Nga - Mỹ: Giương cơ bắp trên biển

TTCT - Vụ hải quân Nga săn đuổi một chiếc tàu ngầm hạt nhân lớp Virginia của hải quân Mỹ tuần rồi thể hiện rõ những thất thế cố hữu của tàu ngầm hạt nhân Mỹ, và cũng là một trải nghiệm đánh giá năng lực chống tàu ngầm (ASW) của hải quân Nga trong tình hình hai nước đang căng như dây đàn trên không chỉ một mặt trận.

Lúc 10h40 (giờ Matxcơva) ngày 12-2, “một tàu ngầm lớp Virginia của Mỹ đã bị máy bay Il-38 và một tàu ngầm của Hạm đội Thái Bình Dương phát hiện trong cuộc tập trận tìm diệt tàu ngầm của kẻ thù giả định trong khu vực chúng có thể được triển khai”, Thông tấn xã Tass 13-2 đưa tin khá chi tiết.

“Các tọa độ của tàu ngầm nọ sau đó đã được chuyển tới nhóm tàu của Hạm đội Thái Bình Dương dẫn đầu bởi khinh hạm Đô Đốc Shaposhnikov thực hiện tất cả các hành động cần thiết để bảo vệ biên giới quốc gia của Nga”.

Cuộc chiến thông tin

Các chi tiết trên nhằm cho thấy “kẻ bị truy đuổi”, tức chiếc tàu ngầm của Mỹ, lúc bị “bắt quả tó” đang ở một vị trí mà hải quân Nga đã dự liệu sẵn.

Điều đó đồng nghĩa tàu ngầm Mỹ đã có thói quen dọ thám Nga ở khu vực đó, Nga biết nên kỳ này tương kế tựu kế mai phục. Hoặc Nga có tin tình báo xì ra từ nội bộ Mỹ nên dự kiến được vùng biển để mà tổ chức tập trận “tìm diệt tàu ngầm của kẻ thù giả định”.

Tàu Đô đốc Shaposhnikov của Nga. Ảnh: Reddit

Tin của Tass không dừng ở đó. Hãng tin này còn lưu ý rằng chiếc tàu ngầm Mỹ nọ “có lợi thế khách quan trong việc phát hiện tàu Nga, nhưng các hành động nhanh chóng của lực lượng chống tàu ngầm thuộc Hạm đội Thái Bình Dương đã giúp Nga phát hiện ra tàu này.

Thế nào là “lợi thế khách quan” của tàu ngầm lớp Virginia?

Được biết, các nhiệm vụ được giao cho lớp tàu ngầm này rất đa dạng, bao gồm “tiến hành các hoạt động bí mật trên đại dương và ven biển nhằm hỗ trợ các lĩnh vực nhiệm vụ sau: tác chiến tấn kích (STW); tác chiến chống ngầm (ASW); tình báo, giám sát và trinh sát (ISR); chỉ định mục tiêu và cảnh báo (I&W); chiến tranh điện tử (EW); tác chiến chống tàu mặt nước (ASUW); tác chiến đặc biệt của Hải quân (NSW); tác chiến mìn (MIW); tác chiến theo hải đội chiến đấu (BGO)”, (“Navy Programs - SSN 774 Virginia Class Submarine”, SSN 774, tr. 207).

Đây là lớp tàu ngầm đa chức năng mới nhất của Mỹ - chính là những chiếc mà Úc đã bỏ ngang hợp đồng với Pháp để mua. Tuy nhiên, tàu này vẫn bị lực lượng chống ngầm của Nga phát hiện và nhanh chóng truy cản. Quả là một chiến thắng vang lừng!

TASS cho biết thêm chi tiết cuộc truy đuổi: “Chiếc tàu ngầm không phản ứng với lệnh buộc nổi lên. Phía Nga đưa ra quyết định sử dụng các phương tiện đặc biệt”.

