Hạ tầng sạc pin ô tô điện Việt Nam: Trạm sạc chưa nhiều, quy chuẩn chưa đủ

Tùy loại xe, pin xe điện thường cho phép xe đi được quãng đường khoảng 180 - 300km/lần sạc. Muốn đi đường dài chắc chắn cần trạm sạc dày đặc để có thể vừa đi vừa sạc trên đường. Nhiều khách hàng dùng xe điện hiện vẫn không yên tâm khi đi từ tỉnh này sang tỉnh khác bởi hệ thống trạm sạc thưa thớt.

Do dự vì chuyện sạc

Anh Nguyễn Văn Tiến (quận Phú Nhuận, TP.HCM) cho biết khi chạy chiếc VinFast VF e34, điểm sạc của anh là ở các trung tâm thương mại như Vinhomes (Bình Thạnh). Lúc đầu do ít xe nên sạc thoải mái, nhưng về sau khá chật chội vì lượng xe ngày càng nhiều. Theo anh Tiến, hiện tại hệ thống trạm sạc ở TP.HCM còn ít, nhất là ở trung tâm, không nhiều và đa dạng trụ sạc như ở Hà Nội.

Đây cũng là điều nhiều khách hàng lo lắng khi tiếp tục sử dụng xe ô tô điện. Họ lo về việc số lượng xe điện sẽ ngày càng tăng, nhất là VinGroup tuyên bố sẽ lấn sân vào mảng cho thuê xe điện và taxi điện (với 10.000 chiếc). Hệ thống trạm sạc hiện tại còn chưa đáp ứng tốt nhu cầu của khách sử dụng xe điện, nhất là trạm sạc ở các bãi đậu xe, dọc các tuyến tỉnh lộ.

"Muốn thúc đẩy người dân dùng xe điện cần đầu tư hạ tầng trạm sạc phủ khắp" - PGS.TS Lý Hùng Anh, Đại học Bách khoa TP.HCM, nói với Tuổi Trẻ Cuối Tuần. Ông cho rằng dung lượng pin xe điện chắc chắn sẽ được cải thiện, nhưng việc cấp bách vẫn là đầu tư hạ tầng trạm sạc. Nếu không hoàn thiện được hạ tầng trạm sạc với những quy chuẩn cụ thể, khó mà nói tới việc phát triển xe điện tại VN.

Theo thông tin từ Vinfast, hệ thống trạm sạc của hãng hiện có hơn 150.000 cổng sạc cho xe máy điện và ô tô điện phủ khắp cả nước.

Còn trên thế giới, ngoại trừ Trung Quốc có số lượng áp đảo với khoảng 9,45 triệu trạm sạc tính tới tháng 11-2022 (theo Liên minh thúc đẩy hạ tầng sạc xe điện Trung Quốc), nhiều quốc gia khác vẫn đang trong tiến trình xây dựng hạ tầng trạm sạc.

Hàn Quốc có khoảng 105.000 điểm sạc, trong đó chỉ có 14% sạc nhanh, theo trang theinvestor.co.kr. Mỹ hiện có 140.000 đầu sạc xe điện tại 53.000 trạm toàn quốc, vẫn thua xa so với 145.000 trạm xăng, theo Diễn đàn kinh tế thế giới. Các chuyên gia cho biết từ đây đến 2030, Mỹ cần gấp 8 số lượng trạm sạc hiện có mới đáp ứng đủ nhu cầu. Trong khi đó, năm 2021 khối EU ước tính có khoảng 375.000 trạm sạc. Liên minh này đặt mục tiêu đưa con số lên 1 triệu vào 2025.

Đầu tư trạm sạc: Rẻ hơn trạm xăng?

Sự gia tăng về số lượng xe điện đang mở ra cơ hội kinh doanh mạng lưới trạm sạc. Tại Vietnam Motor Show 2022, Công ty công nghệ sạc EV One cho biết sẽ lắp khoảng 100 trạm sạc pin ô tô điện tại VN trong vòng 2 năm với thương hiệu ABB, đáp ứng cả nhu cầu cá nhân dạng home charge công suất 3 - 24kW lẫn khách hàng doanh nghiệp với công suất 50 - 360kW. Các trạm sạc này đáp ứng nhu cầu sạc nhanh đến 80% cho xe điện trong khoảng 3 phút hoặc hơn tùy trụ sạc, hoặc sạc trong ít phút để xe di chuyển 100 - 200km, có thể sạc cho nhiều dòng xe điện sản xuất từ năm 2018 về sau, trừ xe điện của Tesla và một số dòng xe đến từ Nhật Bản. Ô tô điện VinFast tại VN cũng có thể sạc pin từ trạm sạc này.

Bà Tracy Lương, một nhà đầu tư của EV One, cho biết công ty này cũng nhắm đến những khách hàng là các chủ đầu tư, quản lý các cao ốc văn phòng, khu bán lẻ và ăn uống, dự án nhà ở, khách sạn và khu nghỉ dưỡng, những trạm dừng chân trên quốc lộ, các khu công nghiệp, nhà máy, bãi đỗ xe... bởi các trạm sạc có thể được xem là một dịch vụ gia tăng tiện ích cho các địa điểm trên, đồng thời mang về nguồn thu thông qua khai thác và vận hành trụ sạc.

Ông Trần Tấn Trung, tổng giám đốc Audi VN, cho rằng từ sự việc thiếu hụt xăng dầu, giá cả lên xuống thất thường, doanh nghiệp đầu tư kinh doanh xăng dầu cũng đang nhìn nhận lại bài toán đầu tư về xe điện.

