Nói thêm về kháng thuốc

Thịt có quá nhiều thuốc kháng sinh

Phóng to

Bác sĩ khuyên không nên tự ý mua thuốc kháng sinh uống mà nên tuân thủ đúng theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa - Ảnh: Minh Đức

Từng có nhiều trường hợp thắc mắc tại sao bệnh nhân đến bệnh viện còn khỏe, chỉ mới ho sốt, vậy mà hai tuần sau đã tử vong. Bác sĩ thông báo bệnh nhân bị viêm phổi do vi khuẩn Acinectobacter kháng thuốc, không còn kháng sinh (KS) nào diệt được.

Ngay cả khi có thuốc KS mới và cực mạnh, bệnh nhân đề kháng KS vẫn dễ tử vong, nằm viện lâu hơn, hồi phục chức năng chậm chạp hơn, gánh nặng chi phí tăng hơn. Vào những tháng cuối năm 2013, vấn nạn kháng thuốc lần đầu tiên được Cơ quan Kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) đưa ra như một ưu tiên hàng đầu với ba khẩu hiệu: khẩn cấp, nghiêm trọng và đáng quan ngại.

Hành động để phòng ngừa

Chính việc dùng KS là nguyên nhân hàng đầu gây đề kháng KS trên toàn thế giới. Sự thật là có đến 50% người bệnh được chỉ định KS không cần thiết hoặc sai liều. Trên vật nuôi, hoàn toàn không cần thiết dùng KS để tăng trọng và thực hành này cần phải được loại bỏ.

Rất khó so sánh lượng thuốc dùng trong gia súc với lượng dùng cho người nhưng chắc chắn có quá nhiều KS sử dụng cho ngành công nghiệp này. Điều nguy hiểm là chủng vi khuẩn kháng KS có khả năng lây truyền từ người sang người và từ vật nuôi lấy thịt sang người.

Vi khuẩn luôn tìm cách kháng với những KS chúng ta tìm ra, vì vậy hành động tích cực để những chủng kháng thuốc mới không gia tăng, đồng thời ngăn chặn không để lây lan kháng thuốc thêm. Bốn hành động chính giúp giảm nhiễm vi khuẩn kháng thuốc:

1. Phòng ngừa nhiễm trùng và ngăn ngừa sự đề kháng lây lan.

2. Phân loại vi khuẩn kháng thuốc.

3. Cải thiện cách dùng KS hiện hành.

4. Phát triển KS mới và các thử nghiệm chẩn đoán vi khuẩn kháng thuốc.

Vệ sinh an toàn thực phẩm và tích cực giảm nhiễm khuẩn đường ruột giúp giảm nhiễm các vi khuẩn nhạy cảm lẫn đề kháng KS. Khuyến khích người dân rửa tay sạch mọi lúc mọi nơi. Bệnh nhân nằm ở viện điều dưỡng hoặc các bệnh viện là người dễ bị ảnh hưởng nhất do hệ miễn dịch của họ vốn đã yếu và do bệnh hiện mắc, nếu lỡ bị nhiễm khuẩn kháng thuốc là cực kỳ nguy hiểm.

Vi khuẩn sống trong môi trường bệnh viện cũng độc hơn, đề kháng KS mạnh hơn. Vì vậy bệnh viện phải tuân thủ những hướng dẫn dùng KS đúng và tuân thủ những quy định kiểm soát nhiễm khuẩn trong bất kỳ thao tác nào tiến hành trên bệnh nhân.

Dùng kháng sinh đúng cách

Có những nguyên tắc sử dụng KS mà y bác sĩ buộc phải áp dụng, chỉ dùng khi cần thiết và chọn đúng, dùng đúng. Như vậy mới đảm bảo mỗi bệnh nhân đạt được lợi ích tối đa từ KS, tránh được những tác dụng phụ và bảo tồn được hiệu lực của KS trong tương lai. Cải thiện sử dụng KS giúp cải thiện kết cục và tiết kiệm chi phí thuốc.

Ở Mỹ, CDC thực thi chương trình toàn quốc nhằm cải thiện sử dụng KS cho tất cả bệnh nhân (nằm viện lẫn ngoại trú). Tất cả nhằm mục đích nâng cao sự hiểu biết của bệnh nhân, y bác sĩ, các nhà quản lý bệnh viện, nhà làm chính sách về mối đe dọa đề kháng KS và giảm sử dụng KS không phù hợp; cố gắng làm việc với nhiều đối tác để cải thiện sử dụng KS ở cơ sở y tế.

Trước đây nhiễm khuẩn kháng thuốc ở ngoài bệnh viện rất hiếm. Nhưng ngày nay vi khuẩn kháng thuốc đã lan truyền cả ngoài cộng đồng như lao, viêm phổi do Streptococcus pneumoniae, nhiễm trùng da do Staphylococcus aureus kháng methicillin và bệnh lậu.

Dự phòng lan truyền bệnh truyền nhiễm trong cộng đồng là vô cùng khó khăn, tùy thuộc hoàn toàn vào kiểu nhiễm trùng và đường lây truyền. Nhận ra một trường hợp bệnh, theo dõi sự tiếp xúc của cộng đồng với ca bệnh này là giải pháp hiệu quả đối với bệnh lao, lậu và viêm màng não mô cầu. Khuyến cáo thực hành tình dục an toàn để tránh nhiễm chủng Neisseria gonorrhoeae kháng thuốc như hạn chế ham muốn, một vợ một chồng, dùng bao cao su đúng cách và thường xuyên.

Ở nước ta còn một “nghịch lý” nữa là người dân có thể mua thuốc KS ở tất cả tiệm thuốc tây mà không cần toa, không cần biết phải uống mấy ngày, liều lượng bao nhiêu. Quan điểm và hành động này ngày nào còn tồn tại thì cuộc chiến chống đề kháng KS ngoài cộng đồng không thể hoàn thành được.