Yêu nhau biết cả đường đi lối về

Chức năng chia sẻ định vị (location sharing) với người khác qua điện thoại thông minh giúp người thân, bạn bè dễ dàng theo dõi vị trí của nhau. Quan điểm về việc "biết tuốt" này khác nhau giữa các nhóm tuổi, song nhìn chung, sự quan tâm có thể trở thành tọc mạch và kiểm soát nếu không được sử dụng đúng cách.

Nhiều ứng dụng di động ngày nay như Find My, Snapchat hay mới đây nhất là Instagram cho phép người dùng chia sẻ vị trí của mình với người dùng khác trong thời gian thực. 

Đối với một số cặp đôi, cho đối phương biết mình đang ở đâu tại mọi thời điểm là dấu hiệu của một mối quan hệ nghiêm túc. 

Bạn bè thân thiết có thể chia sẻ vị trí cho nhau để biết rằng hội bạn đã về nhà an toàn sau một cuộc vui, hoặc đơn giản chỉ vì thích nhìn vào bản đồ số và thấy bạn bè mình ở mọi nơi. Cha mẹ cũng có nhu cầu theo dõi con cái vì mục đích an toàn. 

Dù là lý do gì, sự nổi lên của tính năng này đang dần xóa đi những kỳ vọng về khả năng "ngắt kết nối" của con người thời đại số.

Xóa nhòa khoảng cách

Tính năng chia sẻ vị trí thời gian thực sử dụng dữ liệu từ hệ thống định vị toàn cầu (GPS) để thể hiện vị trí của người dùng trên bản đồ số của những người dùng khác mà họ cho phép chia sẻ. 

Ứng dụng Find My Friends (sau này là Find My) của Apple ra mắt vào năm 2011 được cho là chủ yếu nhắm đến các bậc phụ huynh có chung nỗi niềm muốn biết con mình đang ở đâu, theo báo The Guardian. Google cũng phát triển ứng dụng định vị cho các thiết bị sử dụng hệ điều hành Android có tên Find Hub.

Trong khi đó, một số ứng dụng bên thứ ba có thể kể đến như Life360 cung cấp "một giải pháp toàn diện cho các gia đình sử dụng nhiều dòng thiết bị khác nhau". Snapchat, một nền tảng mạng xã hội phổ biến với người dùng trẻ tuổi, từ lâu cũng đã tích hợp tính năng chia sẻ vị trí Snap Maps.

Một nghiên cứu do cơ quan phụ trách an toàn trực tuyến của Chính phủ Úc thực hiện vào tháng 10-2024 cho thấy có gần 1 trên 5 người trẻ (18 - 24 tuổi) nước này cho rằng việc theo dõi vị trí của bạn đời bất cứ lúc nào là bình thường. 

"Lớn lên cùng với Internet, thế hệ Z (sinh từ cuối thập niên 1990 đến đầu thập niên 2000) nhìn chung thường cảm thấy thoải mái hơn khi chia sẻ dữ liệu của mình trên mạng" - The Guardian nhận xét.

Nhưng niềm hứng thú với khả năng theo dõi vị trí người khác không chỉ có ở người trẻ. Với cụ ông 75 tuổi Alan, nó còn mang ý nghĩa thiết thực: ông và bạn đời đã cùng nhau bật tính năng chia sẻ vị trí trên điện thoại từ nhiều năm trước. Nó rất hữu ích để áng chừng khi nào người kia về đến nhà, đặc biệt là khi hai người có giờ giấc làm việc thất thường cộng với quãng đường di chuyển dài. 

Việc có thể theo dõi hành trình của nhau giúp họ yên tâm hơn và dễ dàng hơn trong việc sắp xếp thời gian nấu nướng những bữa ăn trong ngày. "Nếu một trong hai người nhận thấy người kia đang ở khu trung tâm, chúng tôi có thể nhờ nhau tạt qua cửa hàng mua chút gì đó" - Alan chia sẻ.

Nedra Glover Tawwab, một chuyên gia tham vấn trị liệu cho các cặp đôi, cũng chia sẻ vị trí của mình với chồng do cô thường xuyên phải đi công tác xa nhà. "Tôi cảm thấy an tâm khi biết anh ấy biết tôi đang ở đâu mà không cần chúng tôi phải nói chuyện hay nhắn tin - Tawwab nói - Khi tôi đi du lịch cùng bạn bè, vợ chồng tôi cũng thường chia sẻ địa điểm để đảm bảo chúng tôi vẫn giữ liên lạc ngay cả khi xa nhau".

Lửa gần rơm lâu ngày sợ… chán

Joanna Harrison, một chuyên gia trị liệu tình cảm, tin rằng việc chia sẻ địa điểm của bản thân 24/7 với nửa kia có thể đe dọa "sự cân bằng giữa khoảng không riêng và thời gian bên nhau" vốn rất quan trọng trong mọi mối quan hệ, đặc biệt là mối quan hệ tình cảm. 

"Thật đáng tiếc nếu những ứng dụng này tước đi cơ hội chia sẻ những chi tiết về cuộc sống riêng tư của nhau chỉ vì người kia đã nắm quá rõ" - Harrison nói. Từ góc nhìn cá nhân, chính Harrison cũng cảm thấy sự lãng mạn không còn khi ta "luôn biết chính xác vị trí của người kia đến từng giây".

Tuy nhiên ở chiều ngược lại, có lý do để tin rằng sợi dây kết nối đó là cần thiết đối với những cặp đôi không có điều kiện gần nhau thường xuyên. Một nghiên cứu năm 2021 đăng trên tạp chí Computers in Human Behavior cho thấy theo dõi nhau qua mạng "có thể hỗ trợ sự thân mật trong các cặp đôi có tương tác hạn chế, do khoảng cách địa lý hoặc lý do tâm lý".

