quan trọng.

Phóng to
Nhà khoa học Pháp gốc Nga Maxim Kontsevich đang làm việc tại Viện nghiên cứu khoa học cao cấp Pháp ở Paris - Ảnh: lichnosti.ney
Họ là ai?

Trong chín nhà khoa học được tưởng thưởng, có ba người xuất thân từ Nga nhưng hiện đang làm việc hoặc nghiên cứu ở nước ngoài. Đó là nhà toán học Pháp gốc Nga Maxim Kontsevich, ứng viên của vô số giải thưởng kể cả giải thưởng Fields, nhà vật lý Andrei Linde có nhiều đóng góp trong giả thiết lạm phát vũ trụ và Alexei Kitayev, chuyên ngành máy tính lượng tử (cả hai đang làm việc ở Mỹ).

Một trong những “lò” cung cấp những người thắng giải kỳ này là Viện các nghiên cứu triển vọng ở Princeton, nơi Nima Arkani Hamed (gốc Iran), Juan Maldacena (Argentina), Natan Seiberg (Israel) và Enward Witten (Mỹ) đang làm việc. Đây là bốn nhà vật lý lý thuyết đang theo đuổi những giả thiết nhằm gắn kết các hạt cơ bản. Những nhà khoa học khác của giải thưởng là Alan Guth (Mỹ) và Ashoke Sen (thuộc Viện nghiên cứu Harish Chandra, Ấn Độ).

Với món tiền thưởng hậu hĩ này, các nhà khoa học từ nay có thể nghiên cứu những vấn đề họ đang theo đuổi, thay vì phải làm việc theo các đơn đặt hàng hoặc các ngành “thời thượng” giúp những nhà đầu tư vào họ hái ra tiền trong ngắn hạn.

Theo Newsweek, Milner là một người bị “vũ trụ ám ảnh”. Căn hộ Penthouse của Milner ở Matxcơva giống như một con tàu vũ trụ với bàn phím và màn hình ở khắp nơi. Vợ Milner, một cựu người mẫu, có mái tóc cắt ngắn không khác một người đẹp vũ trụ trong phim Star Trek!

Bình luận Xem thêm
Bình luận (0)
Xem thêm bình luận