Franck Thilliez: "Chúng ta đang sống trong một xã hội giả tạo"

Các tác phẩm trinh thám vị cựu kỹ sư công nghệ mới này thường pha trộn giữa khoa học và tội ác. 

Ở tuổi 52 (Thilliez sinh năm 1973), nhà văn người Pháp này đã có một gia tài văn chương với 25 tiểu thuyết, khá đồ sộ về dung lượng, với một hàm lượng kiến thức không nhỏ - một số lượng cho thấy sức lao động bền bỉ. 

Ở Pháp, ông chìm trong vòng tay ái mộ của độc giả, tác phẩm của ông được ướp hương bằng những lời nhận xét tích cực của các nhà phê bình. Sách của ông nằm trong tốp bán chạy, được dựng phim, được dịch sang nhiều thứ tiếng, trong đó có tiếng Việt.

Tiểu thuyết Hội chứng E, Mã gen tội ác, lần lượt được xuất bản ở Việt Nam trong vài năm qua, giúp Franck Thilliez trở thành nhà văn trinh thám được yêu thích ở xứ sở này, nơi mà cộng đồng người hâm mộ tiểu thuyết trinh thám bị choáng ngợp trước sự ào ạt của những tác phẩm trinh thám Nhật hay Hoa ngữ, chẳng hạn Higashino Keigo.

Chỉ riêng tên ba tác phẩm kể trên đã cho thấy "bóng ma" khoa học công nghệ hiện diện và ám ảnh trong tác phẩm của Thilliez, làm nên điều đặc biệt trong sáng tác của ông. Trong Hội chứng E, là một thước phim ngắn có khả năng khiến bất kỳ ai xem nó bị mù. Ở Mã gen tội ác là sự can thiệp thô bạo của khoa học với sự sống, sản sinh ra "chủng người" bạo lực. Cả hai đều có bộ đôi phá án Franck Sharko và Lucie Hennebelle.

Tác phẩm thứ ba ở Việt Nam của Franck Thilliez sẽ ra mắt vào tháng 12 này, với tên Hạt tử thần, đánh dấu sự tái xuất của Franck Sharko và Lucie Hennebelle, đưa độc giả về "Liên Xô, năm 1986. Một vụ nổ hạt nhân làm rung chuyển nhà máy Chernobyl, tàn phá mọi thứ từ con người đến đất đai, muông thú. Nhưng thứ đã thoát ra từ lò phản ứng không chỉ có phóng xạ, mà còn một mối hiểm họa khôn lường"…

Từ nước Pháp, ông chia sẻ với Tuổi Trẻ Cuối Tuần về công việc sáng tác của mình.

Ông đã làm kỹ sư một khoảng thời gian dài trước khi xuất bản tiểu thuyết đầu tay, quá trình chuyển từ một "kỹ sư" sang "văn sĩ" đó diễn ra như thế nào?

Tôi đã làm việc trong ngành máy tính suốt mười năm. Trong thời gian mưu sinh bằng nghề kỹ sư, tôi viết được bốn cuốn sách. Tôi viết vào buổi tối, buổi trưa, cuối tuần. Viết trên hết là đam mê nhưng tôi không thể ngừng công việc vì tôi phải kiếm sống. 

Quãng thời gian đó quả thực rối ren, mệt mỏi vì viết lách choán hết thời gian rảnh, nó nuốt chửng tôi. Tôi thậm chí còn tự hỏi có nên dừng viết không nếu tác phẩm của tôi thất bại. 

Nhưng may sao, một cuốn tôi viết đã được chú ý, đùng một cái có rất nhiều người tìm đọc tiểu thuyết của tôi. Và vì thế tôi dừng công việc chính để toàn tâm toàn ý sáng tác.

Nhà văn yêu thích của ông là ai?

Stephen King đã và mãi là tác giả yêu thích nhất của tôi, tuổi trẻ của tôi trôi qua cùng với những tác phẩm của ông ấy. Mặc dù tôi rất sợ, tôi gặp ác mộng nhưng tôi vô cùng thích chúng. Stephen King đã ảnh hưởng tới tôi sâu sắc và vẫn còn ảnh hưởng mạnh mẽ.

Tôi cũng đọc rất nhiều sách trinh thám kinh điển, như truyện của Agatha Christie hay các cuộc điều tra với Sherlock Holmes. Ở Pháp có rất nhiều tác giả trinh thám tài năng và tôi thường xuyên đọc họ như, Michel Bussi... Tôi cũng mê tiểu thuyết trinh thám Mỹ, từ Harlan Cohen đến James Ellroy.

