Tranh luận thảm họa, phe Dân chủ có dám thay người?

TTCT - Cuộc tranh luận chính thức đầu tiên giữa hai ứng viên tổng thống Mỹ đã kết thúc với kết quả được đánh giá là thắng lợi rõ ràng cho ông Donald Trump.

Khi Joe Biden được hỏi về tuổi tác, ông trả lời về Hàn Quốc. Khi Trump được hỏi về tuổi, ông nói về thắng hai giải golf. Sau đó thì Biden chỉ trích Trump là béo phì, còn Trump phản bác là dư sức đánh golf xa hơn Biden.

Hai người lao vào cãi nhau coi thành tích golf ai tốt hơn. Biden nói sẵn sàng đấu nếu Trump tự mang được túi golf. Trump nói: "Thôi không cư xử như trẻ con", Biden: "Ông mới là trẻ con".

Đó là thời điểm được coi là sôi nổi nhất của cuộc tranh luận tổng thống Mỹ lần đầu hôm 27-6. Chất lượng tranh luận quá thấp khi hai ứng viên hầu như không nói gì về chính sách mà chỉ lao vào chỉ trích nhau.

Với giọng nói yếu, trả lời lộn xộn, nhiều lúc hầu như không nói hết câu, ông Biden khiến phe Dân chủ đối mặt với cú sốc tự vấn thật sự: tổng thống của họ quá già yếu so với đối thủ phe Cộng hòa.

Ông Trump dù liên tục nói sai sự thật (CNN thống kê được hơn 30 lần), nhưng thể hiện được hình ảnh khỏe mạnh, quyết đoán, ra dáng thủ lĩnh hơn hẳn tổng thống đương nhiệm. Sự tương phản quá lớn.

90 phút đau đớn

Sau tranh luận, chuyên gia thăm dò Frank Luntz nói: "Thảm họa hoàn toàn với phe Dân chủ". 9/14 thành viên trong nhóm thăm dò bỏ phiếu cho Biden năm 2020 và bà Hillary Clinton năm 2016 thì giờ tới 12/14 nghiêng về Trump.

Chỉ vài phút sau khi tranh luận bắt đầu, phe Dân chủ đã rơi vào khủng hoảng với những kêu gọi họ nên có ứng viên khác. Một cựu nhân viên Nhà Trắng thừa nhận với Politico màn thể hiện của ông Biden là "tệ hại".

Jay Surdukowski, nhà hoạt động của phe Dân chủ ở New Hampshire, nhận xét: "Biden coi như xong phim". Những câu trả lời hỗn loạn của tổng thống Mỹ đương nhiệm khiến Trump dễ dàng lật lại. Khi nghe ông Biden nói đủ thứ lộn xộn về nhập cư, ông Trump đáp: "Tôi không hiểu đoạn cuối ông nói gì. Tôi không nghĩ ông biết mình đang nói gì".

Phe Biden đẩy sớm cuộc tranh luận lên gần 3 tháng với hy vọng gạt bỏ nghi ngờ về tuổi tác của vị tổng thống 81 tuổi. Gần như mọi yêu cầu tổ chức tranh luận của họ đều đã được đáp ứng: không khán giả, ứng viên bị tắt mic sau phát biểu (để ông Trump không nói chen ngang)…, nhưng kết cục vẫn là thảm họa.

Màn thể hiện của ông Biden khiến yếu tố tuổi tác và sức khỏe trí tuệ ngày càng lộ rõ và sẽ trở thành rào cản lớn nhất. Thăm dò CBS/YouGov công bố hôm 30-6 cho thấy 72% cử tri không tin ông Biden đủ tinh thần và nhận thức để làm tổng thống (so với 65% vào đầu tháng).

Đảng Dân chủ cũng chia rẽ khi 46% cử tri nói ông Biden không nên làm tổng thống, so với 54% ủng hộ. Năm 2020, ông Biden từng hơn ông Trump 9 điểm phần trăm về niềm tin cử tri, giờ ông đang kém đối thủ hơn 20 điểm.

Tờ The Economist từng nhiều lần kêu gọi ông Biden không nên tái tranh cử. Câu hỏi giờ là liệu có còn đủ thời gian cho một ứng viên tốt hơn.

Thomas Friedman, ký giả nổi tiếng và là bạn ông Biden, viết trên The New York Times ngày hôm sau, nhận định rằng Biden là "người tử tế và một tổng thống tốt. Nhưng ông nên rút khỏi cuộc đua".

Ông Friedman đã khóc khi coi màn tranh luận. "Tôi không nhớ có khoảnh khắc nào đáng buồn hơn trong các cuộc đua tổng thống, vì nó thể hiện rõ: Joe Biden, một người tử tế và tổng thống tốt, nhưng chẳng có cơ hội tái cử".

Ông Friedman gọi Trump là người xấu, tổng thống hẹp hòi, không chịu học hỏi mà lại thù dai. "Để nước Mỹ có cơ hội ngăn mối đe dọa Trump vào tháng 11, tổng thống nên tuyên bố không chạy đua tái cử và trao hết các đại biểu của mình cho đại hội đảng", ông viết.

Theo ông Friedman, điều quan trọng là Đảng Dân chủ cần "đặt lợi ích đất nước lên trên" và bắt đầu quá trình lựa chọn ứng viên mới. Quá trình này có thể hỗn loạn khi đại hội đảng bắt đầu ngày 19-8 tới, nhưng mối đe dọa từ ông Trump đủ lớn để các đại biểu có thể tập hợp quanh một ứng viên khác.