Có thể ngờ rằng “các phương tiện đặc biệt” được phía Nga sử dụng là các quả đạn bắn từ súng cối chống tàu ngầm hoặc quả chất nổ thả sâu được phóng ra xung quanh mục tiêu, không để tiêu diệt mà để buộc trồi lên, “giơ tay đầu hàng”.

Tàu ngầm của Mỹ lúc này dùng kế “kim tiền thoát xác”: “Chiếc tàu ngầm khởi động hệ thống mô phỏng tự hành nhằm chia hình ảnh mục tiêu trên rađa cùng các phương tiện kiểm soát âm thanh thành hai phần, đồng thời rút lui khỏi lãnh hải Nga hết tốc lực”.

Tới đây, phía Nga giở luật ra dằn mặt: “Tùy viên quân sự Hoa Kỳ tại Matxcơva đã được trao một công hàm và được thông báo rằng Bộ Quốc phòng Nga bảo lưu quyền thực hiện tất cả các biện pháp có thể trong lãnh hải của Nga để đảm bảo an ninh của Liên bang Nga”. Tha mạng cho đó, chớ nếu muốn tàn sát, thì đã ngắm thẳng rồi, Tass ý nói.

Những tin tức tiếp theo thuật lại việc Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đã báo cáo với Tổng thống Vladimir Putin rằng chiếc tàu ngầm “rất có thể là của Hoa Kỳ” đã xâm phạm hơn hai dặm rưỡi vào vùng biển của Nga, gần quần đảo Kuril..., và hải quân Nga đã tốn ba giờ để đuổi tàu ngầm nọ đi (The Drive 14-2).

Đáp lại tin tức và cáo buộc từ phía Nga, Hải quân đại tá Kyle Raines, phát ngôn viên Bộ tư lệnh Ấn Độ - Thái Bình Dương của Mỹ, đã trả lời Thông tấn xã Tass:

“Không có chút sự thật nào trong những tuyên bố của Nga về các hoạt động của chúng tôi trong lãnh hải của họ. Tôi sẽ không bình luận về vị trí chính xác các tàu ngầm của chúng tôi nhưng máy bay, tàu bè chúng tôi di chuyển và hoạt động an toàn trong vùng biển quốc tế” (Republic World 13-2).

Mỹ chuyên tàu sân bay, Nga thạo tàu ngầm

Khách quan mà nói, việc chiếc tàu ngầm nói trên của Mỹ đeo bám cuộc tập trận của Hạm đội Thái Bình Dương Nga là bình thường, một cách đương nhiên.

Dân thường còn hay biết cuộc tập trận này huống hồ tình báo hải quân Mỹ! Từ hôm 1-2, Tass đã sớm loan tin khoảng 20 tàu chiến của Hạm đội Thái Bình Dương và các tàu tiếp liệu đã ra khơi để tập trận hải quân theo kế hoạch tại các bãi tập ở biển Nhật Bản và Okhotsk.

Cuộc tập trận này sẽ có sự tham gia của các tàu hộ tống Gremyaschy, Sovershenny, Gromky và Aldar Tsydenjapov, tàu khu trục Đô đốc Shaposhnikov, tàu chống ngầm cỡ lớn Đô đốc Panteleyev và tàu chỉ huy Đô đốc Krylov. Một số bài tập liên quan đến tàu tên lửa và tàu chống ngầm cỡ nhỏ, tàu quét mìn và tàu tên lửa.

Trong bối cảnh phía Nga muốn đưa ra hình ảnh quân đội Mỹ sinh sự cùng khắp thế giới, ở châu Âu với vụ Ukraine chưa đủ giờ thêm vụ này ở khu vưc quần đảo Kuril, với những ai ít tiếp xúc các thông tin quân sự khác nguồn Nga, chuyện hải quân Mỹ theo dõi hải quân Nga tập trận là “chuyện tày trời” và có bị “úp lưới” cũng đáng!

