"Tận cùng của võ là văn"

Trước khi gặp võ sư Ngô Xuân Bính, tôi đã biết ông qua cuốn Nhất Nam căn bản và thông tin trên mạng Internet. Có một nghịch lý là thông tin về Ngô Xuân Bính bằng tiếng Nga nhiều gấp chục lần so với thông tin từ các trang web tiếng Việt.

Phóng to

Ông Ngô Xuân Bính đi quyền tại sân Văn Miếu - Ảnh: Nhất Nam

Gặp ông tại Hà Nội những ngày đầu tháng 6-2009, khi ông cùng các môn sinh đang gấp rút chuẩn bị thành lập Liên đoàn võ thuật Nhất Nam Việt Nam. Liên đoàn được lập ra trên đất Việt vào thời điểm này là muộn mằn bởi Nhất Nam đã có ba liên đoàn võ thuật cấp quốc gia tại Nga, Litva, Belarus và liên đoàn thứ tư sắp ra đời ở Ukraine. Dù vậy võ sư Ngô Xuân Bính nói với tôi rằng như thế mới hợp lý! Khi đã khẳng định được vị thế của mình ở xứ người, trở về nước Nhất Nam dễ dàng nhận được sự ủng hộ trong việc phát triển một tổ chức thống nhất của môn võ này, tiến tới thành lập Liên đoàn võ thuật Nhất Nam quốc tế, đưa tinh túy của phái võ dân tộc đến với nhiều người trên thế giới.

Võ ta, môn đệ tây

Khi phong trào tập Nhất Nam bắt đầu được gầy dựng mạnh mẽ và tương đối có tiếng vang ở Hà Nội, ông nhận được lời mời sang Liên Xô (cũ) làm việc. Những năm đầu của thập kỷ 1990, với tư cách là chuyên gia của Liên đoàn các môn võ phương Đông và VN ở Belarus, võ sư Bính đã tổ chức nhiều hội thảo quốc tế, hé mở cho những người bản xứ vốn mến mộ và quan tâm đến võ cổ phương Đông con đường đến với những nét bí ẩn trong văn hóa phương Đông và VN. Trong 20 năm qua, ông và các học trò của mình đã giúp nhiều bạn bè biết đến VN qua các thế võ của Nhất Nam. Có cả một mạng lưới từ câu lạc bộ nhỏ lẻ ở các tỉnh cho đến các tổ chức mang tính chất quốc gia ở Nga và một số nước thuộc Liên Xô cũ và Đông Âu.

Ngày 20-10-2008 đánh dấu sự hồi hương của Nhất Nam băng hội thảo chuyên đề “Nhất Nam - võ thuật của người Việt”, kỷ niệm 25 năm Nhất Nam “xuống núi”. Ngày hôm ấy ở Văn Miếu đã tập trung khoảng 1.000 môn sinh đến từ các nước và các võ đường lớn của Nhất Nam trên địa bàn Hà Nội.

Chị Hà Thị Hạnh, một đệ tử của môn phái, kể về con gái chị Thu Giang, hiện là sinh viên Học viện Tài chính Matxcơva. Giang đã theo học Nhất Nam được hơn ba năm ngay từ khi còn ở trong nước. Qua Nga, cô đăng ký học ở một câu lạc bộ do huấn luyện viên Sergey phụ trách. Cô chia sẻ với bạn bè trong blog những cảm nhận rất tinh tế của mình về việc luyện tập môn võ này: “Qua từng hơi thở, tớ biết cách nắm bàn tay chặt hơn, đứng vững hơn trên mặt đất và biết không sợ hãi. Qua từng bài quyền, tớ thấy sự dẻo dai kỳ diệu và đẹp đẽ của cơ thể con người”.

Những mẩu chuyện như thế lý giải được cho tôi tại sao ở Nga, Litva, Belarus, số lượng môn sinh của Nhất Nam ngày càng tăng. Qua các nguồn tin khác nhau, tôi còn được biết ông có cả học trò là những lực lượng làm công tác đặc biệt ở cấp chính phủ của một số nước thuộc Liên Xô (cũ).

