Cứu tinh bất ngờ của TikTok

Nhận định này nằm trong lập luận mà ông Trump gửi tới Tòa tối cao hôm 27-12-2024, yêu cầu tòa hoãn lệnh cấm với TikTok dự kiến có hiệu lực vào ngày 19-1-2025 (một ngày trước khi ông Trump nhậm chức) để ông có thể "đàm phán giải pháp" cứu nền tảng này.

Trước đó, một đạo luật được thông qua với sự ủng hộ lưỡng đảng từ hồi tháng 4 yêu cầu ByteDance, công ty mẹ của TikTok, bán nền tảng này cho một công ty ngoài Trung Quốc nếu không muốn đối mặt lệnh cấm ở Mỹ do rủi ro về an ninh quốc gia và quyền tự do ngôn luận. Các thẩm phán hiện đang cân nhắc đơn phản bác của ByteDance đối với đạo luật.

Bốn năm thay đổi của ông Trump

TikTok nói đạo luật vi phạm Tu chính án thứ nhất về đảm bảo quyền tự do ngôn luận, và nói công ty mẹ của họ hiện chịu sự chi phối của các nhà đầu tư toàn cầu, chứ không chỉ Trung Quốc. 

Chính quyền Biden và Quốc hội Mỹ thì lập luận rằng nền tảng này thuộc sở hữu của Trung Quốc nên sẽ là mối đe dọa với an ninh Mỹ vì lượng lớn người dùng bị theo dõi và thu thập dữ liệu, cùng rủi ro Bắc Kinh có thể dùng app này để tuyên truyền.

Đây cũng từng là quan điểm của ông Trump, cho tới khi ông trở thành ngôi sao trên chính nền tảng này với hơn 14,7 triệu người theo dõi. 

Geoff Garin, nhà chiến lược của phe Dân chủ, nói việc ông Trump thay đổi quan điểm 180 độ đặt ông vào thế đối đầu với nhiều người phe Cộng hòa, vốn vẫn lo ngại về việc Trung Quốc sở hữu nền tảng.

"Việc ông Trump thay đổi quan điểm về TikTok chính là vì ảnh hưởng của một nhà tài trợ tỉ phú, và vì ông không muốn bỏ quyền tiếp cận với những người theo dõi mình trên nền tảng này", The New York Times trích lời ông Garin nói về Jeff Yass, nhà tài trợ lớn của phe Cộng hòa, người đồng thời đang có sở hữu lớn ở Công ty ByteDance. 

"Giống mọi thứ ông Trump từng làm, quan điểm của ông ta thay đổi chủ yếu vì lợi ích cá nhân, không phải vì nguyên tắc hay lợi ích quốc gia".

Năm 2020, ông Trump từng tuyên bố sẽ "cấm TikTok". Quan điểm của ông khi đó chủ yếu xuất phát từ việc tức giận với cách Bắc Kinh kiểm soát dịch bệnh Covid-19. Ngày 6-8-2020, ông ra sắc lệnh yêu cầu ByteDance phải chuyển tất cả các khoản đầu tư vào Mỹ nếu không muốn đối mặt lệnh cấm toàn diện. 

Sắc lệnh cảnh báo việc TikTok thu thập lượng lớn dữ liệu "đe dọa cho phép Trung Quốc tiếp cận các thông tin cá nhân và sở hữu trí tuệ của người Mỹ - theo dõi vị trí của nhân viên và các đối tác liên bang, xây dựng hồ sơ cá nhân để có thể tống tiền hoặc thực hiện hoạt động tình báo kinh doanh". Sắc lệnh nói: "Các rủi ro này là rất thật".

Tháng sau đó, ông Trump ủng hộ thỏa thuận cho phép hai tập đoàn Mỹ là Oracle và Walmart mua cổ phần lớn của TikTok. 

Nhưng thỏa thuận đó sau đó bị gác lại trong giai đoạn chuyển giao chính quyền. Nỗ lực cấm TikTok của ông Trump khi đó bị một thẩm phán tòa liên bang chặn lại vì cho rằng ông đã vượt thẩm quyền.

Mọi thứ thay đổi nhanh chóng trong chiến dịch bầu cử 2024.

Hồi tháng 3, ông Trump đột ngột tuyên bố thay đổi quan điểm về TikTok, ông quay sang chỉ trích các nghị sĩ hai đảng ở quốc hội vì thông qua đạo luật thực ra làm đúng những gì ông yêu cầu bốn năm trước.

