Trần Chí: Nhà từ thiện hay ông trùm?

Khi Trần Chí từ Liên Giang, tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc, mang theo chút vốn liếng đặt chân đến Campuchia vào năm 2009, có lẽ ngay bản thân ông ta cũng không ngờ mình lại có thể vươn cao đến vậy. Chính quyền Mỹ và Anh vừa tịch thu nhiều bất động sản và tài sản mà họ nói là của Trần Chí, trị giá 15 tỉ USD bằng Bitcoin.

Xuất thân mờ ảo

Giai thoại trên mạng kể rằng ông ta từng dính líu đến buôn lậu máy chơi game ở Trung Quốc, sau đó bị chính quyền xử lý. Tuy nhiên, những chuyện cũ mờ ảo như vậy thì đầy rẫy ở thành phố ven biển Sihanoukville, nơi Trần Chí khởi nghiệp làm ăn lớn.

Thứ thực sự giúp ông ta trở thành tỉ phú là Tập đoàn Prince, thành lập năm 2015 - một doanh nghiệp khổng lồ với hoạt động kinh doanh bám sâu vào huyết mạch kinh tế Campuchia. 

Theo hồ sơ công khai, phạm vi kinh doanh của Prince bao trùm các lĩnh vực: phát triển bất động sản cao cấp, vận hành khách sạn tiêu chuẩn 5 sao và khu nghỉ dưỡng phức hợp, ngân hàng - tài chính, thậm chí cả đầu tư chứng khoán mới nổi. Ngoài ra, cũng có tin đồn họ kinh doanh khoáng sản ở biên giới bắc Myanmar, mỏ vàng ở Lào và cả danh mục mua sắm của quân đội Campuchia cũng có mặt Prince.

Bộ Tư pháp và Bộ Tài chính Mỹ không gọi đích danh Prince là "Hội Tam hoàng" hay "14K", dù trong một báo cáo họ có đề cập đến việc Trần Chí từng chụp ảnh gặp gỡ Doãn Quốc Câu, cựu thủ lĩnh của Hội Tam hoàng 14K ở Macau. 

Tuy nhiên, họ vẫn mô tả Prince là một "tổ chức tội phạm xuyên quốc gia", bị cáo buộc điều hành một đế chế lừa đảo đầu tư trực tuyến và rửa tiền quy mô công nghiệp. Lừa đảo qua mạng kiểu "mổ heo" (pig butchering), tức bằng cách xây dựng lòng tin với nạn nhân bị lừa đảo ("nuôi heo") qua mạng xã hội rồi bòn rút tiền dựa vào lao động cưỡng bức trong các khu tổ hợp ở Campuchia, có vẻ là một nguồn thu nhập chính của Prince.

Trợ lý tổng chưởng lý Mỹ phụ trách mảng an ninh quốc gia John A. Eisenberg nói với đài Channel News Asia (Singapore): "Các nạn nhân bị buôn bán, bị giam trong những khu nhà kiên cố như nhà tù, bị ép thực hiện các vụ lừa đảo trực tuyến với quy mô công nghiệp, nhắm vào hàng ngàn người trên toàn thế giới, bao gồm nhiều người ngay tại Mỹ".

Kể từ năm 2015, Trần Chí được cho là đã xây dựng ít nhất 10 "trại lừa đảo" ở Campuchia. Hàng ngàn người lao động (gồm nhiều người nước ngoài) bị buôn bán, đe dọa bằng bạo lực, đánh đập và tra tấn, buộc phải thực hiện công việc lừa đảo. Những người này bị giam giữ, không có lối thoát, tương đương với lao động nô lệ thời hiện đại.

Theo cáo trạng do phía Mỹ công bố ngày 14-10, Trần Chí đã chỉ đạo các trung tâm lừa đảo đặt tại nhiều địa điểm ở Campuchia để thực hiện các vụ lừa đảo đầu tư tiền điện tử, nhắm vào nạn nhân ở Mỹ và trên toàn thế giới. Có thời điểm, Trần Chí khoe rằng các vụ lừa đảo "mổ heo" có thể thu về tới 30 triệu USD mỗi ngày.

Đại gia từ thiện hay trùm lừa đảo

Trần Chí còn có biệt danh Vincent, mà theo báo chí tiếng Trung, lấy cảm hứng từ tên con trai ngoài giá thú của nhân vật Sonny Corleone trong bộ phim mafia nổi tiếng Bố già. Trong phim, Vincent được người chú Michael Corleone đào tạo nối nghiệp trở thành trùm mafia Mỹ.

Dù mang vẻ ngoài lạnh lùng, Trần Chí lại nổi tiếng khá hào phóng trong hoạt động từ thiện ở Campuchia. Ông ta đã lập "Học bổng Trần Chí" với quỹ 2 triệu USD mỗi năm, và trung tâm dạy nghề miễn phí cho thanh niên nghèo Campuchia. Tất nhiên, những dự án từ thiện này đều được xây dựng trên đất của Tập đoàn Prince.

Một câu chuyện thú vị lưu hành trên mạng là khi dịch sốt xuất huyết bùng phát ở thành phố Sihanoukville năm ngoái, Trần Chí đã lái trực thăng thả nước khoáng xuống vùng dịch. Một nạn nhân chụp ảnh chai nước khoáng đăng lên Facebook với dòng chú thích: "Neak Oknha Trần đến nhanh hơn cả chính phủ". Bài viết này đã được chia sẻ 100.000 lần.

