Bình luận viên và những lằn ranh

TTCT - Khi VCK Euro 2020 đang diễn ra, Hãng tin BBC của Anh phải đăng một bản đính chính khá đặc biệt, với nội dung rằng họ không hề thiên vị đội tuyển Anh trong việc bình luận xoay quanh giải đấu này…

“Ưu ái gà nhà” là lẽ đương nhiên mà nhiều người hâm mộ bóng đá hẳn sẽ nghĩ về các bình luận viên. Điều này từ lâu đã là chủ đề gây tranh cãi xung quanh việc tường thuật trận đấu trên sóng truyền hình phương Tây.

Công việc của một “quan tòa”

“Chúng tôi tự hào rằng đã xây dựng một đội ngũ bình luận viên giàu chuyên môn và kinh nghiệm, đến từ Anh, Scotland và xứ Wales. Thêm vào đó, nhiều cựu danh thủ từ các quốc gia ngoài Vương quốc Anh như Jurgen Klinsmann, Cesc Fabregas, Petr Cech, Eric Abidal cũng tham gia bình luận.

Bình luận viên lão làng Martin Tyler. Ảnh: Sky Sports

Không có chuyện đội ngũ này thiên vị cho bất kỳ đội bóng nào”, thông báo của BBC viết, sau khi nhà đài nhận được hàng trăm phản hồi của CĐV về việc bình luận viên của họ tỏ ra thiên vị đội tuyển Anh.

Hành động thiên vị mà các CĐV chỉ trích BBC, nói chung cũng chỉ quanh quẩn quanh những chi tiết như tỏ vẻ quá hào hứng khi tuyển Anh ghi bàn, hay đưa thông tin về tuyển Anh nhiều hơn các đội bóng khác…

Với các BLV người Anh như Martin Tyler, Peter Drury, Lee Dixon, Ray Hudson… từ lâu đã không xa lạ với những cáo buộc như vậy. Mỗi tuần, mỗi vòng đấu, mỗi mùa giải, các bình luận viên bóng đá nổi tiếng nhất làng bóng đá thế giới bị đặt dưới ống kính hiển vi, soi mói xem họ là… fan của đội nào.

“Tôi không tham gia mạng xã hội, vì đây là lý do. Tất cả đều nghĩ tôi là fan của một đội bóng nào đó. Tôi chỉ ủng hộ Woking (đội ở Giải hạng 5 của Anh) và tôi hạnh phúc vì điều đó”, bình luận viên lừng danh Martin Tyler nói.

Trong suốt sự nghiệp, Tyler liên tiếp nhận được nhiều phàn nàn từ cả hai phía CĐV Liverpool và Manchester United cho rằng ông là CĐV của phe kia.

Hồi tháng 5, trang Football 365 đăng một bài viết tựa đề “Bảng xếp hạng các CLB được giới bình luận viên ưu ái”, với nội dung chỉ ra từng tình huống mỗi CLB được ưu ái ra sao. Kết quả, tất cả các đội bóng đều được xếp hạng nhất. Đó là một bài viết trào phúng, nhằm châm biếm sự khó tính của khán giả phương Tây.

Tyler là trường hợp đặc biệt vì ông sinh ra ở Chester, nơi không có CLB hùng mạnh nào của Premier League. Bình luận viên lão làng này cũng đã gắn bó xuyên suốt với nghề bình luận truyền hình từ thời còn trẻ.

Một số bình luận viên khác không được may mắn như vậy, như Lee Dixon, cựu danh thủ thành danh trong màu áo Arsenal, rồi theo đuổi công việc bình luận viên sau khi giải nghệ.

Tên tuổi là thứ không thể nào che giấu được, Dixon vì vậy luôn phải nhận ánh mắt soi mói từ khán giả khi ông bình luận những trận đấu có Arsenal (và đặc biệt là khi họ thắng trận).

Tương tự là Graeme Le Saux (cựu danh thủ Chelsea), David Pleat (Tottenham) hay Steve Bowyer (từng làm việc cho bộ phận truyền thông của Man United).

Kể cả với những bình luận viên có xuất thân bình thường, người hâm mộ cũng sẽ soi đến nơi sinh sống, truyền thống gia đình… để tìm hiểu bằng được đội bóng mà họ ủng hộ.

Dưới định kiến gay gắt về sự thiên vị, các bình luận viên bước vào trận đấu với sự đòi hỏi chẳng khác gì một quan tòa, rằng họ phải tuyệt đối công tâm.

Thái độ khách quan

Thái độ khách quan chỉ là một trong số những tiêu chuẩn gắt gao mà các bình luận viên thể thao phương Tây phải đáp ứng. Chris Flanagan, phóng viên tạp chí bóng đá Four Four Two, kể rằng anh từng bị khủng hoảng khi chuyển sang công việc bình luận truyền hình.

“80-90% những thông tin tôi thường bình luận trên báo trở nên vô nghĩa trên sóng truyền hình. Theo quan điểm của việc bình luận, trước tiên bạn phải mô tả chính xác những gì đang diễn ra trên sân bóng”, Flanagan nói.

Jim Proudfoot, bình luận viên có thâm niên hơn 30 năm của Đài ESPN, chia sẻ rằng công việc bình luận trên sóng truyền hình dễ mà khó, vì bất kỳ ai cũng từng trải qua một thời làm khán giả trận bóng đá trước màn hình tivi.

Theo Proudfoot, một bình luận viên truyền hình trước tiên chỉ nên hướng đến những thứ cơ bản nhất của trận đấu - bóng ở đâu và ai đang giữ nó, thay vì nói dai nói dài về quá nhiều thông tin bên lề.

