Israel tấn công Iran: Ba kịch bản cho cuộc chiến

Tối 16-6, Tổng thống Donald Trump bất ngờ rời hội nghị G7 ở Canada sớm một ngày để về Washington theo dõi cuộc chiến Israel - Iran. Trước đó, ông đưa ra cảnh báo nói người Iran "di tản ngay lập tức" khỏi Tehran. Còn sau đó, ông đòi Iran "đầu hàng vô điều kiện" và đã có lời lẽ đe dọa Đại giáo chủ Iran Khamenei.

Ông Trump sẽ phải đưa ra quyết định quan trọng với cuộc chiến đã kéo dài hơn một tuần này: có nên tham chiến giúp Israel hủy diệt cơ sở hạt nhân của Iran, được cho là xây dựng ngầm sâu trong núi ở Fordow hay không.

Vũ khí kết thúc duy nhất?

Nếu quyết định tấn công, Mỹ sẽ trở thành bên tham chiến trực tiếp ở Trung Đông, đối đầu với Iran - đây là điều ông Trump luôn nói sẽ tránh bằng mọi giá trong cả hai nhiệm kỳ. Phía Iran đã cảnh báo việc Mỹ tham chiến sẽ chấm dứt mọi cơ hội của thỏa thuận hạt nhân mà ông Trump đang theo đuổi.

Nhưng nếu giải pháp đối ngoại thất bại và Iran không muốn nhượng bộ, ông Trump vẫn có giải pháp là tấn công hủy diệt Fordow và các cơ sở hạt nhân khác. Theo các chuyên gia, hiện chỉ có duy nhất vũ khí cho việc này. 

Đó là đầu đạn phá hầm cỡ lớn GBU-57, nặng xấp xỉ 14 tấn, và chỉ có thể chở được bằng máy bay ném bom B-2. Israel không có vũ khí này và cũng không có máy bay để chuyên chở. Nếu ông Trump không ủng hộ, điều đó có nghĩa mục tiêu chính của Israel với cuộc chiến sẽ không bao giờ hoàn tất.

"Fordow luôn là tâm điểm - theo Brett McGurk, người đã theo vấn đề Trung Đông suốt bốn đời tổng thống, từ thời George W. Bush - Nếu cuối cùng Fordow vẫn làm giàu uranium thì không có bước tiến mới về mặt chiến lược".

Thực tế hai năm qua, quân đội Mỹ đã tập kịch bản này rất kỹ. Các phương án đưa tới kết luận rằng một quả bom sẽ không xử lý được căn cứ này mà sẽ là một loạt cú tấn công liên tiếp với các máy bay B-2 thả lần lượt từng quả bom GBU-57 vào cùng một điểm thì mới khoan thủng được Fordow. Kế hoạch tác chiến này buộc phải cần phi công Mỹ.

3 câu hỏi khó

Theo The Economist, ông Trump có vai trò quyết định chuyện cuộc chiến có thể kết thúc khi nào. Ông sẽ phải ủng hộ hoặc kìm Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu lại. Ông Netanyahu khởi đầu cuộc chiến nhưng muốn kết thúc, ông sẽ cần ông Trump.

Câu hỏi đầu tiên là liệu có cần giải pháp ngoại giao cho cuộc chiến. Trước chiến tranh, Mỹ đang cố đàm phán thỏa thuận hạt nhân với Iran, thay thế thỏa thuận mà ông Trump rút khỏi từ 2018. 

Vòng đàm phán thứ 6 được lên kế hoạch cuối tuần trước, nhưng bị hủy sau khi Israel tấn công Iran. Ông Trump hiện vẫn kêu gọi đàm phán. Chương trình hạt nhân của Iran là mục tiêu chính của Israel - thỏa thuận hạn chế chương trình này sẽ là nền tảng cho ngừng bắn. Nhưng ông Trump còn đối mặt nhiều thách thức.

Đầu tiên, cả hai bên tham chiến hiện đều không thật sự muốn thỏa thuận. Israel chuẩn bị nhiều năm cho cuộc chiến này và sẽ không muốn dừng lại chỉ sau vài ngày - nhất là khi đang có lợi thế lớn trên chiến trường, máy bay của họ gần như tự tung tự tác trên không phận Iran. 

