Vì sao bọn mèo ưa nằm trong hộp?

Cô em mê mèo của tôi - thành viên của lực lượng "sen mèo" ngày càng trở nên đông đảo - than thở thắc mắc vì sao con mèo mới của cô ấy không màng tới cái giá leo trèo sang chảnh mà cô ấy mua về cho nó, lại cực kỳ hài lòng và đam mê tìm tới một cái hộp carton đựng giày ọp ẹp để chui vào yên vị hầu như cả ngày. 

Và rốt cuộc thì hộp nào cũng được, hộp to hộp bé hộp méo hộp tròn, hộp mới hay một cái bèo nhèo xập xệ, gì cũng được, miễn là hộp, đặt ở đâu cũng được, và thế là các Schrödinger lông lá nhanh chóng chiếm cứ và tận hưởng.

Thế cái hộp đóng hàng của Tiki hay Shopee ấy có cái lực hấp dẫn kỳ lạ nào với bọn mèo dở hơi kia? Giống như nhiều điều kỳ lạ khác bọn mèo vẫn hay giở trò, khoa học vẫn chưa hoàn toàn giải mã được hết bí ẩn về chuyện hộp mèo. 

Câu trả lời chung chung nhất có thể là: các loại hộp mang lại một lợi thế rõ ràng cho loài mèo - bọn về bản chất là những kẻ săn mồi phục kích - qua việc trở thành nơi giúp chúng rình rập con mồi (ở trong hộp rồi thình lình lao bổ ra tấn công lén kẻ thù là một lợi thế không hề tầm thường) và rút lui vào trú ẩn khi cần. Nhưng rõ ràng có nhiều điều phức tạp hơn thế.

Ơn trời, tới đây thì các nhà sinh vật học hành vi và bác sĩ thú y đã đưa ra vài giải thích thú vị khác. Trên thực tế, mèo của bạn không chỉ thích những chiếc hộp mà còn thực sự cần đến các loại hộp. Những nghiên cứu hành vi của loài mèo diễn ra trong hơn 50 năm qua cùng làm rõ một điều: vị chúa tể đầy lông của bạn tìm được sự thoải mái và an toàn từ không gian kín của những chiếc hộp.

Nhà nghiên cứu Claudia Vinke (Đại học Utrecht, Hà Lan) khi nghiên cứu mèo trong một khu bảo tồn động vật đã cung cấp các hộp cho một nhóm mèo mới đến và cất sạch hộp khỏi một nhóm mèo khác. Cô nhận thấy sự khác biệt đáng kể về mức độ căng thẳng giữa những con mèo có hộp và những con không có hộp. Những con mèo có hộp quen với môi trường mới xung quanh nhanh hơn, nhanh hết bị căng thẳng hơn và thích tương tác với con người hơn. Bọn không hộp thì luôn bồn chồn và thù địch hơn.

Khác với loài chó vốn chung sống cùng con người hơn 30.000 năm qua, loài mèo chỉ mới bên ta chừng 10.000 năm qua. Chúng là những sinh vật khôn ngoan nhưng bé bỏng và không có nhiều vũ khí sức mạnh thể chất. 

Trong tự nhiên, chúng thường xuyên ở trong trạng thái căng thẳng đối phó. Phản ứng đầu tiên của gần như tất cả mèo trước tình huống căng thẳng là rút lui và ẩn nấp. "Ẩn náu là một chiến lược hành vi của loài để đối phó với những thay đổi của môi trường và các tác nhân gây căng thẳng" - Vinke cho biết. Điều đúng với mèo trong tự nhiên cũng đúng với mèo trong nhà bạn, không có ngọn cây, hốc đá hay hang động, thôi thì cái hộp kia cũng tạm được.

Tâm trí loài mèo giờ vẫn còn là một hộp đen bí ẩn như lời một trong những chuyên gia về nhận thức động vật hàng đầu thế giới, nhà khoa học người Hungary Ádám Miklósi, người chỉ làm được một nghiên cứu hành vi mèo rồi chịu thua, hay như lời Christian Agrillo, nhà tâm lý học tại Đại học Padova (Ý) thì "làm việc với cá còn dễ hơn với mèo". 

Tuy thế, có một điều quan trọng cần lưu ý khi bạn là sen mèo: mèo thực sự rất giỏi trong việc giải quyết xung đột, chủ yếu bằng cách cố gắng tránh các cuộc chạm trán gây hấn, tránh những con khác hoặc tự giảm bớt các hoạt động. 

Nói nôm na thì thay vì hiên ngang tẩn nhau một trận phân cao thấp như loài chó, mèo có xu hướng chạy trốn khỏi các rắc rối. Vì thế, một chiếc hộp là đại diện cho một vùng an toàn, một nơi mà các mối lo lắng, thù địch và sự chú ý không mong muốn đơn giản là tự biến mất.

Và những người quan sát mèo tinh tế sẽ nhận thấy ngoài những chiếc hộp, nhiều con mèo còn chọn những nơi kỳ quặc oái oăm khác để thư giãn. Con thì cuộn tròn trong bồn tắm hoặc bồn rửa mặt, con chui chật vật nhét tấm thân ục ịch vào một chiếc giày bé tí, xoay xở lùng bùng trong một cái túi ni lông, gọn lỏn trong một cái tô, à cái bình hoa kia trông cũng được đấy vào đấy nằm tí... 

Điều đó dẫn tới một lý giải khác: mèo thích những chiếc hộp đặc biệt vì chúng thấy trời sao mà lạnh quá. Theo một nghiên cứu năm 2006, vùng nhiệt lý tưởng đối với mèo nhà là 86 - 97 độ F (30-36 độ C), khiến chúng không cần tạo thêm nhiệt để giữ ấm. 

Cho nên, loài người - vốn thoải mái nhất ở phạm vi nhiệt độ từ 10-15 độ C - chẳng cần phải thắc mắc sao con mèo hấp của tôi lại leo lên mái tôn nóng nằm giữa trưa hay sóng soài trên mặt đường nhựa mùa hè cho ánh nắng mặt trời chiếu thẳng trên bộ lông. 

Carton là một chất cách nhiệt khá ổn, không gian lại hạn chế, buộc mèo phải cuộn lại như quả bóng (hoặc vài hình dạng tư thế bất khả thi khác) để giữ được thân nhiệt.

Vì thế, có khi không cần mua bộ đồ chơi lằng nhằng mắc tiền cho mèo của bạn, cứ đưa cho chúng cái hộp đựng hàng mà bạn vừa mua online về ấy.■