Thay đổi diễn ra cùng khoảng thời gian mà ông Trump gặp tỉ phú Yass. Ông Trump nói hai bên không trao đổi về ByteDance, nhưng Yass là người giúp thành lập Hãng Susquehanna International và là một trong những người ủng hộ nhóm vận đồng hành lang chống thuế Club for Growth. Nhóm này lại thuê Kellyanne Conway, cựu luật sư của ông Trump, để vận động cho TikTok.

Tháng 3, ông Trump tuyên bố với CNBC rằng ông vẫn coi TikTok là mối đe dọa an ninh quốc gia, nhưng người trẻ "sẽ phát điên nếu không có app này". Ông cũng nói các động thái chống TikTok sẽ có lợi cho Facebook - mạng xã hội mà ông coi là "kẻ thù của nhân dân".

Ông Trump sau đó dùng TikTok rất thành công trong chiến dịch tranh cử. Ông đánh giá đây là kênh quan trọng để tiếp cận người trẻ trong năm nay. Con trai ông, Barron, cũng khuyến khích ông dùng nền tảng này để giành sự ủng hộ từ cử tri trẻ. 

Tới tháng 9, ông đăng một video lên mạng Truth Social khoe rằng ông đã lập kỷ lục trên TikTok. "Tôi giờ là ngôi sao lớn trên TikTok. Chúng ta sẽ không làm gì với TikTok, nhưng phe kia đang tìm cách đóng cửa nó. Nên nếu bạn thích TikTok thì hãy bỏ phiếu cho Trump".

Tới tuần trước, ông Trump tuyên bố lệnh cấm TikTok sẽ tạo ra tiền lệ "nguy hiểm". Với quan điểm mới đệ trình lên Tòa tối cao, giờ ông đóng vai là cứu tinh của nền tảng này.

Chưa có giải pháp rõ ràng

Ông Trump đã gặp các lãnh đạo TikTok hôm 16-12 ở dinh thự Mar-a-Lago, Florida. Cuộc gặp diễn ra cùng ngày công ty đề xuất Tòa tối cao tạm thời chặn đạo luật dự kiến cấm TikTok vào ngày 19-1 tới.

Cùng thời điểm đó, các lãnh đạo TikTok nói với những người gần gũi ông Trump, và có thể cả tổng thống đắc cử, rằng ông Trump nên là người quyết định số phận của TikTok. Sau cuộc gặp, ông Trump nói với phóng viên là ông hơi "mềm yếu" với TikTok và muốn xem xét lại vấn đề này.

Dù ông Trump chưa nêu quan điểm về chống hay ủng hộ đạo luật về TikTok, kiến nghị của ông lên Tòa tối cao cho rằng các tác động liên quan tới Tu chính án thứ nhất từ lệnh cấm TikTok là "rất rộng và đáng quan ngại". 

Lập luận của ông cũng cảnh báo "tiền lệ toàn cầu nguy hiểm" về quyền kiểm soát của chính quyền "bằng việc dùng quyền nhằm đóng toàn bộ một nền tảng mạng xã hội". Ông Trump sẽ nhậm chức vào ngày 20-1, một ngày sau khi luật đề xuất cấm TikTok ở Mỹ có hiệu lực. Tòa tối cao sẽ nghe các lập luận này trong phiên xử đặc biệt vào ngày 10-1 tới.

Hiện chưa rõ ông Trump có thể cứu TikTok thế nào và giải quyết các vấn đề an ninh liên quan ra sao. Đơn đề xuất của ông chỉ nói ông tự tin giải quyết được việc này, nhưng không nêu chi tiết. 

Về mặt luật, ông Trump không thể đơn phương loại bỏ đạo luật của quốc hội - dù luật cho phép tổng thống gỡ lệnh cấm nếu chính quyền đánh giá mạng xã hội này không còn chịu sự kiểm soát của Bắc Kinh. 

TikTok và nhóm những người sử dụng app thì đã kiện với lập luận Tu chính án thứ nhất không cho phép chính quyền loại bỏ một kênh truyền thông lớn. Đầu tháng trước, tòa phúc thẩm DC đã bác lập luận này và nói đạo luật hiện nhắm tới việc hạn chế sở hữu của một nước đối thủ, chứ không phải nhắm vào nội dung trên nền tảng.

Đạo luật mới sẽ không coi việc người dùng ở Mỹ tiếp tục dùng TikTok là phạm tội, nhưng cấm các chợ ứng dụng của Google hay Apple để người dùng tải về hay cập nhật các phiên bản mới. Đạo luật cũng áp dụng với các công ty cung cấp Internet hỗ trợ cho app này - đồng nghĩa chặn hoàn toàn nó ở Mỹ. ■