Robert F. Kennedy Jr: Vừa đúng đắn vừa vội vàng

Ngay cả các tờ báo cấp tiến ở Mỹ cũng phải thừa nhận trong vai trò bộ trưởng y tế Mỹ, Kennedy đã có những chính sách đúng đắn bên cạnh các quyết định vội vàng.

Con dòng cháu giống

Nhắc tới Kennedy, nhiều người nhớ ngay đến người bác nổi tiếng của ông, John F. Kennedy, vị tổng thống thứ 35 của nước Mỹ, bị ám sát vào năm 1963 cũng như người cha, Robert F. Kennedy, bộ trưởng tư pháp Mỹ, người cũng bị ám sát vào năm 1968 khi chuẩn bị tranh cử tổng thống. 

Trước khi được Tổng thống Trump cử làm bộ trưởng y tế, ông Kennedy từng ra tranh cử tổng thống, thoạt tiên như một ứng cử viên thuộc Đảng Dân chủ nhưng sau đó trong tư cách độc lập. 

Thấy khả năng thắng cử hầu như không có, Kennedy tuyên bố rút lui và chuyển sự ủng hộ sang ứng cử viên Đảng Cộng hòa Donald Trump để đổi lấy chiếc ghế trong nội các của ông Trump.

Từ lâu Robert Kennedy là người theo thuyết âm mưu. Ông cho rằng HIV không gây ra bệnh AIDS hay luồng khói do máy bay lớn thải ra chính là hóa chất được phun ra vì một mục đích gì đó có hại… Ông nghi ngờ vắc xin, nhiều lần khẳng định vắc xin là nguyên nhân gây ra bệnh tự kỷ ở trẻ em. 

Mặc dù ông được đào tạo trong ngành luật, từng làm giáo sư môn luật về môi trường ở một trường đại học và sau này hành nghề luật sư chuyên về môi trường, ông lại được Tổng thống Trump bổ nhiệm làm bộ trưởng y tế. 

Việc bổ nhiệm này vấp phải sự chống đối của nhiều người và tổ chức y tế, và có đến 17.000 bác sĩ, trong đó có nhiều nhân vật từng đoạt giải Nobel, gởi thư cho Thượng viện Mỹ thúc giục phủ quyết việc bổ nhiệm.

Người kịch liệt chống "Big Food"

Chủ trương của tân Bộ trưởng Y tế Kennedy là "làm cho nước Mỹ khỏe mạnh trở lại" (MAHA). Ông tin rằng các hóa chất độc hại dùng trong thực phẩm là nguyên nhân gây ra tình trạng béo phì cùng các tình trạng bệnh tật khác ở nhiều người Mỹ. Ông chủ trương cấm dùng các chất nhuộm màu thực phẩm có gốc từ dầu hỏa và sirô ngô trong nước giải khát. 

Hiện nay ở Mỹ có đến 10.000 chất phụ gia được phép thêm vào thực phẩm, kể cả các chất tạo hương vị, chất bảo quản, nhiều nhất là chất tạo màu bắt mắt cho các món ăn chế biến sẵn.

Ở châu Âu, một chất phụ gia mới thường được xem là không an toàn cho đến khi có bằng chứng chứng minh ngược lại qua các phương pháp khoa học. Vì thế bổ sung một chất phụ gia vào danh sách được thêm vào thực phẩm là cực kỳ khó khăn. 

Ngược lại, Mỹ cho phép các công ty thực phẩm tự chứng nhận một chất bất kỳ là an toàn, không cần sự phê duyệt của Cơ quan Quản lý dược phẩm và thực phẩm (FDA). Theo quy định, các công ty sẽ thông báo cho FDA (nhưng không bắt buộc) khi giới thiệu một hóa chất làm phụ gia thực phẩm sau khi các chuyên gia do họ thuê mướn xác nhận chúng là an toàn. Nay ông Kennedy cam kết sẽ thay đổi quy định để bịt lại lỗ hổng dễ bị lợi dụng này.