Phát ngôn viên Kyle Raines bác bỏ tố cáo này bằng chú giải: “Hoa Kỳ thường giám sát các hoạt động quân sự đang được thực hiện bởi các quốc gia khác mà không cần phải đi vào lãnh hải của họ”, cho thấy những vụ dọ thám như vầy là “chuyện thường ngày”.

Phía Nga cũng dọ thám Mỹ vô biên. Ví dụ, ngày 4-2-2020, phó đô đốc Andrew “Woody” Lewis, tư lệnh Hạm đội 2 của Mỹ, tuyên bố trong một hội nghị của Viện Hải quân Mỹ rằng ông không còn coi Bờ Đông nước Mỹ là an toàn nữa do tàu ngầm Nga giờ lúc nhúc trên Đại Tây Dương, “được triển khai tinh vi” hơn và “gồm những loại tàu thinh lặng hơn cho phép không bị phát hiện” (The Drive 4-2-2020).

Có lẽ ông đã mô tả đúng tình hình: kỹ năng “tàng hình” trước sonar của tàu ngầm Nga ngày càng cao hơn, chiến thuật tác chiến ngầm của Nga ngày càng dày dạn hơn, nên ít bị lộ hơn để ít bị phía Mỹ “la làng” hơn.

Ngay cả trong thời kỳ của phim Săn lùng [tàu ngầm] Tháng Mười Đỏ (1990), chiếc tàu ngầm lớp Typhoon trong tay hạm trưởng Marko Ramius (Sean Connery thủ vai) cũng đã là một “kỳ quan” rồi!

Trong thực tế, xuất phát từ thực lực kinh tế và yêu cầu tác chiến, hải quân Mỹ “chuyên sâu” về tàu sân bay, trong khi hải quân Nga thì chuyên về tàu ngầm.

Kris Osborn, chủ tịch kiêm tổng biên tập tờ Warrior Maven cùng Trung tâm Hiện đại hóa quân sự (Center for Military Modernization), Mỹ, nhận xét:

“Các tàu ngầm của Nga vẽ nên một bức tranh hoàn toàn khác, vì chúng được coi là cực kỳ nguy hiểm và rất đông. Không giống hạm đội mặt nước của họ, lực lượng dưới biển của Nga hầu như có phạm vi toàn cầu, có lẽ phần lớn là do tầm quan trọng của các tàu ngầm vũ trang hạt nhân” (Warrior Maven 3-6-2021).

Những ngụ ý từ một va chạm

Trong khi phía Nga cho rằng tàu ngầm Mỹ bại lộ tung tích và bị truy đuổi nọ có “ưu thế săn ngầm”, thực tế không hẳn như vậy.

Từ lâu, Cục Trắc nghiệm và đánh giá hành quân (DOT&E) của Bộ Quốc phòng Mỹ đã có những đánh giá kỹ năng tàu ngầm lớp Virginia này, chủ yếu là thuộc Block 3 (phiên bản thứ ba, những chiếc mới nhất thuộc Block 5).

Kết quả kiểm tra đánh giá riêng về lĩnh vực chống ngầm như sau: “Tính hiệu quả hành quân của lớp Virginia tùy thuộc nơi nhiệm vụ. Việc hiện đại hóa sonar và hệ thống điều khiển hỏa lực (A-RCI và AN/BYG-1)... với phần mềm APB 09 không làm thay đổi hiệu suất của lớp Virginia cho các nhiệm vụ được thử nghiệm”.

Đánh giá của DOT&E kết luận: “Hiệu quả không đổi [từ việc nâng cấp tàu ngầm lớp Virginia từ Block 1 lên Block 3] với các nhiệm vụ chống ngầm (ASW), tình báo, giám sát và trinh sát (ISR), quản lý tiếp xúc, nhận thức tình huống và khả năng tránh mìn”.

