TTCT - Đời sống phong lưu hơn, cuộc giành giật mưu sinh cũng khốc liệt hơn, đâm sinh ra nhiều tập tục mới mẻ mà chuyện ông thần Tài ăn cá lóc nướng chỉ là một ví dụ. Không nhớ chính xác năm nào, nhưng lần đầu tiên tôi nghe tới chuyện "mua vàng ngày thần tài" là sau năm 2000, trong một tiệm hớt tóc ở đường Nguyên Hồng (quận Gò Vấp, TP.HCM), tức một địa điểm có đặc tính "tám chuyện" rất rõ ràng.Thần tài là một ông thần "nhập khẩu", dù cũng đã lâu đời ở Việt Nam, nhưng tập tụng cúng kiếng rầm rộ mới có gần đây. Ảnh: Feng ShuiGiở lại báo cũ thì thấy cách đây 6 năm, một đồng nghiệp ở báo Yên Bái đã đặt câu hỏi "Vì sao nhiều người muốn mua vàng ngày vía thần tài?" và nhận thấy rằng "phong tục mua vàng trong ngày vía thần tài trước đây chỉ lan truyền trong một bộ phận nhỏ thương nhân, giới kinh doanh tại Sài Gòn, nhưng khoảng 5 năm nay đã trở thành trào lưu lan rộng ra cả phía Bắc, nhất là Hà Nội".Cúng thần Tài và những điều mới lạThú thiệt, là một người Sài Gòn chính cống tuổi đã "cổ lai hi", thuộc gia đình "tư sản mại bản", tôi có thể quả quyết rằng chưa từng thấy hay nghe nói tới cái vụ mua vàng vía thần tài hay "ngày thần tài" này. Chủ hai tiệm vàng lớn nhất khu chợ Tân Định thời đó là Mỹ Thịnh và Đình Thể chơi thân với cha tôi, tháng tháng cùng tụ tập khui hụi để… cụng ly với nhau, chưa bao giờ thấy biểu cha tôi "mua vàng cúng thần tài".Tất nhiên, cũng có nơi có lúc nhắc tới "thần tài", tỉ như trong quảng cáo vé số "thần tài gõ cửa", hay ở tiệm "khách trú một căn" gần nhà, rồi tiệm "khách trú hai căn" ở ngã ba Bà Lê Chân - Hai Bà Trưng. Tất nhiên, cũng có nhà thắp nhang vái ông Địa vân vân hay cúng rằm tháng 7 như một tín ngưỡng. Lăng Ông ở Bà Chiểu hay đền Đức Thánh Trần trên đường Hiền Vương (nay là Võ Thị Sáu) đầu tháng hay rằm vẫn đông người.Cái cung cách đi lễ, cúng bái như vậy nghiêm trang không khác gì điều mà cách đây đúng 6 năm, đại sứ Thái Lan tại Việt Nam lúc đó, Manopchai Vongphakd, đã nói với một đồng nghiệp báo Tuổi Trẻ của tôi: "95% người Thái là Phật tử, người Thái đi lễ chùa như một lẽ tự nhiên để thể hiện tín ngưỡng tôn giáo của mình". Ông đại sứ nhấn mạnh: "Tôi có thể khẳng định người Thái đi chùa để cầu bình an, sức khỏe cho bản thân và gia đình, chứ không phải cầu chức tước, tiền bạc" (Tuổi Trẻ 12-2-2017), và dù là một nhà ngoại giao, vẫn phá lệ tỏ rõ sự ái ngại trước những quang cảnh ngược lại ở Việt Nam.Chuyện gì cũng phải có lýKhông khó để hiểu sự khác biệt này. Ở Thái hay Campuchia, việc tới tuổi vô chùa tu đã thành lệ, nên việc giảng dạy giáo lý, tu đạo, hành đạo đã thành nếp. Còn ở ta thì nay lại là phôi thai sau một thời gian dài tạm gián đoạn, có