Xe tự lái hoàn toàn: Còn xa lắm!

Có lẽ ít người biết thuở thang máy mới xuất hiện, rất nhiều người không dám bước vào thang máy tự đi một mình. Lý do là vì lúc đó thang máy không điều khiển tự động được, để thang chạy hay dừng lại đều cần người điều khiển. Cho thang dừng đúng tầng muốn dừng đều cần có đôi chút kỹ năng, nên hầu hết trong thang phải có người vận hành.

Thang máy cổ xưa.

Đầu thế kỷ 20, nhiều tòa nhà bắt đầu đưa vào hoạt động loại thang máy tự động nhưng người dân từ chối, không muốn vào thang máy không có người vận hành vì cho rằng không bảo đảm an toàn.

May mắn là năm 1945, 15.000 nhân viên vận hành thang máy tại thành phố New York (Mỹ) đình công. Sau đó, nhiều nhân viên ở các thành phố khác cũng tổ chức đình công. Đây là cơ hội để các tòa nhà giới thiệu lại loại thang máy vận hành tự động và người dân, không còn lựa chọn nào khác ngoại trừ chịu cuốc bộ lên lầu cao, đành phải làm quen dần chuyện “tự đi thang máy”.

Chỉ đến khi loại thang máy tự động có thêm nút bấm ngừng khẩn cấp, nút gọi cấp cứu nếu gặp sự cố, người ta mới thấy thoải mái khi đi thang máy kể từ thập niên 1950.

Kể lại câu chuyện này, tờ The Economist nói sang chuyện xe tự lái với lập luận: xe tự lái nghe rất hấp dẫn, rất hiện đại, nhưng để con người chịu bước lên một chiếc xe hoàn toàn không có tài xế là một quá trình khó khăn tương tự.

Có đến 73% người Mỹ khi được khảo sát đều nói không dám đi xe tự lái. Tất cả các xe thử nghiệm chế độ tự lái hiện nay đều có người bằng xương bằng thịt ngồi sau tay lái, sẵn sàng can thiệp khi máy trục trặc.

Như thể chừng đó chưa đủ, các xe tự lái của Waymo hay Uber đều có nút ngừng khẩn cấp để khách có thể bảo xe ngừng bất kỳ lúc nào họ muốn. Cũng như thang máy, xe còn thêm nút bấm để kết nối với một người chuyên lo kỹ thuật nhằm trấn an khách đi xe. Xe có những màn hình liên tục chứng minh cho khách thấy xe nhận biết người băng qua đường hay xe đạp đang chạy ở làn trong. Đó là cách kết hợp tâm lý con người với công nghệ tân kỳ.

Nhưng tạm bỏ qua vấn đề tâm lý, tương lai xe tự lái ngày nay dường như bỏ ngỏ, không như cách đây một hai năm khi mọi hãng xe lớn đều tuyên bố sẽ tung xe tự lái trong một tương lai không xa.

Tổng giám đốc Hãng Ford Jim Hackett cho rằng ai nấy đều từng có lúc quá lạc quan về cột mốc xe tự lái xuất hiện. Mặc dù Ford vẫn giữ nguyên cột mốc này cho mình là năm 2021 nhưng Hackett cho biết xe sẽ được sử dụng trong một phạm vi hạn hẹp, chứ không phải loại xe sản xuất đại trà.

Mới năm 2016, liên tục các tuyên bố lạc quan được đưa ra: Nissan nói sẽ có xe tự lái hoàn toàn vào năm 2020; Uber khai trương đội xe tự lái ở Pittsburgh; Google mở rộng phạm vi hoạt động chương trình xe tự lái của công ty con Waymo; Hãng GM mua lại công ty công nghệ tự lái với giá 580 triệu đôla để nhanh chóng cho ra đời xe tự lái...

Ngày nay, cũng chính các doanh nghiệp này phải giảm mức độ lạc quan để khỏi biến mình thành kẻ tung tin giả. Tổng giám đốc Waymo John Krafcik cho rằng “tự lái hoàn toàn” - tức một chiếc xe không có người ngồi sau tay lái, tự chạy đến bất kỳ địa điểm nào bạn muốn - có thể không bao giờ xảy ra. Đội xe của Waymo vẫn đang mở rộng địa bàn hoạt động thử nghiệm ở Phoenix, nhưng đằng sau tay lái luôn có người phòng hờ sự cố.

Sau một tai nạn gây chết người ở Arizona, xe tự lái của Uber hạn chế thử nghiệm, trên xe có hai người chực sẵn. Raquel Urtasun, trưởng bộ phận xe tự lái của Uber, nói sẽ không có thời gian biểu khi nào thì xe tự lái hoàn toàn. Còn trưởng bộ phận nghiên cứu phát triển tại Silicon Valley của Nissan thì bảo một hệ thống tự động không có sự can thiệp của con người là một hệ thống vô dụng.

Như thế thì con đường phát triển của loại xe tự lái không còn là khi nào xuất hiện, mà là xuất hiện ở đâu. Có thể công nghệ xe tự lái sẽ hoàn chỉnh để xe vận hành trong một không gian nhất định, ví dụ đường phố rộng rãi, thời tiết tốt ở Arizona. Urtasun cho rằng xe tự lái sẽ được giới thiệu tại những khu vực nhỏ, có sự kiểm soát, rồi mới dần mở rộng ra. Và chỉ cần một hai sự cố, mọi việc sẽ quay về điểm xuất phát.

Không những chỉ ngại đi xe tự lái, con người hóa ra cũng căm ghét nó: báo chí Mỹ nhiều lần đưa tin về các vụ người dân vùng có xe tự lái của Waymo vận hành ra đường chặn xe tự lái, xua đuổi, ném đá vào chúng, kể cả đập phá chúng. Kể ra thang máy từ chỗ có người vận hành đến hoàn toàn tự động như ngày nay mất vài chục năm thì có lẽ xe tự lái cũng cần từng ấy năm để thong dong chạy trên đường, nhất là đường phố kiểu Việt Nam.■