Tư cách đại biểu, tư cách Quốc hội

TTCT - 494 đại biểu Quốc hội (ĐBQH) vừa bước chân vào phòng Diên Hồng trong tòa nhà Quốc hội để bắt đầu một nhiệm kỳ 5 năm với những sứ mạng đặc biệt quan trọng của người đại diện dân cử.

Minh họa

Quốc hội khóa XIV khi chưa bắt đầu đã “ồn ào” với những chuyện không hay. Hai ứng cử viên Trịnh Xuân Thanh và Nguyễn Thị Nguyệt Hường trúng cử ĐBQH với tỉ lệ phiếu bầu cao nhưng lại không được công nhận tư cách ĐBQH vì đã để xảy ra những sai phạm.

Ông Võ Kim Cự, người liên quan rất nhiều đến Formosa, nay chính thức trở thành tân ĐBQH khóa XIV, nhận được rất nhiều câu hỏi về trách nhiệm của ông đối với dự án này, nhất là trong quá trình cấp phép, theo dõi, giám sát hoạt động của dự án.

Trong suốt ba tháng xảy ra vụ cá chết hàng loạt ở bốn tỉnh miền Trung do Formosa gây ra, trừ các bộ trưởng liên quan phát biểu trên cương vị quan chức hành pháp, không một ĐBQH, ứng cử viên ĐBQH nào khác lên tiếng về vụ việc này.

Sự im lặng của đại biểu khiến nhiều người không khỏi phải đặt câu hỏi trách nhiệm của đại biểu ở đâu? Rồi vụ hơn 90 lỗi trong Bộ luật hình sự (sửa đổi), buộc Quốc hội phải dùng một thủ tục có chút trái với quy định để sửa một cái sai lớn, hoãn thi hành bộ luật.

Tất cả những chuyện này, cộng với nhiều chuyện khác liên quan, đặt trong một bối cảnh với đầy thách thức cả trong và ngoài nước, khiến những người quan tâm đến việc nước dõi theo sát sao hơn, muốn biết nhiều hơn về một Quốc hội mới sẽ hành động như thế nào.

Trước mắt, những chuyện nói trên càng cho thấy 10 ngày bàn nhân sự sắp tới sẽ có ý nghĩa rất lớn, mà trước hết là không để lọt những người không xứng đáng.

Cho dù ở Việt Nam, Quốc hội thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng bằng các quy trình của Quốc hội, trong đó có công tác nhân sự, nhưng cương vị của ĐBQH, tư cách ĐBQH đòi hỏi mỗi lần bỏ phiếu đều phải chọn được người phù hợp nhất (trong phạm vi 494 đại biểu) vào các chức danh nhà nước.

Hoặc là khi thảo luận về chương trình lập pháp năm 2017, hãy đưa vào những đạo luật đang rất cần cho thực tiễn ngoài đời, gạt bỏ những đạo luật không cần thiết. Tương tự, trong cả nhiệm kỳ, tư cách ĐBQH đòi hỏi mỗi lần phát biểu, mỗi lần bấm nút đều chỉ vì hai điều: lợi ích của cử tri và lợi ích của toàn thể quốc gia.

Quay trở lại với trường hợp của ông Trịnh Xuân Thanh, bà Nguyễn Thị Nguyệt Hường, một lần nữa cho thấy để có thể lựa chọn những đại biểu đủ tư cách, cần có những thay đổi căn bản trong Luật bầu cử, quy trình bầu cử để đưa ra nhiều lựa chọn hơn cho cử tri quyết định; cung cấp thông đầy đủ, chính xác hơn, tạo điều kiện để cử tri tìm hiểu kỹ hơn, cụ thể hơn về các ứng cử viên (chứ không chỉ lý lịch trích ngang).

Để tránh đến phút chót phải họp vào chủ nhật xem xét tư cách ĐBQH của một người đã được cử tri bỏ phiếu bầu làm ĐBQH. Để cử tri khỏi phải băn khoăn, áy náy, xin lỗi vì đã bầu người không đủ tư cách làm ĐBQH.

Tư cách 494 ĐBQH khóa XIV chính thức được xác nhận bởi Hội đồng bầu cử quốc gia; tư cách Quốc hội chính thức được xác nhận bởi tư cách của 494 đại biểu, bởi những thủ tục theo Hiến pháp, pháp luật.

Nhưng quan trọng hơn nhiều, tư cách đó còn được xác nhận trong thái độ, nhận định, tình cảm của cử tri, những người đã bầu ra các ĐBQH. Khi đi vận động bầu cử, ứng cử viên nào cũng hứa sẽ gần dân, lắng nghe tâm tư nguyện vọng, đưa tiếng nói của nhân dân đến diễn đàn Quốc hội, cố gắng giải quyết những vấn đề của dân, của nước do nhân dân nêu ra.

Tư cách chính thức trong luật định sẽ không có ý nghĩa gì trong ý nghĩ, thái độ của nhân dân nếu những lời hứa chỉ để gió bay, hứa suông. Ngược lại, tư cách đó sẽ mãi mãi lưu truyền trong dân nếu trong mỗi chuyện dù nhỏ hay lớn đều hết sức làm cho nước, cho dân.

Để đến khi thôi làm đại biểu đã lâu mà giữa trưa hè nắng nóng vẫn được bác nông dân lọc cọc đạp xe đến nhà biếu đôi vịt; đi chợ được bà con nhận ra, thăm hỏi; các nơi mời nói chuyện, chia sẻ, báo chí săn đón phỏng vấn. Như một cựu ĐBQH có mấy câu thơ tặng các đại biểu mới:

“Nợ công đã trả xong rồi

Nợ dân vẫn trả cả đời chưa xong

[...] Chúc tân đại biểu vì dân hết mình”.■