Tetris tuổi U40 và những cậu bé viết lại luật chơi

Trò chơi Tetris

Tetris xuất phát từ một trò chơi điện tử do nhà khoa học máy tính Liên Xô Alexey Pajitnov viết năm 1984 để kiểm tra sức mạnh dòng máy Elektronika 60 do nước này sản xuất. Sau khi du nhập sang phương Tây và được phân phối trên dòng máy NES (ở ta quen gọi là điện tử 4 nút) và Game Boy, Tetris trở thành hiện tượng vào thập niên 1990 và cho đến nay đã xuất hiện trên 65 nền tảng khác nhau - nắm giữ kỷ lục Guinness về số nền tảng có mặt của một trò chơi điện tử.

Luật chơi rất đơn giản: các khối gạch (tetromino) tạo thành 7 hình dạng khác nhau lần lượt xuất hiện ngẫu nhiên trên màn hình. Nhiệm vụ của người chơi là xoay chuyển và sắp xếp chúng với mục tiêu cuối cùng là tạo thành một hàng ngang hoàn chỉnh để dọn sạch và ghi điểm. Gạch tràn màn hình đồng nghĩa trò chơi kết thúc.

Gần 4 thập niên đã qua nhưng Tetris vẫn còn hấp dẫn, và thế hệ người chơi mới nhất - Gen Z - không chỉ say mê trò giải trí xưa cũ này mà còn vượt qua luôn thử thách mà biết bao bậc cha chú đi trước mệnh danh là "màn chơi không thể thắng".

Ngựa ô đổi dòng lịch sử

Khi CTWC được tổ chức lần đầu năm 2010, màn 29 vẫn còn được xem là "trùm cuối" không thể đánh bại của phiên bản trò chơi này trên hệ máy NES - phiên bản dùng trong thi đấu chính thức ở giải vô địch thế giới. 

Lý do là từ màn 29, tốc độ xuất hiện của các khối gạch đột ngột tăng gấp đôi, khiến cả những game thủ nhạy bén nhất cũng không thể trở tay kịp và phải chịu thua. Chiến thuật của người chơi vì vậy là đạt điểm số càng cao càng tốt trước khi bước sang màn 29 - cột mốc có biệt danh "màn hình chết chóc" vì chưa ai vượt qua được.

Lịch sử sang trang vào năm 2018, khi một thiếu niên Gen Z vô danh quật ngã người từng 7 lần vô địch Tetris thế giới để bước lên đỉnh vinh quang với chiến tích sống sót qua màn chơi thứ 29. Câu chuyện về Joseph Saelee, khi ấy mới 16 tuổi, bắt đầu khi cậu lần đầu tiên "phá đảo" - cách người chơi gọi việc đạt điểm số tối đa 999.999 (do giao diện trò chơi lúc đó chỉ hiển thị được… 6 chữ số) vào tháng 3 năm đó.

Lúc bấy giờ đạt điểm số tối đa hãy còn được xem là cột mốc phân biệt dân chơi Tetris thứ thiệt và tay mơ, vì không nhiều người làm được chuyện đó trước khi bị màn 29 quật ngã. Nhưng Saelee không dừng lại ở đó. Cậu tiếp tục vượt qua màn 30, rồi 31, 32… cho đến tận 35. Trước cậu, chưa từng có người chơi nào đạt tới màn 30, kể cả người 7 lần vô địch thế giới Jonas Neubauer.

Màn so tài giữa Saelee và Neubauer tại trận chung kết CTWC 2018 đã trở thành huyền thoại trong giới mộ điệu. Tại một giải đấu mà hầu như mọi thí sinh đều ở cái tuổi U40, U50, việc một cậu trai chưa đủ tuổi uống bia lần lượt đánh bại mọi đối thủ "cha chú" và tiến vào trận chung kết để thách thức tượng đài vĩ đại nhất trong làng Tetris khiến ai nấy xôn xao.

Hình ảnh Neubauer ngồi thẫn thờ đầy thất vọng sau khi chứng kiến đống gạch Tetris tràn màn hình, rồi nhìn qua Saelee và vỗ tay chúc mừng chàng trai trẻ khi trận đấu còn chưa kết thúc là biểu tượng của một cuộc chuyển giao thế hệ đầy xúc động. "Quả thật là một niềm vinh dự khi được trao ngọn đuốc dẫn lối này cho một thế hệ người chơi Tetris mới" - Neubauer phát biểu sau trận đấu.

Khoảnh khắc trò chơi kết thúc với nhà vô địch thế giới 7 lần Neubauer (phải), trong khi đường còn rộng thênh thang cho chú ngựa ô 16 tuổi Saelee tại chung kết CTWC 2018.