Trong một tập của chương trình podcast Modern Love do báo The New York Times sản xuất, người dẫn chương trình Anna Martin ví von khả năng biết vị trí của người khác giống như một loại "siêu năng lực". "Nhưng cũng như bất kỳ siêu năng lực nào khác, nó phải được sử dụng một cách có trách nhiệm. Đôi khi, trách nhiệm đó thể hiện ở việc không dùng đến nó" - Martin nêu quan điểm.

Còn với Tawwab, công nghệ không có lỗi mà chính cách sử dụng nó mới quyết định đó là biểu hiện của sự tin tưởng hay nghi ngờ trong một mối quan hệ. "Kiểm tra xem chuyến bay của người kia đã đáp chưa khác với việc gọi điện cho họ mỗi lần thấy bạn đời bước chân ra khỏi nhà để nói rằng bạn đang theo dõi họ" - Tawwab nói.

Việc xem chia sẻ vị trí lẫn nhau là một nghĩa vụ trong tình yêu mà thiếu đi sự giao tiếp để hiểu rõ mong muốn về không gian riêng tư của nửa kia cũng có thể tạo ra tình huống khó xử. 

Chẳng hạn, một độc giả của The Guardian cho biết anh và bạn gái đã bật tính năng chia sẻ vị trí trên Find My để phòng trường hợp bất trắc. Gần đây anh cảm thấy không thoải mái khi mất đi sự riêng tư trên không gian số, nhưng lại không dám giãi bày điều này với bạn gái. 

"Tôi lo rằng nếu tôi gợi ý tắt chia sẻ vị trí, bạn gái có thể sẽ nghi ngờ rằng tôi đang muốn có mối quan hệ ngoài luồng" - anh phân trần.

Thế hệ "nghiện" theo dõi

Từng khó chịu vì bị mẹ yêu cầu bật chia sẻ vị trí trên điện thoại khi còn đi học, Danni Gladden (22 tuổi) giờ lại là tín đồ của tính năng này khi nó giúp cô duy trì mối quan hệ với bạn bè đồng trang lứa. 

"Phần lớn là do thế hệ của chúng tôi tin rằng tình bạn sẽ trở nên bền chặt hơn khi bạn biết vị trí của bạn bè mình. Cảm giác như bạn đang tin tưởng họ vậy" - Gladden nói với báo The Washington Post.

Có rất nhiều người trẻ như Gladden xem ứng dụng Find My như một loại mạng xã hội nơi họ có thể biết được những người mình quan tâm đang ở đâu, làm gì.

Snapchat có thể xem là mạng xã hội đầu tiên nhận ra nhu cầu biết được những người mình quan tâm đang ở đâu, làm gì của người dùng và cung cấp tính năng chia sẻ vị trí. Nhiều ông lớn khác cũng đang muốn học theo hòng lấy lòng giới trẻ. 

Ngày 7-8, Meta thông báo ra mắt Instagram Map - một tính năng trên mạng xã hội Instagram trong đó người dùng có thể lựa chọn chia sẻ vị trí của mình tới danh sách những người dùng mà mình muốn.

Tuy nhiên, Instagram Map vừa ra mắt đã vấp phải phản ứng không mấy tích cực từ người dùng, trong đó có ý kiến cho rằng nó đại diện cho văn hóa tọc mạch của mạng xã hội. Rachel Suleymanov (24 tuổi) vẫn xem vị trí của bạn bè mình mỗi ngày trên Find My. 

Với cô, cảm giác chia sẻ vị trí với 25 người bạn gần gũi nhất này giống như một câu nói "tớ yêu cậu" đầy thân mật, còn Instagram Map lại là một nước đi quá giới hạn. "Tôi cứ nghĩ đến biết bao nhiêu người đang theo dõi mình (trên Instagram) mà tôi còn chẳng hề hay biết" - Suleymanov nói với The Washington Post.

Theo Jessica Maddox, giảng viên môn truyền thông tại Đại học Georgia (Mỹ), vấn đề có thể nằm ở chỗ thế hệ Z xem chia sẻ vị trí là một cách để "sống thật" trên mạng, nhưng lại không thật sự tin tưởng vào công ty mẹ của Instagram là Meta. "Họ đã tham gia mạng xã hội đủ lâu và đã bị mạng xã hội đối xử bất công đủ nhiều nên họ có quyền nghi ngờ tính năng này của Instagram" - Maddox lý giải.

Phóng viên mảng công nghệ Scott Nover của trang Quartz xem hiện tượng chia sẻ vị trí như "một kết cục tự nhiên của kỳ vọng thời đại kỹ thuật số rằng chúng ta luôn trực tuyến, luôn sẵn sàng và không có kỳ vọng hợp lý nào về một cuộc sống riêng tư, ngoại tuyến". 

Cây bút Rebecca Jennings của trang Vox thì đặt câu hỏi gợi mở thay cho tít một bài báo: "Liệu ta có nên biết bạn bè mình đang ở đâu bất cứ lúc nào?". 

Mỗi người có thể có câu trả lời của riêng mình, nhưng Jennings nhắc nhở rằng mỗi khi chúng ta quyết định bật chia sẻ vị trí với bất kỳ ai, hãy nhớ rằng mình đang làm điều đó với một con người, "mà con người thì không phải lúc nào cũng có ý tốt hay là người như ta nghĩ".