Phóng to

Môn sinh Nhất Nam biểu diễn nhân kỷ niệm 25 năm Nhất Nam “xuống núi" - Ảnh: Nhất Nam

Võ sư và nghệ sĩ

Hiện nay ông Ngô Xuân Bính đang soạn thảo các giáo trình để phổ cập Nhất Nam trong hệ thống nhà trường: mẫu giáo, phổ thông và cả đại học, được dịch ra tiếng Nga và tiếng Anh. Ông bỏ nhiều công sức cho công trình tâm huyết của mình: các tập Nhất Nam căn bản lần lượt ra đời, bắt đầu từ cuốn I (in năm 1982, NXB TDTT) đã được tái bản năm lần! Cho đến nay đã có Nhất Nam căn bản V (NXB Thế Giới) và dự định là một tuyển tập đồ sộ 10 cuốn về võ thuật, y võ, dưỡng sinh.

Cầm trong tay những cuốn Nhất Nam căn bản, là người “ngoại đạo” tôi những tưởng mình sẽ chỉ lướt qua dăm ba trang cho có khái niệm. Nhưng không, những cuốn sách thật sự đã bắt tôi ngồi xuống và lật giở từng trang cho đến hết. Tôi không đọc võ mà “đọc văn”. Giữa những công thức khô khan của các thế võ, những quy tắc nghi lễ của môn phái, võ sư Ngô Xuân Bính “tranh thủ” kể những mẩu chuyện nhỏ vô cùng lôi cuốn, hầu như đều bắt đầu bằng câu “Thày tôi kể...”. Văn của ông trong sáng, dễ hiểu, đặc biệt là lúc lý giải nguyên tắc, hướng dẫn cách tập.

Tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Hà Nội, ông được biết đến ở nước ngoài như một họa sĩ, tham gia nhiều triển lãm chung và riêng, từng được tờ báo Russkaya America (tờ báo ở Mỹ của cộng đồng Nga) bầu chọn là “Họa sĩ của năm” năm 2005.

Bất ngờ hơn, ông còn là tác giả năm tập thơ mà khi tôi hỏi thì ông cười vang (ông có kiểu cười thoải mái, hào sảng khiến người đối thoại không thể không mở lòng!), lý giải: “Đó chỉ là những thúc bách về tinh thần, những gì ta đi, ta thấy, ta chiêm nghiệm, đến một ngày không viết ra không được. Cũng như đến với hội họa vậy. Đôi khi mất ngủ, không thể ngủ được nếu không dùng cây cọ, màu sắc để giải tỏa...”. Những câu thơ cho ấn tượng mạnh, cảm nhận về một con người tràn đầy sức sống nội tâm, ước vọng lớn và có cái nhìn phóng khoáng: ... Chân kều xếp lại thế núi/ Đuôi kiến tạo dòng chảy/ Trái tim phồng căng...

Tôi lờ mờ cảm nhận câu “Tận cùng của võ là văn” được ghi trong tôn chỉ mục đích của Liên đoàn võ thuật Nhất Nam VN.

Vì sức khỏe thể chất và sức mạnh tinh thần nòi giống

Một trong những mục đích mà Nhất Nam hướng tới là dựa trên phương pháp y võ của môn phái để chung tay với xã hội, củng cố sức khỏe cộng đồng.

Ngô Xuân Bính nói ông rất lo lắng cho một thế hệ trẻ của VN đang suy giảm về thể chất, dẫn đến sự yếu kém về tinh thần. Những con người không có nhiều không gian hoạt động về thể lực, những con người ngồi phòng giấy, máy lạnh, ngồi xe máy, ôtô nhiều hơn đi bộ, không còn gần gũi với thiên nhiên, có thể nói là hoàn toàn đánh mất cơ chế hoạt động. Con người, đó chính là nguyên khí quốc gia, và chính sách “xây dựng con người” tại sao không bắt đầu từ việc giáo dục thể chất? Những điều mà ông trăn trở là làm sao cùng với các môn võ khác của VN góp phần củng cố sức khỏe cộng đồng, chứ không chỉ nhìn võ thuật dưới góc độ đơn thuần là thể thao.