Thậm chí trong một đánh giá khác riêng về phần mềm xử lý dữ kiện APB-09 trong báo cáo “Hệ thống kiểm soát tác chiến AN/BYG-1”, DOT&E cho rằng:

“Phần mềm xử lý dữ kiện APB-09 không hiệu quả trong việc hỗ trợ nhận thức tình hình và quản lý tiếp xúc (với đối phương) trong những khu vực có mật độ chạm trán cao”.

Đánh giá này có thể giải thích phần nào tại sao chiếc tàu ngầm bị dí ở quần đảo Kuril đã không sớm nhận ra đối phương: chẳng qua lúc đó đối phương đông quá, nên tạo ra nhiều “tiếp xúc” sonar!

Vụ tàu Nga rượt tàu ngầm Mỹ còn chứa nhiều câu hỏi chưa rõ ràng: cuộc tập trận của hải quân Nga ở khu vực quân đảo Kuril có ý nghĩa gì với Nhật Bản?

Có lẽ người Nhật đang nhìn vào bức tranh lớn hơn: các cuộc tập trận không và hải quân Nga - Trung ngày càng sâu rộng hơn, có thể đe dọa trật tự an ninh ở Đông Á, tờ Nikkei 29-1 nêu vấn đề.

Việc Nga nay bắt đầu cho máy bay quân sự Trung Quốc bay vào không phận của mình có thể được xem như là đã chuyển từ hợp tác sang liên minh quân sự trong thực tế. Cũng thế, việc hải quân Trung Quốc và Nga tập trận xa phía nam nước Nhật là một kế hoạch ít thấy trong quá khứ.

Xem ra, không chỉ Ukraine là sắp chứng kiến những thay đổi lớn về cục diện! ■

Việc phát hiện tàu ngầm lớp Virginia của Mỹ là do công một máy bay Il-38 và một tàu ngầm (chưa rõ là chiếc nào trong 27 tầu ngầm của Hạm đội Thái Bình Dương), sau đó tàu khu trục Đô đốc Shaposhnikov chỉ huy vụ truy bắt.

Máy bay săn ngầm Il-38 được xem là “đồng cân” của P-3 Orion của Mỹ, còn tàu khu trục Đô đốc Shaposhnikov là một trong những “siêu sao” của hải quân Nga: tháng 6-2002, Tổng thống Vladimir Putin đã thăm tàu này, ký thác nhiệm vụ cho Hạm đội Thái Bình Dương là bảo đảm các lợi ích của Nga ở Viễn Đông và một số khu vực trên Thái Bình Dương (Kremlin.ru, 26-8-2002).

Sau vụ cháy tháng 2-2018 ở cảng Vladivostok, tàu này đã được đại tu bổ, tân trang, và mới được nâng cấp vũ khí chống ngầm bằng hệ thống tên lửa Otvet vào năm 2019.

Tháng 12-2020, chiếc Đô đốc Shaposhnikov đã tham gia thử nghiệm săn ngầm trong vùng biển Nhật Bản và diệt được một mục tiêu dưới nước bằng một quả tên lửa Otvet phóng đi từ dàn phóng đa nhiệm 3S-14 (có thể phóng các tên lửa đủ loại từ Kalibr, Oniks đến Tsirkon).

Đặc điểm của tên lửa chống ngầm Otvet là có thể bay xa 50km về phía khu vực mục tiêu; khi tầng thứ nhất của tên lửa rơi ra, sonar trên ngư lôi UMGT-1 sẽ bắt đầu hoạt động quét sóng âm của mục tiêu, khi dò được vị trí, ngư lôi sẽ được thả xuống nước, tự lặn và tiếp tục săn tàu ngầm đối phương bằng hệ thống sonar của nó (Naval News 30-12-2020 và Tass 11-1-2022).

 Trở lại Bạn đang đọc trong chuyên đề "Xung đột nga - ukraine: những gì bạn cần biết

Tiếp theo 