Nhật Bản điều chỉnh chính sách quốc phòng: Từ lý thuyết đến thực tiễn

Thông cáo báo chí của JMSDF nêu rõ mục đích của cuộc tập trận quy tụ hải quân 5 nước và cả thủy quân lục chiến Mỹ này là nhằm "cải tiến khả năng chiến thuật của JMSDF và thực thi Thái Bình Dương tự do và rộng mở". 

Thông tấn xã Nhật Bản JJ Press đưa thêm một nhận xét: "Cuộc tập trận này được xem là một lời cảnh báo chống lại sự bành trướng trên biển của Trung Quốc".

Ai tập, tập những gì?

Cơ bản đây là một cuộc tập trận hải quân, dựa trên cơ sở ưu thế hiện giờ của Mỹ và đồng minh trước các tàu sân bay mà Trung Quốc, tuy đang ra sức tăng tốc phát triển, song còn ở mức phôi thai về mặt tác chiến. 

Chính vì thế mà, theo bản tin của JMSDF, cuộc tập trận bao gồm nhóm tác chiến tàu sân bay do tàu HMS Prince of Wales của hải quân Hoàng gia Anh dẫn đầu. 

Cùng tham gia có máy bay chiến đấu tàng hình F-35B của Anh và Mỹ, sẽ hạ và cất cánh từ tàu sân bay trực thăng JS Kaga của JMSDF (đang được biến cải để trở thành một tàu sân bay thực sự).

Tất nhiên, không thể không kể đến "kép chánh" USS Washington, tàu sân bay chạy bằng năng lượng nguyên tử. Cùng lúc, một cuộc tập trận chống tàu ngầm cũng được tiến hành, với một tàu ngầm của JMSDF đóng vai kẻ thù giả định. 

Tham gia tập trận còn có một tàu khu trục của hải quân Hoàng gia Úc, và các khinh hạm của hải quân Tây Ban Nha và Na Uy hộ tống nhóm tác chiến của Anh.

Chi tiết về việc máy bay chiến đấu tàng hình F-35B của Anh và Mỹ, trong cuộc tập trận này, hạ và cất cánh từ tàu sân bay JS Kaga, rất đáng lưu ý. Đây là một chặng trong quá trình chuyển đổi tàu này thành tàu sân bay hạng nhẹ. 

Cùng với JS Kaga, Nhật Bản còn có tàu khu trục JS Ijumo cũng đang được cải tạo sàn đáp và mũi tàu, từ hình thang sang hình chữ nhật, để trở thành tàu sân bay hạng nhẹ có thể đón dòng máy bay chiến đấu F-35B, loại máy bay có khả năng cất cánh đường băng ngắn và hạ cánh thẳng đứng.

Tàu JS Izumo đã hoàn thành đợt cải tiến lớn đầu tiên vào tháng 6-2021, trong đó công việc xử lý chịu nhiệt đã được thực hiện trên sàn bay bằng sơn đặc biệt và lắp đặt đèn khẩn cấp. Từ năm tài chính 2024 đến 2027, trong đợt cải tiến thứ hai, tàu được chuyển đổi phần mũi từ hình thang sang hình chữ nhật.

Trong khi đó, tàu JS Kaga đã hoàn thành đợt cải tiến lớn đầu tiên vào cuối tháng 3-2024, cải tạo mũi tàu thành hình chữ nhật và tiến hành thử nghiệm cất và hạ cánh máy bay F-35B vào tháng 10-2024. 

Lần đầu tiên một chiếc F-35B hạ cánh trên tàu JS Kaga là ở ngoài khơi bờ biển phía nam California. Đợt biến cải thứ hai và cũng là cuối cùng, dự kiến sẽ được thực hiện từ cuối năm tài chính 2026, sẽ là với các khoang bên trong tàu. JMSDF cho biết việc biến cải tàu JS Izumo dự kiến hoàn thành vào năm tài chính 2027, và tàu JS Kaga vào năm tài chính 2028.

Tính trên lịch trình này, có thể thấy cuộc diễn tập vừa rồi có một mục đích quan trọng là kiểm tra khả năng vận hành của các tàu sân bay biến cải trong điều kiện đa quốc gia, và tác chiến phối hợp theo nhóm tàu sân bay. 

Việc triển khai hai tàu sân bay hạng nhẹ JI Ijumo và JS Kaga đánh dấu sự thay đổi cơ bản trong học thuyết hải quân của Nhật Bản, chuyển từ hoàn toàn phòng thủ sang triển khai sức mạnh và năng lực hoạt động lớn và xa hơn cùng các đồng minh ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Quá trình này thuận lợi hơn nhờ sự "kèm cặp" của các nhóm tàu sân bay Mỹ và Anh. Có thể mở ngoặc đơn, hải quân Trung quốc cũng đang triển khai tàu sân bay Liêu Ninh, Sơn Đông và Phúc Kiến, từ giai đoạn phôi thai sang giai đoạn tiên tiến, song chủ yếu là tự mày mò.

Những đối tác xa

Cũng trong khung cảnh đó, hải quân các nước như Úc, Tây Ban Nha, Na Uy, không có tàu sân bay, song cũng có tham gia vận hành hạm đội. Đây cũng là ý nghĩa của những diễn tập hải quân đa quốc gia như RIMPAC, mà năm nay 2025 diễn ra tại Hawaii từ 27-6 đến 7-7, với sự tham gia của khoảng 30 quốc gia.

Việc Na Uy và Tây Ban Nha tham gia tập trận không cũng đã có giải thích trước đó. Tháng 8-2024, Bộ trưởng Quốc phòng Na Uy Bjørn Arild Gram, khi gặp người đồng cấp Anh John Healey tại London, từng phát biểu: "Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương là một khu vực ngày càng quan trọng với an ninh và ổn định toàn cầu, cũng như đối với châu Âu".

Tương tự, cuối tháng 4 vừa rồi, hải quân Tây Ban Nha đã triển khai tàu khu trục Méndez Núñez đến Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. 

Tàu này gia nhập nhóm tác chiến tàu sân bay HMS Prince of Wales của Anh, bao gồm một tàu tiếp tế, một tàu ngầm tấn công hạt nhân, một số tàu hộ tống, cùng máy bay cảnh báo sớm và máy bay giám sát hàng hải hoạt động từ đất liền. 

Sau tập trận, tàu Tây Ban Nha sẽ tách khỏi nhóm tác chiến và bắt đầu hành trình trở về Ferrol. Đợt triển khai là một phần của sáng kiến châu Âu về khả năng tương tác giữa các nhóm tác chiến tàu sân bay. 

Mục tiêu chính là tiến hành một hoạt động hàng hải toàn cầu, với các tàu chiến di chuyển qua Đại Tây Dương, Địa Trung Hải và cuối cùng là đến Thái Bình Dương.■