Nhiều ứng viên trẻ triển vọng

Nếu ông Biden quyết định rút, cơ chế trong đảng có cách để thay ông. Cách tốt nhất là ông Biden tự rút để Đảng Dân chủ nhanh chóng tổ chức cuộc đua trước đại hội vào tháng 8. Cuộc đua này sẽ hỗn loạn, thậm chí gây chia rẽ lớn trong nội bộ đảng (cũng là điều khiến giới lãnh đạo đảng ngần ngại tìm ứng viên mới).

Nhưng Đảng Dân chủ vẫn có nhiều ứng viên tốt. Đầu tiên là Phó tổng thống Kamala Harris, dù bà không tạo được niềm tin và cử tri có thể thấy điều này. Các thống đốc như Gretchen Whimer (Michigan), Gavin Newsom (California), Andy Beshear (Kentucky) hay Josh Shapiro (Pennsylvania) sẽ là những đối thủ nặng ký nếu cuộc đua mở lại.

"Nếu có một thời điểm mà thế giới cần nước Mỹ ở đỉnh cao nhất, được dẫn dắt bởi người giỏi nhất, thì đó chính là thời điểm này - chúng ta đang đối mặt những mối đe dọa lớn và cơ hội lớn. Một Biden trẻ hơn có thể là nhà lãnh đạo đó, nhưng thời gian đã bắt kịp ông. Điều đó rõ ràng một cách đau đớn và không thể tránh khỏi", Friedman viết.

Bài xã luận của The New York Times cũng viết "để phục vụ đất nước, Tổng thống Biden nên rời cuộc đua". Theo đó, ông Biden đã đúng khi miêu tả về những thách thức của cuộc bầu cử tháng 11 với tương lai của nền dân chủ Mỹ: "Donald Trump chứng minh mình là mối đe dọa đáng kể với nền dân chủ - nhân vật thất thường, chỉ chăm chăm nghĩ cho bản thân đấy không đáng được công chúng quan tâm".

Nhưng thực tế hiện giờ, cơ hội chiến thắng của ông Biden đã bị một đòn đau sau cuộc tranh luận. Đội ngũ của ông muốn tổ chức cuộc tranh luận này sớm vì ông Biden đang kém đối thủ trong các cuộc thăm dò.

Mô hình dự đoán của một loạt báo hiện đánh giá ông Biden chỉ có 1/3 cơ hội thắng (đáng lo ngại nhưng không phải là tuyệt vọng khi vẫn còn 4 tháng nữa). Trợ lý của ông hiện hạn chế các tiếp xúc của ông với báo giới và thông điệp của họ vẫn là gặp riêng thì ông vẫn sắc sảo, mạnh mẽ và hoàn toàn kiểm soát được.

Sẽ rất khó để ông Biden lật ngược tổn thất hình ảnh này. Ông Trump hoàn toàn có thể từ chối tham gia cuộc tranh luận vào tháng 9 và ông Biden sẽ không bao giờ có cơ hội thay đổi hình ảnh cử tri nhìn nhận về ông.

Ông Biden thường tham khảo gia đình về các quyết định lớn và những người thân ông nói cách duy nhất để ông rút sẽ là vợ và người thân khuyên ông. Tại cuộc gây quỹ tối 28-6, vợ ông, bà Jill Biden, kể sau tranh luận, ông đã nói với bà: "Tôi không hiểu chuyện gì đã xảy ra, tôi cảm thấy không ổn". Và bà đáp lại: "Joe, chúng ta sẽ không để 90 phút đó quyết định bốn năm anh làm tổng thống".

Báo Times viết. "Ông Biden từng là một tổng thống đáng ngưỡng mộ. Dưới sự lãnh đạo của ông, đất nước đã phát triển và bắt đầu giải quyết một số thách thức dài hạn, các vết thương mà ông Trump xé toạc bắt đầu được hàn gắn. Nhưng đóng góp lớn nhất ông Biden có thể làm giờ là tuyên bố không tiếp tục tranh cử".■

Ngoài những nhân vật lão luyện hơn, bên phe Dân chủ còn khá nhiều tài năng trẻ chính trị đã được The Hill điểm tên như các phương án khả dĩ thay thế ông Biden. Bộ trưởng Giao thông chính quyền đương nhiệm Pete Buttigieg, 42 tuổi, là một gương mặt như vậy.

Ông đã nổi tiếng hơn nhiều trong nhiệm kỳ vừa qua, nhất là với vai trò trong đạo luật lưỡng đảng về cơ sở hạ tầng, thông qua năm 2021. Tuổi trẻ của Buttigieg là sự đối lập rõ ràng với Biden. Dù vậy, ông được cho là còn thiếu kinh nghiệm và không đủ sức hút với nhóm cử tri thiểu số.

Gương mặt trẻ trung thứ hai của phe Dân chủ là Andy Beshear, thống đốc 46 tuổi của bang Kentucky. Ông đã tái cử nhiệm kỳ hai ở bang vốn là thành lũy Cộng hòa này vào năm 2023, thậm chí với khoảng cách còn lớn hơn khi thắng cử lần đầu năm 2019.

Ông Beshear từng nói về khả năng thay thế ông Biden vào tuần trước. "Màn trình diễn khi tranh luận thật không dễ dàng, một tối không hay với tổng thống, nhưng ông ấy vẫn là ứng viên. Chỉ ông ấy mới quyết định về tương lai của vị trí đó. Chừng nào ông ấy còn trong cuộc đua, tôi còn ủng hộ ông ấy".