Đừng dùng dao mổ trâu để giết ruồi

Phóng to

Cột sống - phần xương lớn nhất trong cơ thể - Ảnh: http://www.sspphysio.com.au/

Thoát vị đĩa đệm cột sống, hay “cụp cột sống” theo cách gọi dân gian, là nguyên nhân của đại đa số trường hợp gây đau thần kinh tọa. Xung quanh chứng bệnh này còn nhiều ngộ nhận và lạm dụng.

Khi khom lưng quá mức làm gập cột sống về phía trước kết hợp gắng sức sẽ tạo ra một lực lớn tác động lên cột sống. Chính lực này đã đẩy đĩa đệm ra phía sau chèn vào ống sống, chèn ép thần kinh tọa gây ra đau. Hiện tượng này gọi là thoát vị đĩa đệm.

Những người bị đau lưng thường nghe các bác sĩ bảo bị gai cột sống và nghĩ rằng những gai cột sống này châm chích vào thần kinh tọa của họ gây đau. Thật sự thì cột sống nào cũng có gai (do cấu trúc giải phẫu của các đốt sống), những gai này là những điểm vôi hóa trên dây chằng cột sống và không bao giờ gây đau.

Có nên “dùng dao mổ trâu để giết ruồi”?

Để chẩn đoán thoát vị đĩa đệm chỉ cần chụp X-quang cột sống thắt lưng và khám lâm sàng là đủ. Các xét nghiệm tốn kém như CT scan, MRI chỉ được chỉ định trong những trường hợp nặng (có rối loạn cảm giác, liệt chân, tiêu tiểu không tự chủ, đau tái đi tái lại...) cần phẫu thuật để điều trị. Trên phim CT scan sẽ cho thấy rõ vị trí, mức độ tổn thương ở phần xương của các đốt sống. Còn trên phim MRI sẽ cho thấy rõ những phần mềm như dây chằng, đĩa đệm, thần kinh và vị trí cũng như mức độ chèn ép của đĩa đệm vào thần kinh chạy trong ống sống.

May mắn là đa số trường hợp thoát vị đĩa đệm sẽ khỏi sau khi điều trị bằng thuốc, vật lý trị liệu và nghỉ ngơi hợp lý. Và không may mắn là các thầy thuốc và bệnh nhân đều có khuynh hướng làm cả X-quang và các xét nghiệm CT scan, thậm chí cả MRI ngay trong lần khám bệnh đầu tiên. Các xét nghiệm này tương đối đắt tiền (1,2 triệu đồng cho một lần chụp CT scan và 2,5 triệu đồng cho một lần chụp MRI) mà lại không thật sự cần thiết trong đa số trường hợp. Sử dụng các xét nghiệm này trong chẩn đoán thoát vị đĩa đệm thông thường giống như dùng dao mổ trâu để giết ruồi.

Đối với thoát vị đĩa đệm không gây ra yếu liệt chi, không có rối loạn chức năng cơ vòng bàng quang và hậu môn, có thể điều trị bằng thuốc (giảm đau, kháng viêm, thuốc giãn cơ, vitamin nhóm B), bệnh nhân cần được nghỉ ngơi hoàn toàn trong ba tuần và chú ý giữ lưng ở tư thế thẳng, tránh nằm võng. Có thể sử dụng các biện pháp điều trị bổ sung để làm nhanh tiến trình hồi phục như châm cứu, vật lý trị liệu, chiếu tia lazer...

Tại các phòng mạch tư, bác sĩ thường cho sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm liều cao để làm giảm đau nhanh cho bệnh nhân. Việc lạm dụng thuốc giảm đau có thể dẫn đến loét dạ dày. Ngay cả thuốc giảm đau, kháng viêm dạng chích cũng chỉ được chỉ định trong trường hợp thoát vị nặng hoặc bệnh nhân bị loét dạ dày.

Phòng ngừa “cụp cột sống” bằng cách nào? Có hai hành vi cần phải tập để có một cột sống khỏe mạnh. Thứ nhất, luôn giữ thẳng lưng trong tất cả các động tác sinh hoạt hằng ngày. Thứ hai, tập thể dục để nâng cao sự dẻo dai cho cột sống.