Giải chạy như nấm sau mưa…

Nhớ lại ngày xưa với mỗi giải việt dã báo Tiền Phong, rồi nhìn lại bây giờ mới thấy mừng về sự phát triển của phong trào chạy bộ. Nhiều giải là tốt. Nhưng nhiều giải mà không kiểm soát, để các giải đi theo chiều hướng thương mại thì cũng lo bạo phát bạo tàn.

Đà Lạt Ultra Trail - một lần thôi nhé!

Chạy bộ là môn thể thao tôi kiên trì theo đuổi 5 năm nay nhằm giải quyết các vấn đề sức khỏe của mình. Nó vô cùng hiệu quả, khi giúp tôi giảm được 15kg, biến các bảng kết quả khám sức khỏe định kỳ từ chỗ đầy rẫy các dấu sao cảnh báo những chỉ số xấu vượt ngưỡng trở nên sạch tưng. Tuy nhiên, tôi lại ít tham gia các giải chạy, đơn giản vì không thích sự náo nhiệt.

Nhưng rồi, nghe bạn bè rủ rê, bảo rằng chạy trail đi, hấp dẫn lắm. Thế là thử một lần cho biết ở giải chạy nổi tiếng: Đà Lạt Ultra Trail 2024 với tên gọi mỹ miều: Bản giao hưởng cao nguyên. 

Giải này năm nay thu hút hơn 6.000 người tham gia, với các cự ly 112km, 75km, 55km, 25km, 15km và 5km. Tròm trèm 60 tuổi rồi, nên tôi chỉ đăng ký cự ly 25km ở ngày thứ nhất 16-3 (tham gia cự ly này có khoảng 2.000 người, chia làm 2 ngày).

Phải thừa nhận các nhà tổ chức Đà Lạt Ultra Trail vô cùng sáng tạo trong sáng tác kỷ niệm chương. Với chủ đề Bản giao hưởng cao nguyên, họ thiết kế kỷ niệm chương như một chiếc máy hát đĩa than thời xưa. Có phát tiếng nhạc du dương chìm trong miếng gỗ. Loa là một chiếc hoa ly cách điệu bằng kim loại rất đẹp.

Nó hấp dẫn đến độ, nhiều bạn không hoàn thành cự ly (dân chạy gọi là DNF - did not finish) ở các nội dung khốc liệt, đã chạy đôn chạy đáo mua đăng ký số báo danh (bib) các cự ly ngắn hơn để săn bằng được cái kỷ niệm chương thú vị này.

Nhưng ngoài sức hút từ kỷ niệm chương thì giải này còn nhiều điều đáng bàn. C.H., một KOL khá nổi tiếng trong giới công nghệ, tham gia cự ly 25km ngày đầu và tuyên bố bỏ giữa chừng vì đường chạy bụi quá trời, đồng thời các điểm tiếp nước, check point quá nhếch nhác.

Riêng mình, tôi thấy chuyện bụi thì nan giải vì mùa nắng nóng này, với cả ngàn con người chạy trên đường mòn, băng qua các khu rừng thì không biết làm sao mà khỏi bụi?! Cái nhếch nhác ở các điểm tiếp nước cũng là điểm trừ, nhưng với tôi nó không quan trọng bằng sự cẩu thả của nhà tổ chức về mặt an toàn. 

Cụ thể ở km thứ 11, địa hình đường chạy phải xuống một khe dốc khá đứng, rồi leo lên. Ở đoạn leo lên, ban tổ chức có giăng dây cho vận động viên bám vào. Nhưng một con đường mòn bé xíu mà cả mấy trăm người bò xuống rồi lên khiến nó ùn tắc kéo dài. 

Tôn trọng quy định, tôi kiên nhẫn xếp hàng đi đường "chính ngạch" và mất đến 45 phút mới vượt qua được đoạn này. Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ không chờ nổi đã tự mở đường "tiểu ngạch" để vượt qua, khiến nhiều đá rơi xuống, làm đoàn người nhốn nháo la oai oái. 

Trong sự hỗn độn ấy, tuyệt không thấy một bóng dáng người của BTC để điều phối, giữ trật tự. Nói rủi, đá mà rơi mà trúng ai thì…

Tóm lại, vui thì cũng có vui, mà vui nhất là giải này cũng như các giải khác, luôn có gắn với một chút từ thiện. Cụ thể, dự giải cũng góp phần giúp cho vài chục em bé được phẫu thuật điều trị khuyết tật hàm mặt thông qua Tổ chức Operation Smile. 

