Bê bối nhập tịch cầu thủ Malaysia: Khủng hoảng lan ra chính trường

Vụ việc khiến Liên đoàn Bóng đá thế giới (FIFA) phạt Liên đoàn Bóng đá Malaysia (FAM) 350.000 franc Thụy Sĩ (437.000 USD) và cấm thi đấu 7 cầu thủ nước ngoài đã nhập tịch. Phe đối lập thì kêu gọi thành lập ủy ban điều tra vụ việc. 

Ông Takiyuddin Hassan, trưởng nhóm kiểm soát của liên minh đối lập Perikatan Nasional, tuần trước nói vụ bê bối đã vượt xa "những sai sót hành chính thông thường".

"Gian lận có chủ đích"

"Đây không phải sai sót mang tính kỹ thuật, mà là hành vi gian lận có chủ đích - ông nói - Vai trò của Cục Đăng ký quốc gia (JPN), Bộ Nội vụ và Bộ Thanh niên & Thể thao cũng cần phải được xem xét, bao gồm bất kỳ yếu tố tham nhũng, lạm quyền hoặc can thiệp chính trị nào". 

Ngoài yêu cầu điều tra, các nghị sĩ liên minh Pakatan Harapan của chính Thủ tướng Anwar cũng đòi đưa vụ bê bối ra điều trần ở Quốc hội.

Bóng đá có lượng người hâm mộ rất lớn tại Malaysia và biện pháp trừng phạt chưa từng có của FIFA đã khiến chính phủ Anwar và FAM rơi vào thế khó. 

Khi vụ bê bối nổ ra hôm 26-9 sau khi FIFA công bố lệnh phạt, Bộ trưởng Nội vụ Saifuddin Nasution Ismail nói với đài Singapore Channel News Asia (CNA) rằng mọi cầu thủ nước ngoài đều được cấp quốc tịch sau quá trình rất nghiêm ngặt. 

"Họ được trao quốc tịch theo hiến pháp. Về phía chính phủ, mọi thứ thực hiện đúng theo các tài liệu được cung cấp", ông nói, và cho rằng đây là vấn đề giữa FAM và FIFA.

Hôm 9-10, ông Saifuddin khẳng định trước Quốc hội rằng tất cả quy định trong hiến pháp đã được tuân thủ khi nhập tịch 7 cầu thủ này, nhưng không trả lời khi được hỏi về cách chính phủ xử lý thế nào nếu FIFA kết luận các giấy khai sinh bị làm giả.

Trong các căn cứ được công bố hôm 6-10, FIFA nói FAM và các cầu thủ sử dụng giấy khai sinh của ông bà làm giả hoặc chỉnh sửa để chứng minh đủ điều kiện thi đấu cho tuyển Malaysia. FIFA nói đó "hoàn toàn là hành vi gian lận, không thể dung thứ".

Không dễ chìm xuồng

Các nhà bình luận, luật sư, lãnh đạo các liên đoàn, bao gồm Liên đoàn Bóng đá châu Á (AFC), đánh giá kết luận của FIFA về lỗi của Malaysia trong vụ nhập tịch cho thấy vụ việc sẽ không trôi qua nhanh.

"FIFA làm rất tổng thể và khi ra án phạt về giả mạo và chỉnh sửa tài liệu, điều đó có nghĩa họ có căn cứ rất chắc", theo Frankie D'Cruz, nhà báo thể thao kỳ cựu của Malaysia, người thường viết về công tác quản lý thể thao. 

"Câu hỏi ở đây là chính phủ biết gì về quá trình nhập tịch và tuyển chọn cầu thủ có gốc Malay", ông nói với CNA. Ở quốc gia nơi những chia rẽ về chủng tộc và tôn giáo tác động nhiều tới chính trị, bóng đá vốn là một lĩnh vực kết nối hiếm hoi, đặc biệt trong giới trẻ - nhóm cử tri then chốt.

Vụ bê bối gần đây khi Malaysia nhập tịch gấp các tài năng ngoại quốc như "giải pháp nhanh" để tìm vinh quang đã khiến cộng đồng trong nước phẫn nộ. Tranh luận dữ dội nổ ra trên mạng xã hội. 

"Đây không chỉ là lỗi hành chính; đó là cuộc khủng hoảng đạo đức và quản trị - nhà bình luận Christopher Raj, cựu thành viên điều hành của FAM, nói - FAM phải hành động ngay - quyết đoán và minh bạch - để chứng tỏ rằng bóng đá Malaysia có thể đứng dậy sau cú ngã đáng xấu hổ này".

Cuộc khủng hoảng cũng đã có tác động đáng lo ngại về mặt chính trị. Malaysia là nước có yêu cầu về nhập tịch thuộc hàng khắt khe nhất khu vực. Ở trong nước đã có rất nhiều tranh cãi về quy định nghiêm ngặt này khi Malaysia có số lượng lớn trẻ em không có quốc tịch khi bị bỏ rơi hoặc sinh ngoài hôn thú. 

Bộ trưởng Nội vụ Saifuddin nói với Quốc hội rằng bộ đã nhận 49.000 đơn xin quốc tịch, với 6.000 trường hợp vẫn đang chờ xử lý. Ông cũng cho biết có tổng cộng 23 cầu thủ ngoại (gồm 7 người bị trừng phạt) được nhập tịch kể từ 2018.

