Ông Donald Trump, voi và nước xáo

Nợ nần là một phần quan trọng của các nước kinh tế phát triển. Ngoài nợ quốc gia, nợ nước ngoài, nợ công ty còn có nợ của hộ gia đình. Tỉ số này nói chung rất cao ở các nước phát triển vì tin cậy họ được, có thể cho phép họ xài trước và trả sau. 

Thí dụ ta mua iPhone 14 trả góp, chưa trả xong nợ thì đã ra iPhone 15 có thêm chức năng này kia và ta nợ tiếp, không phải để thấy rõ hơn mặt người yêu trên màn hình, mà là để giúp cho kinh tế tiếp tục phát triển. Nếu đợi người mua trả hết nợ rồi mới ra mặt hàng mới thì giờ này chắc Apple chỉ có iPhone 4 hay 5 thôi.

Vì vậy tổng nợ của các hộ tư nhân so với GDP thường rất cao, thí dụ ở Mỹ (2021) là 78%. Ở Afghanistan (2019) chỉ là 0,6% vì tại đây đi nhà hàng ăn tới đâu trả tới đó chứ không cho nợ đến cuối bữa. 

Ở Hoa Kỳ, điều quan trọng không phải là bạn có bao nhiêu tiền, mà là được nợ bao nhiêu. Bạn xuống ghe ở chợ nổi ăn hủ tiếu. Bạn bật di động (thì iPhone 15) cho cô phục vụ coi nhà 1 triệu đô bạn mới mua bên Mỹ. 

Tại sao bạn lại làm vậy? Để sau ca phục vụ bạn mời cô đi ngắm trăng và rủ rê cô bỏ phiếu cho bạn trong kỳ bầu cử tổng thống tới. Tên bạn là Donald J. Trump, nghề nghiệp tỉ phú bất động sản.

Ở Mỹ, người ta không chôn vàng dưới gầm giường mà dùng để vay mượn và phát triển công chuyện làm ăn, hoặc để hưởng ngay trong việc tiêu dùng, mà như vậy để nền kinh tế hanh thông thì ai cũng cần phải nợ, nợ nần là yêu nước. Quý 3-2023, số nợ của các hộ gia đình Mỹ lên tới 17.500 tỉ đô la.

Thổi phồng tài sản: Nghề của Trump

Trước khi tham gia chính trị, việc ông có 2 xu trong túi rồi xóc leng keng nghe như 10 xu là chuyện thường tình của doanh nhân D. Trump. Trong buôn bán ông làm vậy vì người ta tưởng ông có 10 xu thì sẽ cho ông vay 5 cắc. 

Muốn vay tiền thì phải có vốn hay có danh, có tin tưởng trong việc làm ăn. Trong tình cảm riêng tư, hẳn với các bà vợ ông cũng làm vậy, để các bà nghe leng keng thì vui, chẳng có hại gì mà ông lại đẹp trai thêm.

Tỉ phú thành công là hình ảnh ông Trump đã dày công tạo dựng suốt đời, trong nhà và ngoài phố, có 1 nói 10 và có 10 nói 100.

Hình ảnh đó là để bơm công việc khi ông làm ăn bất động sản hay các đầu tư khác. Trước khi ra ứng cử tổng thống năm 2016, ông Trump từng trải qua 4.000 vụ kiện tiền bạc, 100 vụ kiện thuế má. Đại khái, việc làm ăn của ông là trung bình 100 vụ kiện cáo mỗi năm, từ Đại học Trump đến thịt bò Trump (Trump Steak) hay Hàng không Trump, Casino Trump.

Ông luôn cần tiền đầu tư, cho nên căn hộ ông ở tại Tháp Trump được "nhân" diện tích sử dụng lên gấp 3 nhằm mượn thêm tiền ngân hàng. Câu lạc bộ Mar-a-lago tại bang Florida được ông định giá gấp 22 lần giá thị trường cũng vì mục đích đó. 

Biệt phủ Seven Springs ông mua giá 7,5 triệu đô, được định giá 56,5 triệu đô vào năm 2015 để được trừ tiền giữ 60 ha rừng là 21 triệu đô. Nhưng theo luật sư Michael Cohen của Trump thì năm 2012, ông từng đưa cho Deustche Bank định giá biệt phủ Seven Springs này lên đến 261 triệu đô để thế chấp vay 300 triệu đô.

Trái lại với hình ảnh muốn tạo dựng và được tạo dựng thành công, công việc làm ăn của ông Trump không mấy xuất sắc. Theo tờ The Washington Post, chỉ cần bỏ 100 triệu đô ông nhận được từ gia đình năm 1978 vào một quỹ đầu tư loại tàng tàng ở thị trường chứng khoán thì năm 2016, ông đã có 6 tỉ USD mà không phải làm gì hết.

Thế năm 2016, ông Trump có bao nhiêu tiền? Theo chính ông thì là 8,7 tỉ USD. Theo tờ Forbes thì là 4,1 tỉ.

Theo ông Cohen thì tối đa tài sản ông Trump chỉ là 2 tỉ. Tờ Business Insider phát hiện trong phần kê khai tài sản, ông Trump định giá riêng tên tuổi và "thương hiệu cá nhân" của ông đã là 3,3 tỉ USD. 

