Giải mã "kế hoạch hòa bình" của Trump

Tướng về hưu Keith Kellogg, đặc phái viên của Trump về Ukraine, từng phát triển kế hoạch riêng để giải quyết cuộc khủng hoảng. Ông Kellogg chia sẻ quan điểm về cuộc xung đột vào tháng 4-2024 trong bài viết cho Viện Chính sách nước Mỹ trên hết (AMFI), tổ chức tư vấn do các cựu nhân viên chính quyền Trump thành lập. 

Bài viết có đồng tác giả là Frederick Fletz, cựu chánh văn phòng Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Bản tóm tắt "Kế hoạch Kellogg" đã được Trung tâm Nghiên cứu Phương Đông (OSW) công bố vào cuối tháng 10, và bắt đầu được thảo luận sau khi Kellogg được ông Trump chọn làm đặc phái viên về Ukraine.

Từ những thông tin "rò rỉ"

Điểm đầu tiên của kế hoạch là chấm dứt sự cô lập chính trị với Nga, thiết lập liên lạc ngoại giao với Matxcơva. Kellogg lập luận cần đạt được lệnh ngừng bắn và đàm phán hòa bình bằng cách gây áp lực lên cả Nga và Ukraine.

Ông đề xuất hoãn vấn đề Ukraine gia nhập thành viên NATO trong một thời gian dài (10 năm), giữ nguyên trạng các vùng lãnh thổ hiện giờ, dỡ bỏ một phần và có thể là hoàn toàn các biện pháp trừng phạt nếu Nga đồng ý với một thỏa thuận hòa bình được Ukraine chấp nhận. 

Còn việc tiếp tục hỗ trợ quân sự cho Ukraine, tăng cường phòng thủ và cung cấp bảo đảm an ninh lâu dài được coi là biện pháp gây áp lực cho Nga.

Để khuyến khích Ukraine, Kellogg đề xuất không công nhận thay đổi về lãnh thổ (với điều kiện từ bỏ nỗ lực đòi lại lãnh thổ bằng vũ lực), không áp đặt bất kỳ hạn chế nào với chủ quyền của Ukraine, tiếp tục cung cấp hỗ trợ quân sự dưới hình thức miễn lãi suất các khoản vay và bảo đảm an ninh, đồng thời áp thuế với các nguồn năng lượng của Nga và sử dụng số tiền thu được để tái thiết Ukraine. Để tác động lên Ukraine nếu Kiev từ chối đàm phán, kế hoạch đề xuất ngừng hỗ trợ quân sự.

Đây không phải là kế hoạch duy nhất được bàn luận. 

Ngoài Kellogg, truyền thông Mỹ còn giới thiệu các kế hoạch của phó tổng thống tương lai James Vance và cựu giám đốc tình báo quốc gia Richard Grenell. Ngày 6-11, tờ Wall Street Journal (WSJ) dẫn một số nguồn tin nói đội ngũ của ông Trump đã "bắt đầu thảo luận kế hoạch giải quyết xung đột Ukraine" gồm 7 điểm: đóng băng chiến tuyến, tạo vùng đệm 1.200km, được quân gìn giữ hòa bình các nước châu Âu bảo vệ. Nga giữ lại lãnh thổ đã chiếm được (khoảng 20% diện tích Ukraine), Kiev không gia nhập NATO trong 20 năm tới. Đồng thời, Hoa Kỳ cam kết tiếp tục cung cấp hỗ trợ quân sự cho Ukraine…

Những dự định của ông Trump

Về phần mình, trong trả lời phỏng vấn tờ Time nhân được chọn làm "Nhân vật của năm 2024", ông Trump né tránh trả lời hầu như tất cả các câu hỏi "gắt", kiểu "Nếu Ukraine không đồng ý với thỏa thuận hòa bình mà ông dự định ký kết, liệu ông có ngừng hỗ trợ quân sự, nhân đạo và tình báo cho họ không", hay "ông có cam kết bảo vệ chủ quyền của Ukraine không".

Ông chỉ khẳng định luôn bảo vệ lợi ích của nước Mỹ, mà bằng chứng là việc "dừng đường ống Dòng phương Bắc-2" và tiến hành cấm vận chống Nga, nhưng cũng cho biết nếu ông làm tổng thống thì đã không xảy ra cuộc chiến Ukraine, và cho rằng việc bắn tên lửa tầm xa vào sâu trong lãnh thổ Nga là "sai lầm rất lớn".

Thay đổi quan trọng nhất là hiện nay phương Tây không nhất quyết giữ Ukraine trong đường biên giới năm 1991. Hoa Kỳ có vẻ đang tìm cách thoát khỏi điều này mà không bị tổn thất. Chính quyền mới của Nhà Trắng có thể cân nhắc chính sách sắp tới sao cho vẫn duy trì được sự hỗ trợ Ukraine, và chia bớt gánh nặng chi phí cho các đồng minh châu Âu.

Ông Trump cũng đã nhiều lần lên tiếng về sự cần thiết phải tái cân bằng chính sách đối ngoại với khu vực châu Á - Thái Bình Dương càng nhanh càng tốt, nhằm "bắt kịp" xu hướng địa chính trị lớn. 

Với chính quyền Biden, Ukraine là một ưu tiên và mục tiêu là đánh bại Nga về mặt chiến lược. Nhưng Trump đang cho thấy mối quan tâm rộng hơn trong chính sách đối ngoại. Chưa kịp nhậm chức, ông đã gây sóng gió với lời hứa đánh thuế 60% hàng Trung Quốc, rồi liên tiếp sau đó là những tuyên bố đầy tranh cãi về khả năng sáp nhập Canada, Greenland và kênh đào Panama.

Nhà báo Mỹ Tuckler Carlson giải thích vì sao Trump và chính quyền của ông có thể tỏ ra "hòa bình" với Nga. Thứ nhất, đây là ván bài chính trị quan trọng ở Mỹ giữa hai phe Cộng hòa và Dân chủ. Thứ hai, trong nội bộ đội ngũ lãnh đạo đối ngoại Mỹ cũng có những người mong muốn nhanh chóng "kéo Nga khỏi Trung Quốc trở lại phe phương Tây".

Tuy nhiên, bà E. Pavina, giám đốc Viện Các chiến lược kinh tế và quốc tế Nga, thận trọng cho rằng sáng kiến của Trump về Ukraine, tuy được diễn đạt một cách phô trương, về cơ bản không có gì thay đổi. 

Tướng Mỹ Christopher Cavoli đã và vẫn sẽ tiếp tục có vai trò quan trọng trong hoạt động của lực lượng vũ trang Ukraine. Viên tướng 4 sao này hiện giữ hai chức vụ: tư lệnh Lực lượng vũ trang Hoa Kỳ ở châu Âu và tư lệnh Đồng minh tối cao của NATO ở châu Âu.

Bà Pavina dự báo kể cả khi chính quyền mới ở Mỹ có buộc Ukraine dừng các cuộc tấn công bằng tên lửa tầm xa ATACMS vào sâu lãnh thổ Nga, Washington vẫn sẽ yểm trợ cho tên lửa từ Pháp và Anh bằng hệ thống dẫn đường NAVSTAR của Mỹ. 

Điều tương tự cũng đúng với máy bay chiến đấu F-16 do Mỹ sản xuất cho Ukraine. Bà Pavina nhắc nhở: chính ông Trump "yêu chuộng hòa bình" là tổng thống Mỹ đầu tiên đồng ý cung cấp vũ khí sát thương cho Kiev vào tháng 12-2017 - dưới dạng súng bắn tỉa M107A1 Barrett cỡ nòng lớn và Javelin ATGM.■