Ngay cả những chất phụ gia được FDA phê duyệt cũng chỉ được xem xét mức độ gây ung thư, gây đột biến gene hay gây tổn thương các cơ quan trong cơ thể. Điều này có nghĩa các thành phần có trong cà phê, bột ngũ cốc, hay chiếc bánh pizza đông lạnh… không được xem xét, kiểm nghiệm tác động lâu dài lên sức khỏe con người như có tăng nguy cơ bị tiểu đường, bệnh tim mạch hay gây béo phì hay không. Các hóa chất được xem xét riêng lẻ từng loại một mà không có những nghiên cứu tổng thể xem chúng có thể tương tác với nhau và gây ra những tác động nào.

Trong số các nước phát triển, Mỹ là nước có tuổi thọ thấp nhất, một phần vì các bệnh mạn tính như tiểu đường và béo phì. Sự gia tăng các bệnh mạn tính này không phải do di truyền mà do môi trường sống, trong đó thực phẩm đóng vai trò quan trọng nhất.

Mặc dù có nhiều bài viết chống lại Kennedy nhưng ngay cả tờ The New York Times phải thừa nhận việc ông Kennedy chủ trương cấm hay siết lại các chất phụ gia thực phẩm, đặc biệt là chất tạo màu tổng hợp, là hoàn toàn đúng đắn. 

Ít ra các chất nhuộm màu thực phẩm dù không độc hại trực tiếp thì cũng có vai trò kích thích người ta ăn nhiều hơn, cứ ăn vì chúng trông thơm ngon mặc dù không đói, từ đó góp phần gây béo phì và tiểu đường.

Vào những năm 1970 người ta đã tìm ra cách xử lý ngô để tạo ra sirô ngô, có độ ngọt chẳng kém gì đường mía. Các hãng thực phẩm lớn từ đó quay sang sử dụng sirô ngô thay đường trong rất nhiều sản phẩm, từ nước giải khát như Coca-Cola đến bánh mì chế biến… Sirô ngô rẻ hơn đường rất nhiều, nhất là vì Chính phủ Mỹ đang trợ cấp mạnh cho nông dân trồng ngô. 

Vấn đề nằm ở chỗ sirô ngô có tiềm năng có hại cho sức khỏe con người nhiều hơn đường vì nó có hàm lượng fructose cao; chỉ có gan mới có thể chuyển hóa fructose rồi lưu trữ chúng dưới dạng chất béo cho cơ thể. Ăn nhiều đường gây béo phì nhưng dùng sirô ngô càng dễ gây ra béo phì hơn đường thường.

Và lạ thay, phe ủng hộ ông Kennedy nhiều nhất trong nỗ lực buộc các hãng giảm dùng sirô ngô quay về dùng đường thường trong nước giải khát lại là các nhân vật thuộc phe Dân chủ. Michael Bloomberg, cựu thị trưởng New York, cũng nhiều lần chống lại sirô ngô nhưng không thành công. 

Thượng nghị sĩ Bernie Sanders thúc giục FDA yêu cầu các hãng sản xuất thực phẩm chế biến và nước giải khát có sirô ngô phải dán nhãn "không tốt cho sức khỏe" và hạn chế quảng cáo, kiểu như với thuốc lá.

Ở góc độ này, các tờ báo cánh tả, thay vì ủng hộ chủ trương cấm dùng sirô ngô để bảo vệ sức khỏe cho người dân Mỹ, lại có những bài dài về việc hàng loạt nông trại trồng ngô, hàng loạt nhà máy chế biến sirô ngô sẽ phải đóng cửa. Họ mỉa mai đây chính là những người ủng hộ ông Trump trong cuộc bầu cử tổng thống; nay ông Kennedy lại "đánh vào hậu phương" của ông Trump. 

Một số bài báo khác so sánh hương vị Coca-cola dùng sirô ngô và loại dùng đường mía - không biết để làm gì. Dù sao, cuộc uýnh lộn quan điểm này cũng khiến các hãng lớn như Coca-Cola phải cam kết chuyển dần sang dùng đường thường thay vì sirô ngô trong thời gian tới.