Ông Trump cũng giải thích là rất khó định giá chính xác toàn bộ tài sản của ông vì tất nhiên nó lên xuống theo thị trường đầu tư, theo dư luận, và theo cả việc chính ông nghĩ gì! Có nghĩa là ông nghĩ nó cao thì nó lên, ông nghĩ nó thấp thì nó xuống. 

Như vậy nếu "không làm gì", ông đã có 6 tỉ USD, còn xuôi ngược vay mượn làm ăn thì ông đang có 8,7 hoặc 4,1 hoặc thậm chí chỉ 2 tỉ USD thôi.

Xài tiền như Trump

Năm 2015, ông Trump chỉ cho một nhà báo theo ông lên chuyên cơ coi một bức tranh của Renoir rồi giới thiệu: "10 triệu đấy!". Bức tranh nổi tiếng này thuộc sở hữu của Viện bảo tàng Chicago từ năm 1933 và được trưng bày cho rất nhiều người xem mỗi năm. 

Bảo tàng mỗi năm có 1,5 triệu khách viếng, chứ chẳng giấu giếm gì, suy ra bản của ông Trump tất phải là giả. Sau khi đắc cử, ông treo bức tranh tại nhà để nó lên hình trong một cuộc phỏng vấn của chương trình 60 Minutes. 

Sau này, phát hiện là bàn giấy của đệ nhất phu nhân Melania còn có một bức Renoir khác, cũng giả luôn. Có lẽ bức này ông tặng bà vào buổi tối đi dùng cơm chung lúc mới quen? Em có biết Renoir không? Về nhà với anh sẽ tặng em một bức!

Tuy nhiên, ở cương vị doanh gia Hoa Kỳ như ông Trump, việc khoe tranh chẳng phải là để nổi hơn. Ông khoe của là nhằm mục đích tạo danh và vị thế để phục vụ cho công việc làm ăn, chứ không phải do ông thích chơi trèo. Có người tiêu tiền để nổi tiếng, thí dụ như đóng góp từ thiện. Ông Trump ngược lại, muốn nổi tiếng để kiếm được tiền.

Ông không mua danh, tại mua thì phải mất tiền và cái gì chứ chuyện mất tiền thì ông tránh. Năm 1997, ông đến thăm một trường tiểu học đang cần tiền hỗ trợ để tham gia một cuộc thi toàn quốc. 

Ông bèn tặng ngay trường một tờ "1 triệu USD" tiền âm phủ, rồi sau đó gửi một ngân phiếu... 200 USD. Năm 1996, trong buổi gây quỹ cho trẻ em bị AIDS có mặt cả thị trưởng thành phố New York, ông Trump đột nhiên xuất hiện và chiếm một ghế ngồi trên khán đài danh dự. 

Ông tham gia chương trình rất nhiệt tình, dù chẳng ai mời và không ai biết tại sao ông có mặt. Chỗ ông chiếm là của nhà từ thiện Steve Fisher, vì bị mất chỗ nên phải đứng dưới. Sau đó ông Trump ra về vui vẻ mà không tặng một đồng nào cho quỹ.

Ông không lấy tiền của quỹ là may rồi! Bằng chứng: tổ chức từ thiện của ông không nhận được đồng nào từ Trump suốt từ 2009 đến 2016 và hoạt động bằng tiền đóng góp của các nhà hảo tâm khác. 

Đóng góp duy nhất của ông cho tổ chức này là một ngân phiếu 7 USD cho hội hướng đạo sinh. Lúc đó con ông còn nhỏ và đi hướng đạo, có thể 7 USD này là tiền nhập hội của cậu con! Một số hoạt động của hội từ thiện Trump (dùng tiền của người khác) lại dùng dịch vụ và cơ sở của các công ty thuộc Trump và như vậy trả tiền cho chính Trump. 

Thí dụ nổi tiếng nhất là việc phục chế bồn nước trước khách sạn Plaza của Trump được hội từ thiện của Trump đóng góp 264.000 USD. Đó cũng là món tiêu lớn nhất của hội. Như vậy từ thiện nhỏ nhất là đóng tiền cho con vào hướng đạo, còn lớn nhất là sơn phết lại bồn nước trước cửa khách sạn nhà ta.

Việc tranh cử tổng thống năm 2016 của ông khởi đầu có thể cũng chỉ là với ý định tăng tên tuổi và nhãn mác làm ăn thôi. Theo chính Trump thì trúng cử tổng thống đưa trị giá tên tuổi ông lên thêm cỡ 10 tỉ USD. 

Đối với ông, không có chuyện bỏ tiền ra để nổi tiếng, Ông nổi tiếng, kể cả cái tiếng làm tổng thống, là để ông và gia đình kiếm thêm tiền thôi, gồm tiền đóng góp tranh cử của quần chúng, tiền ông bán giày hay mới đây là cả kinh thánh. 

Donald J. Trump trước hết là một doanh gia, thứ nhì là người lắm đào kép (theo 25 phụ nữ từng đệ đơn kiện ông), thứ ba là bố cô Ivanka, và có lẽ chót cùng mới là nhà chính trị và tổng thống Hoa Kỳ. ■