Dù đây là chiêu trò hay hành động chân thật, người dân vẫn nhớ đến vị đại gia gốc Phúc Kiến biết lái máy bay này. Những màn trình diễn "người làm từ thiện" của Trần Chí luôn được dàn dựng công phu như vậy. 

Hơn thế nữa, truyền thông địa phương cũng góp phần tích cực xây dựng hình ảnh "doanh nhân người Hoa kiểu mẫu" hăng hái tham gia các hoạt động y tế, giáo dục, tạo nên một hồ sơ xã hội hoàn hảo.

Dọc bờ biển vàng Sihanoukville, bất kỳ khách sạn 5 sao nào cũng có thể có một ông chủ Trung Quốc đứng sau. Những tòa nhà nổi bật nhất là của Tập đoàn Prince, chẳng hạn như khu nghỉ dưỡng phức hợp Ream City, vốn đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế du lịch địa phương.

Theo tờ South China Morning Post 16-10, cách đây 5 năm, Trần Chí từng được Hoàng gia Campuchia phong Neak Oknha, tước hiệu quý tộc danh dự dành cho các lãnh đạo doanh nghiệp có đóng góp lớn về từ thiện và kinh tế. 

Tại tầng trên cùng tòa nhà tài chính Prince ở thủ đô Phnom Penh, bức chân dung Trần Chí được treo trang trọng bên cạnh ảnh chụp chung với các thành viên Hoàng gia Campuchia.

Một mạng lưới phức tạp

Từ các "nhà máy nô lệ hiện đại" với tường cao và dây thép gai, đến mạng lưới rửa tiền phức tạp trải dài qua 30 quốc gia, cáo trạng của Mỹ nói tất cả đều được hỗ trợ bởi các mối quan hệ chính trị - kinh doanh mờ ám.

Để che giấu nguồn gốc bất hợp pháp, Prince đã đăng ký hàng chục công ty bình phong tại các thiên đường thuế như quần đảo Virgin thuộc Anh (BVI) và quần đảo Cayman. Cấu trúc này bao gồm cả các dự án bất động sản hợp pháp, lẫn các khu lừa đảo bất hợp pháp và những sàn giao dịch tiền mã hóa ở vùng xám để rửa tiền và che giấu vết tích. 

Chưa hết, Ngân hàng Prince (Prince Bank) cung cấp kênh chuyển tiền, và 19 bất động sản tại London - gồm một tòa nhà văn phòng trị giá 100 triệu bảng Anh, đã bị phong tỏa - là nơi cất giữ tài sản khác nữa.

Tiền lừa đảo còn được "rửa sạch" qua mua nhiều thứ xa xỉ như du thuyền, máy bay riêng và tranh Picasso được đấu giá ở New York. Việc Bộ Tư pháp Mỹ tịch thu 127.000 Bitcoin thậm chí chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. 

Cáo trạng cũng cho biết Trần Chí và các đồng phạm cấp cao đã lợi dụng ảnh hưởng chính trị ở nhiều nước để bảo vệ doanh nghiệp tội phạm của họ, và hối lộ quan chức nước ngoài để tránh sự can thiệp của cơ quan thực thi pháp luật.

Truyền thông Campuchia chẳng hạn, cho rằng 30% số xe Rolls-Royce đang chạy trên đường ở nước này thuộc sở hữu của Trần Chí và Prince. Còn báo chí Trung Quốc nói Trần Chí nuôi cả hổ và sư tử trong các trang trại riêng của ông ta ở Campuchia, không khỏi khiến người ta nhớ lại hình ảnh Pablo Escobar ở Colombia năm nào. 

Trần Chí như thế không chỉ là một tay chơi, mà đã là nhân vật có tính biểu tượng cao cho các vấn đề sâu sắc về ranh giới chính trị - kinh doanh, nhất là ở các quốc gia đang phát triển.

Chuyên gia tội phạm xuyên quốc gia Jacob Daniel Sims từ Đại học Harvard mô tả Prince là "khung sườn của mạng lưới lừa đảo toàn cầu" và Trần Chí là "trụ cột trung tâm" của nó. Phía sau bề ngoài nhỏ nhắn điềm đạm, với bộ râu dê được cắt tỉa cẩn thận, quỹ đạo hoạt động và tầm ảnh hưởng thực tế của vị đại gia gốc Phúc Kiến vượt xa những nhãn dán thông thường. 

Câu chuyện về Trần Chí đan xen sự tò mò về tài sản khổng lồ và quyền lực bí mật, cùng sự phức tạp về vai trò của thương nhân Hoa kiều trong hệ sinh thái kinh tế - chính trị của các quốc gia Đông Nam Á. 

Bộ Tài chính Mỹ cũng đưa 146 cá nhân và thực thể khắp nơi có liên quan đến Prince vào danh sách trừng phạt, gồm bản thân Trần Chí, nhiều lãnh đạo doanh nghiệp dưới quyền ông, cùng hàng chục công ty bình phong được đăng ký tại Campuchia, Hong Kong và Singapore.■