Nhóm máu cho ta biết gì về sức khỏe của mình?

Đừng quá tin những huyền thoại về ăn theo nhóm máu. Ảnh: abc.net.au

Theo bác sĩ Douglas Guggenheim, chuyên gia về huyết học của Bệnh viện Đại học Pennsylvania (Mỹ), các nhà nghiên cứu vẫn chưa có câu trả lời đầy đủ vì sao lại có các nhóm máu khác nhau. Tuy nhiên, các yếu tố như nòi giống, các bệnh nhiễm trùng trong quá khứ tạo ra đột biến có tác dụng bảo vệ trong máu - có thể góp phần tạo nên sự đa dạng về nhóm máu.

Nếu nhóm máu biết nói

Ngày nay, các nghiên cứu về nhóm máu cho thấy biết về nhóm máu mang lại nhiều lợi ích hơn những gì ta vẫn nghĩ. Chẳng hạn, ta biết những người nhóm máu O có thể bị bệnh tả nặng hơn, trong khi những người nhóm máu A hoặc B có thể dễ bị các vấn đề về đông máu hơn.

Theo Hiệp hội Tim mạch Mỹ, những người có nhóm máu A, B hoặc AB có nhiều khả năng bị đau tim hoặc suy tim hơn những người nhóm máu O. Trong nghiên cứu lớn với hơn 400.000 người công bố trên tạp chí khoa học của Hiệp hội Tim mạch Mỹ tháng 1-2020, nguy cơ bị đau tim cao hơn 8% và nguy cơ suy tim cao 10% với nhóm máu A hoặc B so với nhóm máu O. Với nguy cơ bị đông máu, so với người nhóm máu O, những người nhóm máu A và B tham gia nghiên cứu có nguy cơ bị huyết khối tĩnh mạch sâu cao hơn 51% và có nguy cơ bị thuyên tắc phổi cao hơn 47% - đây là những rối loạn đông máu nghiêm trọng có thể làm tăng nguy cơ suy tim. Kết quả của nhóm máu AB không được tính sau nghiên cứu vì tỉ lệ mẫu quá nhỏ.

Theo bác sĩ Guggenheim, có thể lý do của sự tăng nguy cơ này liên quan đến tình trạng viêm nhiễm trong cơ thể của những người có nhóm máu A, B hoặc AB. Các protein trên bề mặt hồng cầu đại diện cho nhóm A và B có thể gây ra tình trạng "tắc nghẽn" hoặc làm "máu đặc hơn" trong tĩnh mạch và động mạch, dẫn đến tăng nguy cơ đông máu và bệnh tim.

Những người nhóm máu O có nguy cơ bị bệnh tim và đông máu thấp hơn một chút, nhưng họ có thể dễ bị xuất huyết hoặc máu khó đông hơn. Điều này có thể đặc biệt đúng sau khi sinh con ở phụ nữ. Theo một nghiên cứu về tình trạng mất máu sau sinh, nguy cơ mất máu sau sinh tăng ở phụ nữ nhóm máu O. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Critical Care tháng 5-2018 cũng cho thấy những người nhóm máu O có thể gặp tình trạng nặng sau chấn thương do bị mất máu nhiều hơn.

Với suy giảm trí nhớ, nghiên cứu với hơn 30.000 người kéo dài trong 3,5 năm đăng trên tạp chí khoa học của Viện Thần kinh học Mỹ năm 2014 cho thấy những người có nhóm máu AB, chỉ chiếm khoảng 4% trong dân số Mỹ, có nguy cơ bị suy giảm nhận thức (khó ghi nhớ, tập trung hoặc ra quyết định) và vấn đề trí nhớ cao hơn 82% so với những người thuộc các nhóm máu khác. Một lý do có thể gây ra tình trạng này là do nhóm máu trên có thể dẫn đến những bệnh lý như huyết áp cao, cholesterol cao và tiểu đường - những tình trạng có thể gây suy giảm nhận thức và sa sút trí tuệ. Nó cũng có liên quan đến đột quỵ, xảy ra khi dòng máu đến não bị gián đoạn.

Nhóm máu cũng liên quan tới bệnh tim mạch. Mặc dù các nghiên cứu hiện nay cho thấy yếu tố nhóm máu có thể làm tăng nguy cơ bị bệnh tim của một người nào đó, các yếu tố khác như chế độ ăn, tập thể dục hoặc mức độ ô nhiễm nơi bạn sống mới là những yếu tố nguy cơ chính.

Bác sĩ Guggenheim cho rằng muốn có sức khỏe tim mạch tốt thì không có khuyến nghị đặc biệt nào ngoài việc nên ăn các thực phẩm tốt cho tim mạch, cụ thể là ăn nhiều trái cây, rau, ngũ cốc nguyên cám, cá và các loại hạt ... dù bạn thuộc nhóm máu gì. 