Đối với một số tác giả, quá trình viết cũng là quá trình khám phá. Còn ông thì sao? Ông có thường tạo ra một đề cương trước khi viết hay trong quá trình viết ông sẽ cùng Franck Sharko và Lucie Hennebelle phá án?

Có ba công đoạn quan trọng trong quá trình sáng tác của tôi. Công đoạn thứ nhất là tìm ý tưởng, có thể mất nhiều tháng trời. Chủ đề là gì? Các nhân vật ra sao? Cốt truyện diễn ra trong thế giới nào? Và rồi khi đã có ý tưởng thì tôi tập trung nghiên cứu, cố gắng chuẩn bị tình tiết chặt chẽ nhất có thể. 

Tôi rất đam mê khoa học, vì vậy tôi luôn tìm kiếm trong đó: về bộ óc, về ký ức, về sinh học, về tâm thần học. Tôi đọc sách khoa học, gặp gỡ các chuyên gia, các nhà nghiên cứu. Phần nghiên cứu rất quan trọng và đó là thứ mà độc giả yêu thích trong tác phẩm của tôi, những câu chuyện rất khả tín và hoàn toàn có thể tồn tại trong thế giới ngày nay.

Khi ngồi trước máy tính để viết, tôi thường không làm chủ được câu chuyện định viết. Tôi đành để cho bản thân bị dẫn dắt vì ý tưởng xuất hiện khi ta viết thường là ý tưởng tốt nhất, đắc dụng nhất. Vì thế mọi tiểu thuyết của tôi đều giống như là hành trình khám phá mê cung vậy.

Trong tiểu thuyết của ông, dường như công nghệ, khoa học đóng vai trò lan truyền, thúc đẩy cái ác?

Viết tiểu thuyết trinh thám nghĩa là nỗ lực mô tả sự trục trặc rối loạn của xã hội này: điều gì khiến cho một cá nhân, ở một thời khắc nọ, phạm phải một tội ác tày trời như giết người? Tại sao? Có phải vì sự giáo dục mà người đó thụ hưởng không? Hay là vì xã hội? Vì di truyền?

Tôi yêu thích khoa học và từng theo đuổi nghiên cứu khoa học từ bé, tôi hứng thú với các môn học lý giải thế giới. Tôi cố gắng hiểu cách mọi thứ vận hành. Do đó, một cách tự nhiên, các câu chuyện của tôi đều hướng về khoa học, công nghệ. Tôi cố gắng chỉ ra tại sao, đôi khi khoa học có thể xui khiến con người phạm tội ác, vì tham vọng, vì tiền hoặc đơn giản vì những người đó tưởng mình là thánh, một dạng như tiến sĩ Frankenstein ấy.

Vài năm gần đây, AI là chủ đề gây tranh cãi trong sáng tạo. Ở Pháp thì sao, các nhà văn Pháp phản ứng thế nào trước trí tuệ nhân tạo?

Đương nhiên, lĩnh vực sáng tạo đang bị AI lăm le. Điều đó đáng lo ngại chứ, vì nhiều cuốn sách do AI viết đã bắt đầu tràn ngập thị trường rồi. Làm sao mà biết được liệu sách đó được viết bởi một tác giả thực thụ hay chỉ là sản phẩm của máy móc đây? 

Ngày nay chuyện đó dễ bị phát hiện vì máy móc vẫn chưa có năng lực sáng tạo, văn phong tiểu thuyết và máy móc chưa biết thế nào là cảm xúc. Nhưng chừng dăm năm nữa, thậm chí vài tháng nữa thôi, máy móc sẽ có khả năng kể chuyện lôi cuốn không kém gì con người.

Ở đây còn có sự lo ngại về sở hữu trí tuệ, bởi lẽ AI thường xuyên soán đoạt nội dung từ các công trình mà nó không nắm bản quyền. Chúng tôi đã bàn tới vấn đề này rất nhiều ở Pháp. Cá nhân tôi thấy AI vừa hấp dẫn vừa nguy hiểm, nó đem lại cho con người vô vàn lợi ích trong nhiều lĩnh vực, như y khoa chẳng hạn, nhưng phải biết sử dụng nó một cách trí tuệ, coi nó là công cụ chứ không phải để thay thế con người.

