Vì sao phim lậu sống khỏe sống lâu?

TTCT - Không thể biện minh cho chuyện xem phim lậu, nhưng gốc rễ của vấn đề phức tạp hơn chuyện miễn phí. Người ta sẵn sàng bỏ tiền, miễn sao có được thứ mình muốn. Các dịch vụ streaming (xem trực tuyến) ra sức làm phong phú kho nội dung, ra giá thuê bao phải chăng để thu hút người dùng. Vấn đề là không phải lúc nào hai bên cũng gặp nhau, và vùng xám đó là nơi “làm ăn” của phim lậu.

Nội dung lậu luôn có đất sống vì luôn có “khách hàng” - người không tiếp cận được hoặc không muốn sử dụng nội dung có bản quyền. Sự ra đời của iTunes không giết chết được các trang chia sẻ nhạc bất hợp pháp, và các dịch vụ streaming như Netflix cũng không lấy mất đất sống của các trang phim lậu.

Có gần 190 tỉ lượt truy cập các trang phim lậu trong năm 2018 trên toàn thế giới, trong đó có 5,75 tỉ từ Anh và 17,4 tỉ lượt xem từ Mỹ, theo MUSO, công ty chuyên theo dõi thị trường nội dung số lậu.

Đại dịch COVID-19 cũng giúp các trang phim lậu có thêm khách hàng, khi nhiều người phải ở nhà hơn, nhu cầu giải trí cao hơn. Cũng theo MUSO, chỉ trong tháng 3, các trang cho phép xem và tải bất hợp pháp phim và chương trình truyền hình đã đón hơn 300 triệu lượt truy cập từ hàng triệu người Anh đang phải “tự cách ly” ở nhà.

Từ một thí nghiệm

Người viết bài này ngoài trả tiền Netflix mỗi tháng còn đang có thuê bao một năm trên ba nền tảng khác: Apple TV, Galaxy Play (tên cũ là Fim+) và FPT Play. Cuối tuần rồi thử làm một thí nghiệm nhỏ bằng cách tìm phim 12 Years a Slave trên cả bốn dịch vụ; kết quả là không nơi nào có. Cần lưu ý là Netflix có phim này, nhưng không dành cho người dùng Việt Nam (Về sự khác nhau giữa kho phim Netflix ở các nước, xem TTCT số 24-2020).

Tiếp tục tìm trên Google với từ khóa “12 Years a Slave vietsub” (mẹo để tìm trang phim tiếng Việt), 10 kết quả đầu tiên gồm 9 trang xem online miễn phí (dĩ nhiên là không có bản quyền) và trang Wikipedia về bộ phim về phân biệt chủng tộc này. Trong 9 trang phim lậu, có 3 trang bị lỗi, 2 trang “ngừng chiếu vì lý do bản quyền”, nhưng 4 trang còn lại xem… vô tư, một phát là “play” ngay.

Một lưu ý khác: theo kết quả Google, dịch vụ streaming Amazon Prime Video có phim này, phí thuê là 3,99 USD (90.000 đồng). Nhưng nhờ một đồng nghiệp có thuê bao Amazon kiểm tra, kết quả là người dùng ở Việt Nam cũng không xem được, giống y Netflix.

Tình cảnh này hẳn ai cũng đôi lần trải qua. Có trong tay hơn một dịch vụ streaming rồi mà vẫn có khi (hay thường xuyên) không thể xem phim mình muốn. Google bày ra trước mắt bốn trang phim lậu đầy cám dỗ, ta sẽ chọn một cái và thưởng thức hay thôi không xem phim đó nữa, tìm thứ gì có trên mấy dịch vụ ta đã trả tiền thay thế vậy? Câu trả lời dĩ nhiên tùy người, tùy phim, song điều chắc chắn là đừng tưởng người đã chấp nhận trả tiền mua gói thuê bao xem phim bản quyền rồi thì sẽ “xa lánh” phim lậu. Ngược lại là khác.

Chết chìm trong phí thuê bao streaming. Ảnh: kiplinger.com

Nghĩ lại về người xem phim lậu

Một thăm dò trực tuyến trên 1.800 người Úc do Công ty Sycamore thực hiện hồi tháng 2 cho thấy có khoảng 1/3 người được hỏi có đăng ký duy nhất một dịch vụ streaming, trong khi 13% trả tiền cho từ ba dịch vụ trở lên. Điều đáng nói là trong nhóm “chịu chơi”, 50% cho biết vẫn xem nội dung lậu trên mạng, và lý do phổ biến nhất là “cái muốn coi không có trên các dịch vụ đã trả tiền”.