Dù Iran nói sẵn sàng ngừng bắn, Tehran sẽ không dễ chấp nhận nhượng bộ lớn về hạt nhân - cuộc chiến thực ra càng củng cố quyết tâm của Iran về vũ khí nguyên tử. Washington thì muốn Tehran phải từ bỏ hoàn toàn chương trình làm giàu uranium và phá bỏ một loạt cơ sở hạt nhân - điều Tehran đã từ chối trong nhiều thập kỷ.

Iran có lẽ sẵn sàng nhượng bộ hơn khi tổn thất tăng lên. Mục tiêu cao nhất của chính quyền lúc này là tồn tại, nhưng Tehran nói chung không tin Mỹ lẫn Trump. Ông Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran năm 2018, sát hại tư lệnh Soleimani năm 2020 và Iran có lý khi nghi ngờ việc chính quyền Mỹ đàm phán chỉ là vỏ bọc để Israel tấn công bất ngờ họ.

Nếu không theo đuổi ngoại giao, lựa chọn thứ hai của ông Trump sẽ là Mỹ có tham chiến không. Hình ảnh vệ tinh cho thấy Israel đã hủy diệt cơ sở làm giàu uranium trên mặt đất ở Natanz. Đây là cơ sở làm giàu tới 60% uranium, còn dưới ngưỡng có thể làm vũ khí. Israel đã đề nghị Trump tham gia không kích Fordow, nhưng tổng thống Mỹ chưa đồng ý.

Kịch bản thuận lợi nhất cho Trump là các đợt không kích đủ để buộc Iran phải nhượng bộ đàm phán. Nhưng niềm tin của Iran là điều rất xa xỉ, nhất là khi cả Israel và Mỹ đều vang lên những tiếng nói đòi thay đổi chế độ Tehran, thậm chí trực tiếp từ chính ông Netanyahu. 

Điều này có thể dẫn tới Tehran mở rộng tấn công phản đòn nhắm vào Mỹ và các đồng minh khác trong khu vực. Iran vẫn chưa làm vậy do lo ngại sẽ kéo Mỹ vào cuộc chiến. Trong trường hợp Mỹ tham chiến, Iran có thể thấy họ không còn gì để mất.

Một số người thân cận Trump cho rằng chính ông Netanyuhu đang muốn kịch bản này xảy ra. Khi cuộc chiến mới bắt đầu, Israel chỉ cần sự cho phép của Mỹ. Giờ thì họ cần Mỹ tham gia.

Điều này dẫn tới câu hỏi khó thứ ba với ông Trump. Giới lãnh đạo Israel thường nói họ có thể tự bảo vệ nước mình. Nhưng Israel phụ thuộc vào Mỹ để đánh chặn tên lửa đạn đạo của Iran, gồm thông tin tình báo và đạn dược. 

Nếu ông Trump không tham chiến và cũng không đàm phán nghiêm túc, ông sẽ phải lựa chọn xem hỗ trợ tới đâu cho Israel. Ông có thể yêu cầu Israel chấm dứt cuộc chiến hoặc cho phép cuộc chiến tiếp diễn trong thế dằn co như ở Gaza. Israel có thể sẽ còn tiếp tục không kích Iran trong nhiều tuần, đặc biệt nếu Tehran thiếu tên lửa đạn đạo để đáp trả. 

Chỉ có điều, chiến tranh Israel - Iran đi kèm với nguy cơ cho khu vực, và cả thế giới, lớn hơn nhiều so với cuộc xung đột giới hạn ở Gaza, với khả năng lan rộng và bùng phát đến mức mà rồi chính Mỹ cũng sẽ không kiểm soát nổi.

Cuộc chiến càng kéo dài, tình hình sẽ càng bất ổn. "Sẽ không có kết thúc cho Israel trừ khi họ lôi được Mỹ vào hoặc chính quyền Tehran sụp đổ - theo một nhà ngoại giao phương Tây - Cả hai đều là những canh bạc lớn". 

Giải pháp khả dĩ cuối cùng có thể là một thỏa thuận hạt nhân. Nhưng để làm vậy sẽ cần sự khéo léo cả từ ông Trump và sự nhân nhượng của cả Israel và Iran - điều hầu như không tưởng ở thời điểm này.■