Nhưng niềm vui ấy chắc khó mà kéo được nhiều người đến với giải này lần thứ hai. Trên đường, không ít người cũng tuyên bố dự lần này rồi thôi.

Đà Lạt Ultra Trail lần đầu vào năm 2018 thu hút 2.300 người tham gia, rồi năm sau tăng hơn năm trước, để 2023 đạt con số 7.000 người, nhưng đến 2024 thì giảm gần cả ngàn. Phải chăng người ta cũng bắt đầu ngán?

Cần nơi cầm trịch

Vũ Thu Hương, thành viên nhóm "Ngũ Long công chúa" khá nổi tiếng trong giới chạy phong trào, thừa nhận: Trước đây tụi này rất siêng đi dự các giải chạy, nhưng bây giờ thì dự có chọn lọc. 

Thứ nhất là bây giờ quá nhiều giải, không đủ thời gian và tiền bạc để tham gia. Nhưng quan trọng hơn là nhiều giải ban đầu khá ổn, nhưng dần dà thể hiện chuyện kinh doanh nhiều quá, xem nhẹ người chạy.

Runner Nguyễn Tiểu Phương, người Việt đầu tiên hoàn thành 6 giải marathon lớn của thế giới (WMM, bao gồm Tokyo, London, Berlin, Boston, Chicago, và New York), nói với Tuổi Trẻ Cuối Tuần: "Sự thật là cộng đồng chạy bộ ở Việt Nam ngày càng thương mại hóa. Việc tổ chức các giải chạy, các hội nhóm chạy bộ bây giờ mang tính PR, thương mại khá nhiều. Vì vậy một số runner kỳ cựu trong cộng đồng hiện đang đứng ra vận động các hội nhóm chạy bộ nói không với PR, quảng cáo".

Sự xuất hiện ngày càng nhiều các giải chạy là điều đáng mừng với sức khỏe người Việt, vốn xưa nay luôn bị đánh giá không tích cực. Nếu ngày xưa, người ta hay nói rằng sáng sớm ra công viên chỉ thấy người già tập thể thao thì nay ở các giải chạy, toàn người trẻ. 

Việc nhiều giải chạy ra đời cũng tốt, vì nó đem lại bộ mặt sinh động khỏe khoắn cho xã hội. Tuy nhiên, nếu chỉ đắm đuối tổ chức giải vì kiếm tiền thì không khéo bộ mặt ấy có ngày sẽ bị méo mó, lụi tàn.

Tôi hỏi một số người quen tổ chức các giải chạy, rằng thủ tục, phép tắc xin tổ chức như thế nào? Có những quy định nào để đảm bảo những điều kiện cơ bản, như vấn đề y tế, vệ sinh, an toàn…? Câu trả lời rất chung là: Giấy phép thì chỉ cần địa phương nơi diễn ra giải chạy đồng ý là xong, mà cụ thể cấp phép là sở VH-TT&DL. Chuyện an toàn đường chạy còn khá dễ dãi, nên từng có VĐV tử vong vì tai nạn. 

Công thức chung của việc tổ chức giải chạy là: nghĩ ra một cái tên cho hay ho, cộng thêm việc các địa phương bây giờ cũng thích quảng bá thương hiệu bằng sự kiện chạy bộ, và chấp nhận bỏ ra vài tỉ là bình thường, truyền thông thật tốt để thu hút người dự, càng nhiều thì thu được tiền phí dự giải càng lớn. 

Tiếp tới, tìm tài trợ là các nhãn hàng kinh doanh sản phẩm phục vụ hoặc liên quan đến chạy bộ, hiện là thị trường không nhỏ với vô vàn sản phẩm, từ giày vớ, áo quần, đồng hồ, nón, cho tới nước uống, các loại gel năng lượng, thuốc bổ trợ… Và nữa, nên cố gắng tìm một chuyện liên quan đến từ thiện để dễ đi vào trái tim mọi người.

Có lẽ, đã đến lúc cần một hiệp hội chạy bộ đường dài ra đời để cầm trịch cuộc chơi này. Từ hiệp hội, sẽ có các quy định chi tiết về điều kiện phải đảm bảo ở các giải chạy, rồi đăng ký phân bổ lịch cho hợp lý… 

Tốt hơn cả, hiệp hội nên là một cuộc vận động, bầu bán từ những người có uy tín trong cộng đồng, chứ không nên giao phó cho Cục TDTT. Tại sao ư? Chỉ cần nhìn vào hiện tại là thấy: Trong bối cảnh phong trào chạy bộ đi lên rực rỡ khắp cả nước thì hình ảnh của Liên đoàn Điền kinh VN chỉ là một bóng mờ.