Justin Warren, thành viên tổ chức Electronic Frontiers Australia, cho biết những người trả tiền cho nhiều dịch vụ streaming có xu hướng chuyển sang xem lậu vì “tức mình” khi đã chủ động chi tiền cho nhiều dịch vụ để rồi vẫn không xem được cái mình cần.

Andy Chatterley, giám đốc điều hành MUSO, xác nhận rằng “xu hướng xem nội dung lậu có liên hệ với các nội dung hợp pháp và có trả tiền”. “Nếu số người dùng Netflix tăng [trong mùa COVID-19] thì chúng tôi quan sát được lượng truy cập các trang phim và chương trình truyền hình lậu cũng tăng” - Chatterly nói với The Guardian.

Nội dung phân tán - những thứ hay ho, hấp dẫn người dùng không nằm chung một chỗ mà rải rác khắp các dịch vụ streaming khiến người dùng và cả túi tiền của họ mệt mỏi, mất kiên nhẫn. Điều này cũng khiến tệp người xem phim lậu mở rộng ra, chứa cả những người nhận thức rõ về việc xem nội dung có bản quyền.

“Chúng ta phải thôi nghĩ rằng chỉ những người thích vào các trang bất hợp pháp mới là lượng khán giả xem phim lậu ‘truyền thống’” - Chatterly nói với Wired năm 2019.

Thực tế, theo Chatterly, lực lượng khán giả này có thể bao gồm cả những người thuê bao nhiều dịch vụ, mua luôn gói xem các kênh thể thao nhưng vẫn xem nội dung trên các trang lậu vì nội dung đó không phát ở khu vực của họ, hoặc họ đã trả tiền cho quá nhiều dịch vụ, không thể chi thêm được nữa.

“Một thực tế không tránh khỏi là người ta sẽ không trả tiền cho bốn hay năm dịch vụ khác nhau - Chatterly nói - Nếu ta có thể có mọi thứ chỉ bằng một cú click, chắc chắn ta sẽ làm thế”.

CEO của MUSO đủ khôn khéo để không nói trắng ra rằng chính các trang streaming đã đẩy người xem đến các trang lậu, mà nhấn mạnh rằng ngược lại, có thể thấy đây là một cơ hội. “Không để nội dung lậu tồn tại trên mạng là quan trọng, nhưng cùng lúc đó cũng phải trân trọng nhu cầu của người xem” - Chatterly khuyên.

Ảnh: The Times

Dan Rayburn, chuyên gia của Hãng Frost & Sullivan, cho rằng chia sẻ password - một tính năng do chính các dịch vụ streaming “khuyến khích” - đã khiến chuyện xem phim không mất tiền ngày càng bình thường hóa trong mắt người dùng. Gói Netflix thấp nhất cũng cho phép chia thành bốn tài khoản khác nhau, nên chuyện nhiều người cùng góp tiền mua chung một gói thuê bao là rất phổ biến. Trong bốn người đó, mỗi người lại chia sẻ mật khẩu truy cập cho một hay nhiều người khác, và những người này về lý thuyết thoải mái xem mà không mất tiền. “Tôi không cho là người dùng nghĩ đó là ăn cắp bản quyền” - Rayburn nói. Chính CEO của Netflix từng thừa nhận cần phải “sống chung với lũ”, bởi có rất nhiều trường hợp “chia sẻ password chính đáng”, như giữa vợ chồng hay cha mẹ và con cái với nhau.

Cuộc chiến sẽ ngày càng cam go

Trước thời mạng di động phổ biến và các trang streaming bùng nổ, một trong những cách xem phim lậu là “kéo torrent”, một dạng thức chia sẻ ngang hàng (p2p) để tải phim, thường là rất mất thời gian. Khi mạng tốc độ cao phổ biến và công nghệ streaming ra đời, việc xem phim mọi lúc mọi nơi trở nên dễ dàng hơn, người ta từng nghĩ nội dung lậu sẽ không còn đất sống. Thực tế thì người ta có thể chuyển từ tải phim về máy sang xem online, song lậu thì vẫn lậu.

Một người chuyên kéo torrent tưởng sẽ vui vẻ với gói Netflix, cho đến khi họ nhận ra thứ mình muốn xem nằm ở 4-5 nền tảng khác nhau. Thứ duy nhất miễn phí (theo nghĩa không mất tiền tươi thóc thật) lại là các trang phim bất hợp pháp. Phim lậu vì thế trở lại, và lợi hại hơn xưa khi đầu tư nâng cấp giao diện, trải nghiệm người dùng để thu hút “khách hàng trung thành” như một nền tảng hợp pháp thực thụ.

