Giáng sinh không yên bình ở châu Âu

TTCT - Giáng sinh ở các nước phương Tây từ lâu đã trở thành ngày sum họp gia đình như ngày tết ở ta. Năm nay, lần đầu tiên từ Thế chiến II, châu Âu không thể “ăn Giáng sinh” một cách bình thường, dù không hề có chiến tranh. Nước Anh đặc biệt đang nháo nhào vì những tin tức về một biến thể mới của virus corona. Trong tình cảnh đó, các nhà lãnh đạo có trách nhiệm phải làm gì?

Nhật báo The Guardiannổi tiếng nghiêm chỉnh của Vương quốc Anh sáng thứ hai 21-12 vẫn còn chạy tít kèm video: “Nhà ga St Pancras của London hôm thứ bảy [19-12] nghẹt cứng người đi trốn phong tỏa cấp 4”. Tờ báo mô tả: “Các vùng đông nam nước Anh được đặt vào mức cảnh báo cao mới nhất sau khi [Thủ tướng] Boris Johnson chấm dứt việc nới lỏng hạn chế vì COVID nhân dịp lễ Giáng sinh để đối phó một dòng virus mới có khả năng lây nhiễm cao. Thông báo đã dẫn tới một cuộc đổ xô đến các ga tàu ở London”. Nhà ga trung tâm trên đường Euston này cuối tuần qua chỉ mở cửa cho hành khách đáp các chuyến tàu trong nước, còn 23 chuyến tàu hằng ngày đến Paris (Pháp), 9 chuyến đi Brussels (Bỉ) và 1 chuyến đi Disneyland - Paris đều không chạy, do lẽ các nước đầu kia bắt đầu “cấm cửa” dân nước Anh vì sợ COVID.

Không giấu giếm gì

Đúng với truyền thống minh bạch lâu nay, đích thân Thủ tướng Boris Johnson hôm thứ bảy 19-12 loan tin “vỡ trận”: “Chiều hôm qua, tôi đã được báo cáo tóm tắt dữ liệu mới nhất cho thấy virus đang lây lan nhanh hơn ở London, vùng đông nam và đông nước Anh so với dự kiến”. Nói cách khác, bất chấp các biện pháp hạn chế cứng rắn vừa qua, COVID vẫn tiếp tục hoành hành và đang nguy hiểm hơn khi nay con virus đã “biến dạng”. Ông Johnson thành thật tóm tắt nội dung báo cáo: “Tôi cũng nhận được lời giải thích tại sao virus đang lây lan nhanh hơn tại các khu vực này. Có vẻ như sự lây lan hiện đang được thúc đẩy bởi biến thể mới của virus mà chúng ta mới lần đầu được biết vào đầu tuần này”.

Theo ông, Nhóm cố vấn của Chính phủ Anh về các mối đe dọa của virus hô hấp mới (NERVTAG) đã dành những ngày qua để phân tích biến thể mới. Kết quả ban đầu, theo NERVTAG, là “không có bằng chứng nào cho thấy biến thể này gây ra bệnh nặng hơn hoặc tỉ lệ tử vong cao hơn, nhưng nó dường như lây truyền dễ dàng hơn một cách đáng kể”, ông Johnson đọc lại nguyên văn lời các chuyên gia. Ông không (dám) giấu giếm gì, dù là với dân Anh, châu Âu, hay nhân loại nói chung: “Phân tích ban đầu của NERVTAG cho thấy biến thể mới có thể tăng hệ số lây truyền R thêm 0,4 hoặc cao hơn… Nó có thể truyền được nhiều hơn tới 70% so với biến thể cũ… Bác sĩ trưởng Anh quốc tối qua đã trình những phát hiện cho đến nay của chúng ta cho Tổ chức Y tế thế giới [WHO], và chúng ta sẽ tiếp tục minh bạch hoàn toàn với các đối tác toàn cầu của mình”. Bác sĩ trưởng (CMO) mà Thủ tướng Johnson nhắc tới là giáo sư Chris Whitty, đồng thời là cố vấn trưởng về y khoa của chính phủ. Những khuyến cáo của ông là đáng tin bởi: “Vương quốc Anh đến nay có khả năng giải trình tự gene tốt nhất thế giới, có nghĩa là chúng ta có khả năng xác định các chủng mới như thế này tốt hơn bất kỳ quốc gia nào khác”, ông Johnson giải thích.