Để kinh doanh xăng dầu, trạm xăng cần bỏ tiền thuê mặt bằng, mua trước xăng dầu hàng tỉ đồng để nạp xuống bồn, dòng tiền thu vào trong tương lai chưa chắc đủ bù đắp chỗ đầu tư này hay có lời khi giá xăng lên xuống thất thường. Trong khi đó, tòa nhà văn phòng, quán ăn, hay các nhà hàng, resort... có thể tận dụng khu vực bãi xe để đầu tư trạm sạc điện (mỗi trạm khoảng 200 - 400 triệu đồng), khách sử dụng sạc nhanh - chậm trả theo mức tiền tương ứng và thanh toán online.

Từ mô hình trên, tổng giám đốc Audi VN cho rằng khi đầu tư trạm sạc, ít nhất có hai cái lợi. Một là chủ động được diện tích đầu tư, thứ hai là tiền điện mỗi tháng trả một lần, dùng tiền thanh toán của khách hàng sau đó trả lại chi phí năng lượng đã tiêu thụ. Từ đó, quản lý được dòng tiền và có lợi nhuận bền vững, phù hợp với xu thế. "Nếu đầu tư sớm, khách đến sạc nhiều sẽ thu vốn nhanh và có lãi" - ông Trung nói.

Cần bệ đỡ từ chính sách

VN cũng đã có nhiều chính sách khuyến khích sản xuất xe điện và hỗ trợ người mua. Thuế tiêu thụ đặc biệt cho ô tô điện bắt đầu giảm trong 5 năm từ 1-3-2022, và sẽ tiếp tục được điều chỉnh từ năm 2027 (nhưng vẫn thấp hơn mức cũ). Chẳng hạn, ô tô điện chạy bằng pin, loại chở người từ 9 chỗ trở xuống hiện có thuế tiêu thụ đặc biệt là 3%, từ 1-3-2027 sẽ là 11% (mức cũ 15%). Ô tô chạy pin cũng đang được giảm 100% lệ phí trước bạ trong vòng 3 năm đầu và giảm 50% trong 2 năm tiếp theo.

Tuy vậy, các quy định và chính sách hỗ trợ xây dựng hệ thống trạm sạc vẫn thiếu. Theo bà Phan Thị Thùy Dương, giám đốc Trung tâm phát triển trạm pin VinFast, vì cơ quan chức năng chưa có quy định về hạ tầng trạm sạc trong các công trình công cộng, chung cư, bãi đỗ xe... và hướng dẫn thực thi nên hãng gặp nhiều khó khăn khi mở rộng các điểm sạc tại các địa phương. Trong đó, khó khăn lớn nhất là vấn đề pháp lý, nguồn điện và mức độ cung cấp điện năng cho trạm sạc.

Ngoài ra, còn phải tính tới việc đấu nối phù hợp với lưới điện quốc gia khi số lượng trạm sạc xe điện tăng, cần có các yêu cầu liên quan tới đấu nối trạm sạc, cụm trạm sạc, điểm đấu nối tối ưu của các trạm sạc nhanh và xây dựng hệ thống văn bản pháp luật liên quan tới phát triển hạ tầng trạm sạc, đấu nối và vận hành trạm sạc ô tô điện.

Ông Trần Vĩnh Hà, tổng giám đốc VM Motor, cho rằng muốn thúc đẩy phát triển trạm sạc hay sản xuất ô tô điện, cần cú hích từ chính sách để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư. Thái Lan mới đây đã quyết định miễn thuế nhập khẩu đối với phụ tùng ô tô điện để khuyến khích hoạt động sản xuất xe điện trong nước, đưa quốc gia này thành trung tâm sản xuất xe điện của khu vực. Theo ông Hà, không chỉ Thái Lan mà châu Âu, Mỹ, Nhật đều có chính sách hỗ trợ xe điện rất mạnh mẽ như sản xuất, nhập khẩu linh kiện sản xuất xe điện, trạm sạc. Ngoài ra, hỗ trợ người mua xe điện 6.500 - 10.000 euro/xe.

"Sản xuất xe điện rẻ hơn sản xuất xe xăng. Nhiều nước hỗ trợ doanh nghiệp lắp đặt trạm sạc, thậm chí người dân lắp đặt tại nhà. Vấn đề ở VN vẫn cần quy chuẩn cụ thể trạm sạc để làm bước đệm hạ tầng đầy đủ, doanh nghiệp mới tăng cường đầu tư sản xuất xe" - ông Hà nói.

Ông Nguyễn Minh Đồng, chuyên gia ô tô từng nhiều năm làm việc cho Hãng Volkswagen (Đức), cho rằng hạ tầng sạc điện là bài toán cần giải quyết, rồi mới tính đến chuyện phát triển ngành ô tô điện. Các hãng đều hứa hẹn sẽ phát triển hạ tầng trạm sạc nhưng thực tế chỉ bán xe, chưa ưu tiên phát triển hệ thống hạ tầng. Điều này rất nguy hiểm. Do đó, chuyên gia này đề nghị có chính sách ràng buộc các hãng xe, doanh nghiệp nhập khẩu, sản xuất ô tô điện tại VN cùng đầu tư hạ tầng trạm sạc, gia tăng tiện ích cho khách hàng thay vì chỉ chăm chăm bán xe kiếm lời.■