Thám tử TikTok: vừa điều tra ngoại tình vừa buôn chuyện

Trên Instagram của Stephanie A. - nữ thám tử tư với biệt danh Your Fav Investigator - một video ghi lại toàn bộ cảnh bám đuôi và bắt quả tang một người đàn ông vụng trộm đã nhận được hơn 85.000 lượt thích. Các video rình ngoại tình tương tự với tiêu đề như "Hãy tin vào trực giác của bạn" hay "Chơi pickleball hay ngoại tình?" chính là "nồi cơm" của Stephanie trên Instagram và TikTok.

Chủ đề điều tra ngoại tình chưa bao giờ hết ăn khách, và vụ vụng trộm bị lộ của Andy Byron và Kristin Cabot chỉ khiến người ta khát đề tài này hơn bao giờ hết. Nhiều người tin rằng bê bối ngoại tình bị đưa ra ánh sáng là một dạng "thực thi công lý", song không ít ý kiến cho rằng việc soi mói đến tận cùng với người xa lạ - đặc biệt là những người không phải nhân vật công chúng - là điều không nên.

Dù vậy, khó có thể phủ nhận sức hút khổng lồ của các "thám tử influencer" mà Stephanie là đại diện. Họ vừa điều tra (thường là vạch mặt kẻ ngoại tình) vừa chia sẻ mọi ngóc ngách nghề nghiệp cho hàng trăm ngàn người theo dõi trên TikTok hay Instagram. Khán giả, vốn thích chuyện giật gân, tất nhiên hưởng ứng nhiệt tình việc có thể "ngồi ghế phụ trên chiếc xe lao thẳng vào đời tư người khác", Stephanie chia sẻ với tạp chí Wired.

Dù những người như Stephanie không tự nhận là người có sức ảnh hưởng, họ vẫn tận dụng các định dạng, xu hướng TikTok thịnh hành trong các bài đăng, như một influencer thực thụ. Wired đánh giá về tổng thể, kênh của họ vừa có tính chuyên môn vừa gần gũi, khác hẳn hình ảnh thám tử kiểu cũ. 

Thám tử Philip Marlowe trong loạt truyện của Raymond Chandler sẽ chẳng bao giờ livestream từ ghế lái, đội mũ Yankees và đắp mặt nạ mắt, nhưng với Stephanie, đó lại là "đồng phục" ưa thích khi rình mục tiêu. Sự gần gũi không màu mè này đã giúp cô sống khỏe với nghề - từ tiền của thân chủ (đặt cọc ít nhất 650 USD) tới thu nhập nhờ lượt xem trên các nền tảng.

Tất nhiên, khán giả mạng luôn muốn biết kết cục những câu chuyện mà họ theo dõi say sưa. Stephanie cho biết người xem thường hỏi: "Thân chủ của cô làm gì sau đó? Họ chia tay hay vẫn ở lại?". 

Nhưng ngoài vài chi tiết mơ hồ, thám tử giỏi sẽ không bao giờ tiết lộ thông tin cá nhân của khách, bảo mật là tối quan trọng. Khi đăng video, Stephanie khẳng định luôn có sự đồng ý của thân chủ. 

Dù có vi phạm pháp luật hay chuẩn mực đạo đức hay không, các đối tượng bị theo dõi cũng có nguy cơ thành nạn nhân của doxing. Khán giả luôn háo hức thấy "kẻ tội lỗi" bị trừng phạt, đặc biệt trong vụ ngoại tình; họ sẵn sàng lùng sục thông tin của những kẻ ấy để thay trời hành đạo.

"Một số thám tử chia sẻ quá nhiều. Tôi hy vọng họ không quay cảnh trước nhà nghi phạm. Nếu hàng xóm thấy và chắc người này đang ngoại tình vì họ bị theo dõi thì sao? Công khai như vậy là không công bằng" - Lisa Allen-Stell, một nữ thám tử mạng có công ty điều tra riêng ở California, nói.

Theo Nicola Fox Hamilton, giảng viên tâm lý học không gian mạng (cyberpsychology) tại Viện Nghệ thuật, Thiết kế và Công nghệ Dublin, bêu riếu công khai nhằm buộc ai đó chịu trách nhiệm vì hành vi đi ngược chuẩn mực xã hội, mục đích là tạo một xã hội "đi đúng hàng lối". Song lối nghĩ này dễ dẫn đến việc đổ lỗi cho nạn nhân, coi họ "xứng đáng" khi gặp chuyện, chẳng hạn như bị bắt quả tang ngoại tình. 

Trớ trêu là những người tin vào "thế giới công bằng" thường lại là những người sẵn sàng bêu riếu hoặc hùa theo những vụ như thế này, vì họ nghĩ: "Anh đã làm điều xấu, đó là lỗi của anh, và tôi không phải chịu trách nhiệm cho bất cứ hậu quả tồi tệ nào xảy ra ở đây".

Dù là đăng video kể lại một vụ án hay phát trực tiếp quá trình theo dõi, các thám tử được Wired phỏng vấn đều nói họ luôn cẩn thận làm mờ mặt và mọi dấu hiệu nhận dạng để bảo vệ cả người bị cáo buộc lẫn người tố cáo. 

Stephanie đôi khi còn tái hiện vụ việc để quay video - một bước nhằm bảo đảm tuyệt đối quyền riêng tư của khách. Cô nói chưa từng có khách hàng hay người thân của khách bị doxing.

Allen-Stell đồng ý rằng công chúng có thể đi quá xa. Bà mô tả hậu quả sau vụ Coldplay là một "cuộc săn phù thủy". "Những gì khởi đầu với mục tiêu buộc người ta chịu trách nhiệm đã biến thành trò tiêu khiển của việc sỉ nhục công khai. Thật thiếu suy nghĩ. Internet không phải là phòng xử án, và những người dùng ngẫu nhiên cũng không phải điều tra viên" - bà nói.