Tìm và tải được nội dung số bất hợp pháp từng là chuyện trần ai, nhưng những cách làm như kéo torrent dường như đã thành một thứ di sản trong thời streaming hiện nay. Theo tạp chí Intelligencer, tìm và tải torrent giờ là kinh nghiệm cha truyền con nối, khi phim ảnh có một lứa khán giả mới là những người sinh ra và lớn lên cùng với Internet. Công nghệ chia sẻ ngang hàng không có trên di động - phương tiện tiêu thụ nội dung số phổ biến nhất hiện nay. Sự chuyển dịch này có thể là một lợi thế cho các dịch vụ streaming trong cuộc chiến chống phim lậu, song hiệu quả thì cần phải chờ thời gian trả lời.

Điển hình cho xu hướng “coi phim lậu cũng phải sang” là Popcorn Time, ứng dụng được xem là “Netflix của phim lậu” với giao diện thiết kế chăm chút, chứ không như các trang phim sơ sài, chứa đầy quảng cáo và link “dụ” tải phần mềm vớ vẩn.

Chatterly cho rằng các trang phim lậu cũng đầu tư sáng tạo như ai, và “một số trang có phần quản lý tài khoản còn xịn hơn các dịch vụ có trả tiền”. Đầu tư chăm chút được đền đáp bằng sự gắn bó của khách hàng - những người vào thẳng trang phim lậu để xem thay vì thử tìm kiếm trên Google.

Popcorn Time gây tranh cãi ngay từ khi mới ra mắt năm 2014, và sau đó liên tục ngừng hoạt động hoặc bị nhiều nước chặn truy cập. Ứng dụng này vừa trở lại hoành tráng vào tháng 3 vừa qua, dĩ nhiên là để phục vụ các khán giả phải ở nhà cả ngày vì virus corona. Nhưng như đã nói, không phải tất cả họ đều là người ưa miễn phí, muốn xem phim không mất tiền.

Thách thức của các nhà phân phối nội dung thu phí có bản quyền không chỉ là dẹp các trang lậu, mà làm sao đáp ứng nhu cầu của người dùng tối đa. Tiêu thụ nội dung lậu sẽ giảm nếu việc tiếp cận nội dung có bản quyền dễ dàng hơn các hình thức bất hợp pháp. Dịch vụ streaming sẽ không thể đánh bại phim lậu mà chỉ có thể cung cấp lựa chọn tốt hơn cho người dùng.

Thật không may là để xem được phim mình thích một cách hợp pháp thực tế không phải là điều dễ dàng, ngay cả với người chịu mở hầu bao cho nhiều dịch vụ có thu phí.■

Tự sự của một người xem phim lậu

Tôi bắt đầu xem phim lậu từ những năm học đại học ngành ngôn ngữ Anh, cách đây khoảng 7-8 năm, do có nhu cầu xem các phim điện ảnh và truyền hình Anh - Mỹ để phục vụ mục đích giải trí và học tập.

Ban đầu tôi cũng không ý thức được những bộ phim mình xem là lậu. Thời điểm đó, Netflix và các dịch vụ tương tự không hề rầm rộ như hiện nay. Cách để xem phim truyền hình Anh - Mỹ một cách chính thống là xem trên các kênh nước ngoài qua dịch vụ truyền hình cáp. Dù ở nhà đã có thuê bao truyền hình cáp, nhưng do giới hạn về thời gian và sự đa dạng, tôi bắt đầu chuyển qua xem phim từ các trang phim lậu trên mạng để xem được nhiều phim hơn và cập nhật các tập phim mới nhất.

Tôi cũng có khoảng thời gian 1-2 tháng làm cộng tác viên dịch phim cho một trang nổi bật về chất lượng phim và phụ đề. Tôi làm việc không lương, chủ yếu chỉ vì đam mê phim ảnh và tích lũy kinh nghiệm dịch thuật.

Sau khi có công việc ổn định, quỹ thời gian của tôi thu hẹp nhiều và từ đó nhu cầu xem phim cũng giảm đi. Lúc này ưu tiên của tôi khi xem một bộ phim là sự tiện lợi và nhanh chóng, và các trang streaming miễn phí là sự lựa chọn phù hợp.

Để có được sự tiện lợi thì phải đánh đổi với chất lượng phim, phụ đề Việt ngữ của những trang này thường cũng có nhiều sai sót. Các quảng cáo lúc nào cũng phiền phức và thường gặp lỗi không xem được. Các dịch vụ có thu phí dĩ nhiên không hề có những phiền toái này. Cao Duy