Vội vàng với vắc xin mRNA

Ngay cả trước khi nhậm chức bộ trưởng y tế, Kennedy đã nhiều lần bày tỏ mối hoài nghi về vắc xin, kể cả vắc xin chống bại liệt và sởi, nhất là vắc xin Covid gần đây. Khi làm bộ trưởng, Kennedy đã ra lệnh cho FDA hạn chế dùng vắc xin Covid cho phụ nữ mang thai và trẻ em. 

Mới nhất, ông tuyên bố hủy bỏ các hợp đồng và tài trợ trị giá 500 triệu đô la cho các nghiên cứu về loại vắc xin Mrna - loại vắc xin đã giúp lật ngược lại tình hình lây lan Covid. Trước đó Bộ Y tế Mỹ cũng đã rút lại hợp đồng trị giá 600 triệu đô la ký với Moderna để phát triển vắc xin cúm gà dựa trên công nghệ mRNA.

Trong một video giải thích quyết định của mình, Kennedy tuyên bố vắc xin mRNA hoàn toàn không có tác dụng đối với vi rút đường hô hấp và có thể làm đại dịch kéo dài. Ông cho rằng chỉ cần vi rút có một đột biến nhỏ cũng đã vô hiệu hóa vắc xin loại này. Ở đây quan điểm của Bộ trưởng Y tế lại trái ngược với nhận định của Tổng thống Donald Trump. 

"Dù bạn là người của Đảng Cộng hòa hay Đảng Dân chủ, Chiến dịch Thần tốc - Operation Warp Speed được xem là một trong những điều phi thường từng được thực hiện ở nước ta" - ông Trump nói khi được hỏi về vắc xin mRNA. Ông nói thêm sẽ bàn với ông Kennedy về việc hủy bỏ hợp đồng và tài trợ nói trên. Operation Warp Speed từng cấp cho Moderna 1,53 tỉ đô la để làm ra vắc xin mRNA.

Nhiều người ủng hộ ông Kennedy trong chuyện thực phẩm siêu chế biến, chất tạo màu hay đường trong sirô ngô nay lại nói ông quá vội vã. Cho dù vẫn còn những nghi ngờ về tác dụng phụ của vắc xin mRNA, tốt nhất là Chính phủ Mỹ nên bỏ tiền ra hỗ trợ các nghiên cứu về nó để chuẩn bị cho một đại dịch khác. Chưa kể tiềm năng vắc xin mRNA trong điều trị các bệnh khác, kể cả ung thư là rất to lớn. Nghiên cứu về các tiềm năng này chỉ có lợi mà thôi.

Cho dù các câu chuyện về chống vắc xin lan truyền trên mạng xã hội, đa số người Mỹ vẫn tin vào vắc xin, nhất là các loại vắc xin đã có từ lâu như vắc xin bại liệt hay sởi, theo các thăm dò gần đây. 

Riêng với vắc xin mRNA ngừa Covid, 1/3 người theo Đảng Cộng hòa và cử tri độc lập cho rằng câu nói vắc xin mRNA có thể thay đổi ADN của một người là "hoàn toàn đúng" hay "có thể đúng". Nhiều người lo ngại vắc xin mRNA được phát triển quá nhanh, chưa qua thử nghiệm rộng rãi trên người nên có thể đã gây ra nhiều phản ứng phụ lâu dài và có thể gây tử vong.

Ngay cả ở Mỹ, các công ty vẫn tự bỏ tiền ra nghiên cứu sản xuất vắc xin mRNA cho các bệnh như ung thư, tiểu đường loại 1, đa cơ cứng… Việc hủy bỏ của ông Kennedy sẽ không ảnh hưởng đến họ nhưng cũng tạo ra không khí hoang mang vì cuối cùng mọi vắc xin đều phải qua FDA dưới quyền ông Kennedy phê duyệt.