Tiểu thuyết của ông đã được dịch và xuất bản bên ngoài nước Pháp, được dựng thành phim… cho thấy độc giả vẫn dành sự quan tâm lớn cho tiểu thuyết trinh thám. Ông đánh giá như thế nào về tiềm năng và tương lai của thể loại này?

Ở Pháp cứ 5 cuốn sách bán ra thì có 1 cuốn là tiểu thuyết trinh thám, đây là thể loại văn học thành công đáng kinh ngạc. Theo tôi có nhiều lý do cho việc này: trước hết, con người ta vốn thích cảm giác sợ hãi, hồi hộp và phấn khích đồng thời vẫn cảm thấy được an toàn. Nó hơi giống như ngồi tàu lượn siêu tốc ấy, ai cũng mê cảm giác sợ hãi đó.

Lý do thứ hai là sách trinh thám trấn an được người ta. Trong cuộc sống vốn đã quá nhiều bề bộn nhỏ nhặt nhưng khi thấy nhân vật tiểu thuyết trinh thám phải vượt qua bao nhiêu trở ngại thì ta liền tự nhủ đời ta cũng không tệ lắm. Như vậy nó giúp ta nhận định đúng đắn hơn, sống nhẹ nhõm hơn.

Cuối cùng tôi phải nói rằng tiểu thuyết trinh thám giúp ta thỏa mãn bản năng nguyên thủy có trong mỗi người, đó là ham muốn hiểu biết điều gì đang xảy ra phía bên kia, hơi giống như ta tò mò nhìn qua lỗ khóa dù không được quyền làm vậy.

Sau Hội chứng E, Mã gen tội ác, Hạt tử thần, tác phẩm sắp tới của ông sẽ theo chủ đề này hay rẽ hướng?

Tôi đã xuất bản 25 tiểu thuyết ở Pháp. Sau nhiều tác phẩm được dịch và giới thiệu ở Việt Nam, tôi đã viết khá nhiều cuốn khác. Ngoài tiểu thuyết trinh thám với các nhân vật quen thuộc (Franck Sharko và Lucie Henebelle) còn có một số tiểu thuyết độc lập mang hơi hướm kinh dị, giật gân, diễn ra trong những thế giới khác nhau. Vì vậy bạn đọc sẽ còn nhiều cuộc phiêu lưu để khám phá trong các năm tới.

Khám phá tiểu thuyết trinh thám tức là khám phá một nền văn khóa khác biệt, một vùng đất khác biệt, những con người khác biệt. Với tôi, đó là cẩm nang tốt nhất cho mọi hành trình và tôi hy vọng những tác phẩm của mình chứa đựng một chút gì nước Pháp trong đó.

Ông có bao giờ nghĩ mình sẽ viết một tác phẩm phi-trinh-thám hay không?

Tôi cũng viết cho cả giới trẻ, như một bộ truyện tranh dành cho trẻ em từ 8 tuổi trở lên và một tiểu thuyết dành cho thanh thiếu niên từ 12 tuổi trở lên. Tôi thích kể chuyện và dẫn dắt độc giả vào hành trình khám phá cốt truyện.

Tôi sống ở miền bắc nước Pháp, một vùng đất có lịch sử lâu đời với quá khứ khai thác mỏ và những tổ tiên làm việc trong hầm mỏ. Tôi nghĩ một ngày nào đó tôi sẽ viết về chủ đề này - điều tôi đã ấp ủ từ lâu nhưng vẫn cần một cú hích để bắt đầu. Có lẽ chỉ vài năm nữa thôi.

Chúng ta đang sống trong một thời đại dường như quá hỗn loạn, cái xấu cái ác xuất hiện khắp nơi, và dễ dàng được lan truyền một cách nhanh chóng và rộng rãi. Theo ông, văn học nói chung và văn học trinh thám nói riêng có thể làm gì để đương đầu với cái ác?

Chúng ta đang sống trong một xã hội giả tạo, đầy rẫy thông tin sai lệch và hình ảnh méo mó. Việc đọc giúp ta mở mang đầu óc, hiểu biết thế giới mà ta đang cư ngụ, nuôi dưỡng sự quan tâm đối với tha nhân và đánh thức trí tưởng tượng. 

Văn học vô cùng quan trọng, nó mang tính phổ quát, nó kể lại lịch sử của chúng ta và mở lối tới tương lai. Chính vì vậy các nhà xuất bản, các tác giả, các ký giả, các tổ chức văn hóa, tất cả những người sáng tạo và sáng tác bất kể là ai, đều cố gắng bảo vệ văn học hết sức có thể.