Ngoài ra, ta nên tránh các khu vực ô nhiễm cao, thể dục thường xuyên, hạn chế hoặc tốt nhất là không hút thuốc lá, kiểm tra sức khỏe định kỳ để theo dõi sức khỏe và được cảnh báo sớm về bất cứ dấu hiệu bất thường nào. Cả ba lời khuyên cho ba nhóm bệnh trên đều tương đối giống nhau và có thể tốt cho hầu hết mọi người với nhóm máu nào.

Có cần ăn uống theo nhóm máu?

Năm 1996, Peter D’Adamo, bác sĩ theo trường phái y học tự nhiên (naturopathic medicine) ở Mỹ xuất bản cuốn sách Eat Right for Your Type (Ăn theo nhóm máu). Lý thuyết chung của D’Adamo là những người có nhóm máu thuộc hệ ABO nên theo chế độ ăn gần giống với thói quen ăn uống của tổ tiên. Ngoài ra, những người có nhóm máu khác nhau cũng chế biến thức ăn theo cách khác nhau. Theo ông, ai thực hiện được chế độ ăn uống "được lập trình" riêng cho nhóm máu có thể cải thiện sức khỏe và giảm nguy cơ bị bệnh mãn tính như bệnh tim mạch.

Cuốn sách bán được hàng triệu bản và dịch ra hàng chục thứ tiếng (có cả tiếng Việt), mở ra làn sóng tìm hiểu về nhóm máu và phong trào thay đổi cách ăn uống, tập thể dục ở người đọc. Tuy nhiên, đó là chuyện của năm 1996. Chúng ta đang ở năm 2022, với chút ít kỹ thuật tra cứu, có thể thấy trong các thư viện về y khoa, không có nghiên cứu nào về hiệu quả của ăn theo nhóm máu như của tác giả Peter D’Adamo. Vì vậy, hãy cẩn thận trước những tuyên bố về lợi ích của chế độ ăn theo nhóm máu.

Năm 2022, Trường Y của Đại học Harvard đăng bài viết khẳng định chưa có nghiên cứu chất lượng cao nào chứng minh tính khoa học của chế độ ăn theo nhóm máu. Lần ngược lại xa hơn, từ năm 2013, một nghiên cứu tổng hợp xem xét các tài liệu y khoa trên thế giới kết luận không có bằng chứng nào chứng minh lợi ích của ăn uống theo nhóm máu.

Nghiên cứu năm của Đại học Toronto đăng trên tập san khoa học PLoS One năm 2014 cho thấy những người tuân theo bất kỳ chế độ ăn theo nhóm máu nào cũng đều cải thiện được một số yếu tố nguy cơ về các hội chứng tim mạch chuyển hóa (gồm kháng insulin, tiền đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp), nhưng những lợi ích đó không liên quan đến nhóm máu.

"Cách một cá nhân phản ứng với bất kỳ chế độ ăn nào trong số này hoàn toàn không liên quan đến nhóm máu mà liên quan đến sự tuân theo một chế độ ăn chay hợp lý hoặc chế độ ăn ít carbohydrate của họ" - đại diện nhóm tác giả, tiến sĩ Ahmed El-Sohemy, trưởng phòng nghiên cứu về gene dinh dưỡng của Đại học Toronto, bình luận.

Tuy nhiên, những người ủng hộ ăn theo nhóm máu có thể cho rằng ngay cả khi chưa có nghiên cứu đủ tin cậy thì không có nghĩa là ăn theo nhóm máu không mang lại hiệu quả. Rõ ràng, cũng không có bằng chứng nào cho thấy chế độ ăn này gây hại.

Sự quan tâm dành cho việc ăn uống theo nhóm máu cuối cùng sẽ tùy vào từng người. Hiện có rất nhiều lời khuyên về các chế độ ăn có lợi cho sức khỏe và chúng ta đơn giản là không biết chế độ ăn nào là tốt nhất cho mình. Ngay cả khi biết, việc tuân thủ nghiêm ngặt một chế độ ăn nhất định là điều không dễ thực hiện trong cuộc sống hằng ngày.

Bác sĩ Guggenheim cho rằng nhóm máu chỉ là một yếu tố góp phần vào nguy cơ mắc một số vấn đề sức khỏe nhưng đừng quá ám ảnh. "Mặc dù nhóm máu có thể khiến một số người có nguy cơ bị một số bệnh lý cao hơn, điều đó không phải là tuyệt đối. Theo dõi các thông tin khoa học để hiểu nhóm máu có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của chúng ta như thế nào là tốt, nhưng quan trọng không kém là nên tham vấn với bác sĩ về sức khỏe và duy trì lối sống lành mạnh" - ông nói.■