Có thể thấy thái độ rất nghiêm túc và rất trách nhiệm của Anh thông qua tuyên bố của ông Johnson. Thứ nhất, ông biết mình là ai, hiểu biết những gì, không hiểu biết những gì, giỏi gì, không giỏi gì, để tuyệt đối dựa vào giới chuyên môn y khoa, mà không đưa ra những tuyên bố “tào lao” hay tung ra những tin tức gây nhầm lẫn, không gieo rắc những điều mù mịt với dân chúng. Thứ hai, ông cho thấy chính phủ luôn bám sát tình hình dịch bệnh, không đổ thừa, không tìm cách thay người để gỡ gạc uy tín cá nhân, và dám đứng mũi chịu sào. Cuối cùng, chính do bám sát tình hình, ông quyết định không giấu giếm dân chúng, WHO, và các đối tác khác vì sự sống còn của dân chúng Anh và cả nhân loại, dẫu cho uy tín chính trị của ông có thể bị thiệt hại. Tối thiểu đó là ba điều cần thiết của một nhà lãnh đạo lương thiện, tương phản với những kiểu lãnh đạo bất lương không màng tới sự an nguy của dân chúng nước mình, chứ đừng nói thế giới, miễn là có thể thủ lợi chính trị, mà từ đầu đại dịch tới giờ đã gặp không ít.

Dân tình xôn xao

Dân chúng Anh, sau khi nghe tin sẽ nâng các biện pháp hạn chế lên cấp 4, đã nháo nhào phản ứng. Nhìn vào bản đồ sẽ thấy sự liền kề của hạt Kent (tương đương tỉnh của Việt Nam, dân số 1,8 triệu người) và thủ đô London (dân số 9,3 triệu người) tạo thành một ổ dịch khổng lồ, mà theo thông báo ngày 14-12 đã ghi nhận được “1.108 trường hợp với biến thể virus mới”. Tổng cộng dân số Kent và London lên tới trên 11 triệu người, tròm trèm 1/6 dân số Vương quốc Anh là 67,8 triệu người, không trách được thứ bảy tuần rồi dân London ùn ùn đáp tàu “đào thoát” trước lệnh phong tỏa mới!

Cảnh người dân Anh nháo nhào càng làm dân châu Âu, vốn ở nhiều nước cũng đang bị “cấm túc tại gia” từ gần hai tháng qua, và các chính phủ thêm lý do để “đóng cửa” với nước Anh, nhất là khi London đang cố thương thuyết sao cho có lợi trong cuộc chia tay Liên minh châu Âu (EU) - Brexit. The Guardian 21-12 chua chát trong mục ý kiến: “Thật cay đắng trớ trêu, thật là một biểu tượng hoàn hảo, khi châu Âu đóng sập cánh cửa của họ với chúng ta vài ngày trước khi nước Anh đến hạn phải tự cô lập vĩnh viễn vì Brexit. Hết quốc gia này đến quốc gia khác cấm hành khách Anh vì lo sợ về biến thể COVID mới…”.

Thủ tướng Johnson đã ra mặt họp báo trấn an người dân, vốn đang lo ngại những hậu quả từ việc bị châu Âu “bo xì”: “Tôi muốn cập nhật cho mọi người một điều…, đó là những gì đang xảy ra ở biên giới của chúng ta và đặc biệt là tại Dover [cảng sang Pháp]. Vào lúc 11 giờ đêm qua, Chính phủ Pháp đã áp dụng các hạn chế đối với việc vận chuyển hàng hóa từ Anh đến Pháp khi có tài xế đi cùng… Điều quan trọng đầu tiên cần nhấn mạnh là những sự chậm trễ này - chỉ xảy ra ở Dover - chỉ ảnh hưởng đến việc vận chuyển hàng hóa bởi con người, và chỉ chiếm 20% tổng lượng hàng đi hoặc đến lục địa châu Âu của chúng ta; nghĩa là phần lớn thực phẩm, thuốc men và các nhu yếu phẩm khác vẫn được giao dịch bình thường… Quý vị cũng có thể biết rằng chính phủ đã chuẩn bị sẵn từ lâu cho những biến cố kiểu này”.

