Thuế nhà & thuế đất

Do tầm quan trọng của thuế này, việc sửa đổi cần rất thận trọng, không thể xem như giải pháp tình thế để “hạ sốt” và chống đầu cơ.

Thuế nhà và thuế đất

Thuế đất - gọi đầy đủ là thuế sử dụng đất, gồm cả ruộng đất ở nông thôn và đất ở đô thị, nhưng đối tượng chủ yếu là đất đô thị vì hoa lợi khai thác được từ đất đã tập trung vào đô thị, nên trọng tâm công tác quản lý và thu thuế đất cũng tập trung vào đây. Thuế điền đã tồn tại cả ngàn năm ở nước ta. Chỉ tới thời thuộc địa, chính quyền thực dân mới đặt thuế thổ trạch thu vào nhà và đất ở.

Nhưng ngay sau Cách mạng Tháng Tám 1945, thuế thổ trạch ở nông thôn bị bãi bỏ (sắc lệnh 15 ngày 30-1-1946) và tiếp theo tạm đình chỉ (sắc lệnh 27-SL ngày 28-2-1947). Tới đầu thập kỷ 1990, pháp lệnh thuế nhà đất được ban hành, trong đó dù xác định thuế thu vào cả nhà và đất ở, đất xây dựng công trình, song lại có qui định: “tạm thời chưa thu thuế nhà và chưa qui định về thuế nhà”. Cho đến nay, thuế nhà đất thực tế vẫn chỉ thu vào đất.

Lịch sử nước ta cả ngàn năm trước đây đều không có ghi nhận nào về thuế nhà. Ngày nay ý tưởng không thu thuế nhà có thể giải thích như sau: Một là, nhà cửa, dù nhà ở hay kinh doanh, đều là tài sản tích lũy của dân và doanh nghiệp. Thu thuế những tài sản này là thu hai lần vì chúng hình thành từ thu nhập còn lại sau thuế thu nhập cá nhân hay thuế thu nhập doanh nghiệp.

Hai là, thu thuế nhà vô hình trung thể hiện tinh thần hạn chế sở hữu tài sản của dân, không phù hợp với tinh thần điều 58 Hiến pháp 1992, trong đó qui định: “Công dân có quyền sở hữu về thu nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sinh hoạt, tư liệu sản xuất, vốn và tài sản khác trong doanh nghiệp... Nhà nước bảo hộ quyền sở hữu hợp pháp và quyền thừa kế của công dân”.

Ba là, Đảng và Nhà nước khuyến khích mọi người làm giàu chính đáng. Thu thuế nhà, nhất là thu lũy tiến vào người có nhiều nhà, là trái đường lối nêu trên. Không thu thuế nhà không có gì mâu thuẫn với lệ phí trước bạ thu cả vào nhà và đất. Lệ phí trước bạ không phải là thuế. Vì nhà và đất thuộc loại tài sản phải đăng ký tại cơ quan nhà nước có chức năng quản lý nhà đất nên mỗi khi có sự chuyển dịch, chủ sở hữu và sử dụng đều phải đăng ký lại, nôm na gọi là sang tên. Sang tên cả nhà và đất, tất nhiên phải nộp lệ phí về cả nhà và đất. Còn nếu chỉ sang tên chủ sử dụng đất thì chỉ phải nộp lệ phí trước bạ quyền sử dụng đất thôi. Tất cả tùy thuộc vào chính sách đăng ký tài sản của Nhà nước.

Đối với đất, vấn đề có những khía cạnh khác. Đành rằng quyền sử dụng đất cũng là tài sản, vì muốn có quyền sử dụng đất phải đầu tư hoặc được thừa kế. Nhưng đất khác nhà, đất là tài nguyên quốc gia và có hạn. Người ta có thể khai thác, cải tạo (hoặc hủy hoại) đất, nhưng không thể sản xuất đất. Do đó Nhà nước phải có chính sách - trong đó có thuế đất - để bảo vệ và kiểm soát việc sử dụng đất hợp lý, hiệu quả. Thuế đất là thuế khai thác tài nguyên. Thuế nhà là thuế thu vào tài sản của dân (nhà ở) và vào vốn của doanh nghiệp (nhà xưởng dùng trong kinh doanh), cho nên nếu áp dụng sẽ dẫn đến những mâu thuẫn như đã nêu.

Thuế đất và thuế chuyển quyền sử dụng đất

Thuế đất nói ở đây và thuế chuyển quyền sử dụng đất hiện hành (hay thuế chuyển nhượng bất động sản áp dụng từ 1-1-2009 theo Luật thuế thu nhập cá nhân) có nội dung và mục tiêu khác nhau. Là thuế khai thác tài nguyên, thuế đất có nguồn là những hoa lợi thường xuyên thu được từ sử dụng đất. Thuế đất thu theo thời gian sử dụng đất, thường thu hằng năm, qua đó Nhà nước tham gia quá trình phân phối nguồn hoa lợi này, điều hòa hợp lý thu nhập của những người sử dụng đất, chống đầu cơ, góp phần bảo vệ và khuyến khích sử dụng đất hợp lý, hiệu quả. Thuế đất là thuế thu vào kết quả sử dụng đất. Tác động kinh tế - xã hội của nó khá mạnh và sâu.

Thuế chuyển quyền sử dụng đất hiện nay (hay thuế chuyển nhượng bất động sản kể từ 1-1-2009) là thuế thu vào hoạt động chuyển dịch đất. Hiện nay nhiều người còn lẫn lộn khái niệm chuyển nhượng quyền sử dụng đất nói chung với kinh doanh nhà đất. Chuyển nhượng chỉ đồng nghĩa với kinh doanh tại các doanh nghiệp địa ốc, và ở đây đã có vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp.

Còn đối với người dân và doanh nghiệp phi địa ốc, việc chuyển nhượng, mua bán nhà đất, dù để ở hay dùng trong kinh doanh, đều là hoạt động đầu tư (mua) và giải tư, thu hồi vốn (bán). Cần coi chính sách thuế chuyển nhượng quyền sử dụng đất là một bộ phận chính sách khuyến khích đầu tư. Mục tiêu chủ yếu của nó là góp phần tạo môi trường thuận lợi cho thị trường bất động sản vận hành công khai, lành mạnh.