Việc nhập tịch 7 cầu thủ từ Brazil, Hà Lan, Tây Ban Nha và Argentina đã đẩy ông Anwar vào thế khó xử, đặc biệt là trước cuộc bầu cử địa phương ở tiểu bang Sabah quan trọng. Vấn đề quốc tịch tại Sabah, nơi người Thiên Chúa giáo chiếm khoảng 25% dân số, đặc biệt nhạy cảm. 

Chính trị tại tiểu bang này luôn là sự pha trộn giữa các cuộc biểu tình đẫm máu và xung đột giữa các nhóm sắc tộc khác nhau với cộng đồng bộ lạc lâu đời Kadazan.

Nhiều người Sabah vẫn nghi ngờ ông Anwar vì một nghi án trong lịch sử. Khi giữ chức phó thủ tướng dưới thời thủ tướng Mahathir Mohamad (1993-1998), ông Anwar từng bị cáo buộc liên quan đến các chiến dịch bí mật thay đổi nhân khẩu bằng cách cấp quốc tịch cho người Hồi giáo tị nạn bất hợp pháp từ các đảo phía nam Philippines và Indonesia.

Việc nhập tịch gấp gáp này đã làm suy yếu đáng kể ảnh hưởng chính trị của người Kadazan tại Sabah, và vụ việc đó tới nay vẫn là vết sẹo lớn. 

"Các vết thương từ vụ việc vẫn còn nhiều người nhớ, và vấn đề nhập tịch có thể trở thành đề tài nóng vì nó từng được dùng như một công cụ chính trị", một chính trị gia cao cấp từ đảng Parti Bersatu Sabah - đảng do dân Kadazan chiếm ưu thế - nói.

Vòng luẩn quẩn giấy khai sinh

Khi FIFA kết luận 7 cầu thủ gốc nước ngoài của đội tuyển Malaysia đã dùng giấy tờ giả để nhập tịch và thi đấu, dư luận không chỉ phẫn nộ vì gian lận thể thao. 

Cú sốc đó vạch trần một căn bệnh cũ và nguy hiểm hơn nhiều: sự mục ruỗng của hệ thống hành chính và luật nhập tịch Malaysia, nơi hàng ngàn người - đặc biệt là trẻ em bị bỏ rơi, trẻ được nhận nuôi hoặc sinh ra trong hoàn cảnh không rõ ràng - bị mắc kẹt trong "vùng xám" của pháp luật. 

Vụ việc 7 cầu thủ mang giấy khai sinh giả phơi bày sự thật trần trụi: ở Malaysia, quyền được công nhận là công dân - một quyền căn bản nhất - có thể được mua bán, giả mạo hoặc bị tước bỏ chỉ vì định kiến và sự tắc trách của bộ máy hành chính.

Đầu năm nay, khi cơ quan điều tra bắt giữ 10 người trong đường dây làm giả giấy khai sinh, người dân đặt câu hỏi: Làm sao mạng lưới tội phạm như thế có thể hoạt động công khai trong nhiều năm? 

Câu trả lời đáng buồn, theo tiến sĩ Sophie Lemiere, chuyên gia về nhân chủng học và chính trị Malaysia ở Đại học College de France, là vì hệ thống quá phức tạp, chồng chéo và thiếu nhân tính, khiến không ít người phải tìm đến con đường phi pháp.

Hiến pháp Malaysia quy định mọi trẻ bị bỏ rơi không rõ cha mẹ đều có quyền được công nhận quốc tịch. Nhưng trên thực tế, nhiều viên chức từ chối thực thi điều đó, viện cớ "nghi ngờ nguồn gốc" hoặc "sợ khuyến khích sinh con ngoài giá thú". 

Kết quả là hàng ngàn trẻ em lớn lên không có giấy khai sinh, không thể đi học, không được chăm sóc y tế và không tồn tại trong mắt pháp luật. Khi trưởng thành, họ không thể xin việc, mở tài khoản ngân hàng hay thậm chí kết hôn hợp pháp. 

Tình trạng đó đã tạo mảnh đất màu mỡ cho những kẻ trung gian, những "cò giấy tờ", những nhóm làm giả hồ sơ công dân, để cung cấp "danh tính hợp pháp" với giá cắt cổ.

Nhiều phụ nữ mang thai ngoài ý muốn, đặc biệt là lao động nhập cư hoặc thiếu niên, mắc kẹt trong vòng xoáy kỳ thị và sợ hãi. 

Ở Malaysia, việc bỏ con là tội hình sự, có thể bị phạt tù. Vì thế, thay vì tìm đến bệnh viện hay trung tâm bảo trợ, nhiều người âm thầm bỏ con trong thùng rác, nhà vệ sinh hay bên lề đường. 

Số liệu thống kê gây choáng: 60% trẻ bị bỏ rơi được phát hiện đã tử vong. Thay vì xem họ là nạn nhân cần giúp đỡ, hệ thống lại trừng phạt họ, khiến "bỏ con" trở thành biểu tượng đen tối của sự bất lực trong chính sách xã hội. Một nhà xã hội học Malaysia từng nói: "Khi nhà nước chỉ biết trừng phạt mà không biết bảo vệ, tội ác sẽ nảy sinh từ tuyệt vọng". ■