Kế hoạch đối phó khẩn cấp đó cụ thể là gì? Theo lời ông Johnson: “Chúng tôi đã kích hoạt các kế hoạch dự phòng được chuẩn bị từ lâu, với kết quả là chúng tôi đã có thể giảm số lượng xe tải đang chờ trên xa lộ M20 từ 500 chiếc xuống còn 170 chiếc…” (M20 là xa lộ nối Kent với cảng Dover sang Pháp). Nhưng tất nhiên, đó chỉ là biện pháp khẩn cấp tạm thời. Quan trọng với dân chúng vẫn là một sự bảo đảm lâu dài, mà theo ông Johnson, “tất nhiên, chúng tôi đang làm việc với các đối tác bên kia eo biển để dỡ bỏ việc chặn dòng giao thương nhanh nhất có thể. Chính phủ ở mọi cấp đang liên lạc với bè bạn chúng ta bên Pháp. Tôi vừa nói chuyện với Tổng thống [Pháp Emmanuel] Macron - một cuộc điện đàm tích cực - chúng tôi hiểu lập trường của nhau và muốn giải quyết các vấn đề này càng sớm càng tốt”.

Tuy nhiên, liệu thiên hạ có chịu tin ông Johnson không là chuyện khác, nhất là khi dân Pháp vốn đang ngán ngẩm tự hỏi sao họ bị cấm tụ tập trên sáu người để ăn lễ Giáng sinh, mà ngài tổng thống của họ lại tiệc tùng thâu đêm cả chục người hơn tối thứ tư tuần rồi - để tới sáng hôm sau có kết quả xét nghiệm dương tính với virus corona (Le Point 18-12-2020)! ■

“Chân dung” biến thể mới

Trong thông báo đề ngày 19-12, bác sĩ trưởng Whitty cho biết: “Vương quốc Anh đã xác định được một biến thể mới của COVID-19 thông qua việc nghiên cứu bộ gene của Cục Y tế công cộng Anh [PHE]”. Thông tin này thực ra đã được công khai từ ngày 14-12, qua một thông cáo khác: “Một biến thể mới của virus gây bệnh COVID-19 (SARS-CoV-2) đã được xác định khắp vùng đông nam nước Anh”. Biến thể được đặt tên là VUI (viết tắt của “Variant Under Investigation” - biến thể đang được nghiên cứu).

Ngoài hạt Kent và thủ đô London, thông cáo cho biết rằng một “số lượng lớn các trường hợp virus biến thể đã quan sát được ở một số vùng có tỉ lệ mắc COVID-19 cao”. PHE thừa nhận hiện “chưa biết liệu biến thể có phải là nguyên nhân gây ra tình trạng gia tăng [số người nhiễm virus] hay không”, song cam kết rằng “PHE sẽ theo dõi các tác động trong những ngày tới và tuần tới”. Ngoài ra, bước đầu cũng có tin tốt: “Hiện không có bằng chứng nào cho thấy chủng này có bất kỳ tác động nào đến mức độ nghiêm trọng của bệnh, phản ứng kháng thể hoặc hiệu quả của vaccine”.

Đến ngày 20-12, thông cáo báo chí của COG-UK, một tập đoàn chuyên phân tích gene ở Anh, cập nhật các kết quả phân tích, với hai kết luận chính. Thứ nhất, khẳng định virus có đột biến: các đột biến phát sinh tự nhiên trong bộ gene SARS-CoV-2 khi virus nhân bản và lưu hành trong mẫu dân số được xét nghiệm. Thứ hai, các đột biến tuy nhiều nhưng không phải đột biến nào cũng tác động trực tiếp tới con người: chỉ một số rất nhỏ đột biến có thể là quan trọng và có khả năng làm thay đổi virus một cách đáng kể, bao gồm thay đổi khả năng lây nhiễm, mức độ nghiêm trọng của bệnh, hoặc cách virus tương tác với hệ thống miễn dịch ở người.