Nhưng công việc không hề đơn giản chỉ mang tính tường thuật như vậy, vì bình luận viên phải là sự kết hợp giữa tường thuật, kể chuyện và kịch tính hóa các tình huống.

“Thật khó để cân bằng giữa việc kể chuyện, bối cảnh hóa nó và đưa ra mô tả chính xác về những gì đang diễn ra. Không có gì tồi tệ hơn việc bạn ngồi đó và lải nhải rằng đây là lần thứ 29 trong 40 năm qua đội bóng này đã giành được quả phạt góc ngay ở phút thứ 3 của trận đấu”, Proudfood nói.

Bình luận viên của Đài ESPN cho biết trước mỗi trận đấu, ông phải dành ra khoảng 7-8 giờ để tìm tòi tư liệu, đọc càng nhiều càng tốt để “cố gắng tìm ra cốt truyện”. Đó là cách thức tiêu chuẩn của giới truyền thông Mỹ: luôn tổ chức các cuộc họp sản xuất và sẽ thảo luận về kịch bản từng trận đấu cụ thể.

Nghệ thuật nắm bắt khoảnh khắc

Tuy nhiên, khó lường là đặc tính thú vị của thể thao, đặc biệt là bóng đá. Sự chuẩn bị tư liệu, kịch bản vì thế chỉ mang tính tương đối. Những bình luận viên lừng danh gắn liền với những khoảnh khắc để đời, như “khoảnh khắc Aguero” được lưu truyền rộng rãi trong làng bóng đá.

Phút 90+4 trận Manchester City gặp Queens Park Rangers ở vòng đấu cuối cùng mùa giải 2011-2012, Sergio Aguero ghi bàn ấn định tỉ số 3-2, mang về chức vô địch đầy cảm xúc, và cũng là chức vô địch lịch sử cho đội nửa xanh thành Manchester.

Bản thân đó đã là một pha bóng lịch sử, và cách mà Tyler “thổi hồn” vào nó càng khiến khoảnh khắc này được nhớ mãi.

Từ một pha hãm thành lộn xộn, với 9 cầu thủ QPR ở thế phòng ngự, bóng đến chân Aguero. Tiền đạo người Argentina thực hiện một pha đẩy bóng khéo léo và ngay trước khi anh tung cú dứt điểm ở góc khá hẹp, Tyler gào lạc cả giọng “Aguerooooo”.

Im lặng khoảng 10 giây, ông nói: “Tôi thề bạn sẽ không bao giờ chứng kiến một khoảnh khắc nào tương tự như vậy nữa”. “Tất cả đều hoàn hảo, chỉ với 15 từ trong khoảng 10 giây, Tyler đã đóng đinh khoảnh khắc đó”, Flanagan bình luận về phần bình luận của Tyler.

Gào to tên cầu thủ ghi bàn là chuyện quá đỗi quen thuộc với các bình luận viên. Vấn đề là Tyler đã nhanh hơn một nhịp. Sự nhạy bén của bình luận viên kỳ cựu này có thể so sánh với bản năng săn bàn của chính Aguero. Ngay khi anh có bóng, Tyler đã “đánh hơi” được đó là bàn thắng, và là một bàn thắng lịch sử.

Cả cách Tyler im lặng suốt 10 giây sau đó cũng được ca ngợi. Bình luận viên người Anh đã để người hâm mộ có đủ thời gian để chiêm ngưỡng khoảnh khắc Aguero cởi áo ăn mừng, hòa vào bầu không khí vỡ òa trên sân, rồi chốt hạ bằng một nhận định khéo léo.

“Hãy nói đúng lúc, đúng từ ngữ, gói gọn tình huống lại và đừng để bị sa đà”, Tyler chia sẻ đơn giản về khoảnh khắc đã làm nên tên tuổi của ông, và không bao giờ bị lãng quên trong bóng đá. ■

Khép lại những cảm xúc cá nhân

Shaju Damodaran, bình luận viên bóng đá nổi tiếng của Ấn Độ, chia sẻ rằng điều quan trọng nhất với một bình luận viên là phải kiểm soát được cảm xúc của mình. “Khoảng một ngày trước trận đấu, tôi luôn cố gắng tránh xa khỏi mọi vấn đề xã hội, thậm chí tôi gắng hết sức để không cãi nhau với vợ. Gia đình tôi hiểu công việc và luôn gắng giữ kín những chuyện phiền muộn cho đến sau khi tôi kết thúc trận đấu”, Damodaran kể.

Tạo thêm đất diễn

Theo năm tháng, chất giải trí ngày càng được đưa vào công việc bình luận truyền hình. Trong lúc các bình luận viên truyền thống vẫn phải giữ vững các quy tắc về việc truyền tải thông tin chuẩn xác, chân thật, vai trò “hoạt náo” được giao cho những bình luận viên khách mời (color commentator, hoặc co-commentator). Các bình luận viên khách mời này có thể là chuyên gia bóng đá, nhà phân tích, hay phổ biến nhất là cựu danh thủ. Họ có thể thoải mái cung cấp thông tin bên lề trong những khoảng thời gian mà các bình luận viên chính thức không phải tường thuật trận đấu. Ở Anh, vai trò của các bình luận viên khách mời đặc biệt quan trọng. Ngày càng có nhiều cựu danh thủ tham gia công việc này, có thể kể ra Gary Neville, Paul Scholes, Rio Ferdinand, Jamie Carragher… Họ thường xuyên đưa ra những nhận định gây tranh cãi và không hề ngần ngại đối mặt với chỉ trích. Nhưng rõ ràng các bình luận viên này không làm ảnh hưởng đến chất lượng bình luận trận đấu.