đến nửa thế kỷ hơn. Chính vì vậy mà chuyện cúng bái sau này có xu hướng trở lại với thời kỳ mà ông Đào Duy Anh cách đây gần trăm năm (1938) đã mô tả trong Việt Nam Văn hóa sử cương (tr. 225): "Về phương diện tôn giáo, cứ theo truyền kỳ đời trước thì ta có thể đoán rằng tổ tiên ta… có tín ngưỡng một thứ tự nhiên đa thần giáo, tin rằng phàm các hiện tượng và thế lực tự nhiên ở trong vũ trụ, như trời đất, mưa gió, núi sông, đều có thần linh chủ trương. Có lẽ người ta tưởng rằng linh hồn người chết thường đi lại với người sống, nếu có cúng quẩy thì vong hồn phù hộ… Những tín ngưỡng ấy về sau chịu ảnh hưởng của những điều tín ngưỡng quỷ thần của Trung Quốc".Chẳng qua, trong quãng thời gian gián đoạn, việc tu học chính quy đứt đoạn, chưa kịp phục hồi, nên trong dân gian bàng bạc một trạng thái phổ quát mà nhà nghiên cứu Sophie Rothé gọi là "mê tín dị đoan" và định nghĩa: "Trong nhiều định nghĩa, cho đến thế kỷ 19, thuật ngữ này [mê tín dị đoan] là từ trái nghĩa của "tôn giáo", là sự xuyên tạc một đức tin". Theo các tác giả, sự thái quá đấy, quá chú trọng đến lễ bái, là "do thiếu hiểu biết, do sợ hãi quá mức và hiểu sai các giới luật thiêng liêng"."No dồn đói góp" có thể nói là tình trạng chung của các hoạt động tín ngưỡng hiện giờ, mà mỗi dịp xuân về là lại đặc biệt nhộn nhịp. Trong cả câu chuyện phức tạp đấy, không thể không nói tới vai trò của truyền thông, như một tác giả khác, Joan Favret-Saada, đã rút kinh nghiệm, nhấn mạnh cách thức mà báo chí nắm lấy một vài giai thoại địa phương và xây dựng lại chúng thành những biểu tượng bất chấp đúng sai.■ Tags: Ngày vía Thần tàiThần tàiMê tín dị đoanCầu cúngĐi chùaTín ngưỡng
Sĩ quan cảnh sát cơ động nói lý do tặng còi chỉ huy diễu binh cho bé gái DANH TRỌNG 07/05/2024 Khoảnh khắc sĩ quan cảnh sát cơ động ân cần tặng chiếc còi chỉ huy cho bé gái đứng chào đoàn diễu binh 70 năm Điện Biên Phủ đã "chạm đến trái tim" nhiều người.
Nữ chủ tịch 80 tuổi thu nhập 7,4 tỉ/tháng, bỏ xa hầu hết 'sếp' ngân hàng BÌNH KHÁNH 07/05/2024 Bà Nguyễn Bạch Tuyết - chủ tịch hội đồng quản trị kiêm phó tổng giám đốc VFG - nhận thu nhập 22,35 tỉ đồng trong quý đầu năm nay, cao gấp 4,5 lần so với cùng kỳ năm ngoái.
TP.HCM mưa dông khắp nơi, cuối cùng nhiều nơi cũng mưa lớn LÊ PHAN 07/05/2024 Sau những cơn mưa rải rác trong ngày, chiều tối 7-5, TP.HCM mưa dông khắp nơi, một số nơi mưa lớn.
An ninh Ukraine ám sát ông Zelensky làm ‘quà’ nhậm chức cho ông Putin? NHẬT ĐĂNG 07/05/2024 Ukraine tuyên bố đã bắt hai quan chức an ninh Ukraine bị cho tham gia âm mưu ám sát Tổng thống Volodymyr Zelensky. Kiev nói đây được xem là “món quà” cho Tổng thống Nga Vladimir Putin.