Kể từ thời điểm đó và suốt 4 năm qua, điều từng có lúc bất khả thi đã trở thành bình thường mới trong thi đấu Tetris chuyên nghiệp: giờ đây, đạt được cấp 30 trở lên gần như là điều kiện bắt buộc nếu muốn có thành tích tại bất kỳ giải đấu Tetris nào. 

"Thế hệ tài năng mới này, hầu hết là thanh thiếu niên, không chỉ thổi luồng sinh khí mới vào trò chơi hơn 30 năm tuổi mà còn hoàn toàn đảo ngược mọi suy nghĩ trước đó về điều gì là khả thi trong trò chơi này" - trang Polygon viết.

Tiếc là Neubauer - người chơi Tetris vĩ đại nhất mọi thời đại - không thể chứng kiến thêm các giới hạn của trò chơi bị phá, khi đột ngột qua đời vào tháng 1-2021 ở tuổi 39.

Những nhà vô địch tuổi học trò

Chiến thắng của Saelee trở thành nguồn cảm hứng để hồi sinh trào lưu chơi Tetris trong cộng đồng Gen Z. CTWC 2020 phải chuyển sang hình thức trực tuyến do COVID-19, nhưng trong cái rủi lại có cái may: nhờ thi đấu online mà giải năm đó quy tụ số lượng đông chưa từng thấy những thí sinh nhỏ tuổi, vốn trước đó không có điều kiện di chuyển đến thành phố Portland (Mỹ) để thi đấu tập trung.

Cộng đồng người chơi Tetris trẻ bỗng có cơ hội phô diễn kỹ năng của mình trên sàn đấu lớn nhất thế giới, và Saelee lúc này không còn là ngựa ô mà đã lên hàng lão tướng dù mới 18 tuổi. Độ tuổi trung bình của 8 đấu thủ hàng đầu CTWC 2020 là 17 tuổi. Trong đó, người chơi trẻ nhất là Michael Artiaga (13 tuổi) cũng chính là nhà vô địch sau khi đánh bại anh ruột Andy Artiaga (15 tuổi) trong trận chung kết "huynh đệ tương tàn".

Như nhiều thí sinh khác, Artiaga cũng đến với Tetris sau khi vô tình xem được video ghi lại trận đấu giữa Saelee và Neubauer trên YouTube và ngay lập tức bị cuốn hút bởi tựa game với lối chơi đơn giản nhưng đầy mê hoặc. 

Vince Clemente, một thành viên ban tổ chức CTWC, nói đùa rằng Saelee là "kẻ tội đồ" trong việc kéo giảm độ tuổi bình quân của thí sinh từ năm 2018 đến 2020. Clemente tiết lộ mẫu đơn đăng ký tham gia CTWC từng yêu cầu thí sinh điền nghề nghiệp hiện tại, nhưng giờ điều đó là vô nghĩa vì hầu như tất cả đều đang còn… tuổi đi học.

Những người chơi mới và trẻ tuổi này đem đến giải đấu không chỉ luồng sinh khí mới mà còn những ý tưởng độc lạ để chơi Tetris hiệu quả hơn. Trước thềm CTWC 2020, người chơi Christopher Martinez tiết lộ với Saelee rằng anh đang hoàn thiện một kỹ thuật bấm nút mới hứa hẹn còn nhanh hơn cả hypertap, thứ giúp Saelee lên đỉnh thế giới trước đó (xem box).

Martinez đặt tên cho nó là phương pháp "lăn tay" (rolling): thay vì dùng lực ngón tay để nhấn phím điều hướng, người chơi chỉ đặt hờ tay trên phím và dùng các ngón của tay còn lại "lăn" qua mặt sau của tay cầm điều khiển để tạo lực nhấn - tương tự cách ta gõ ngón tay trên mặt bàn mỗi khi nhàm chán.

Kỹ thuật rolling dễ học nhưng lại hiệu quả hơn so với hypertap, dẫn đến một làn sóng xô đổ hàng loạt kỷ lục mới. Hầu hết trong số 8 người đứng đầu CTWC 2021 đã dần chuyển sang kỹ thuật rolling ở nhiều mức độ khác nhau trong năm qua để kịp chuẩn bị cho CTWC 2022.

Michael Artiaga (sinh năm 2007, phải) và anh trai ruột Andy Artiaga (2005) tại CTWC 2020. Ảnh: BTC

Sóng sau đè sóng trước

Trong một cuộc thi Tetris diễn ra hồi tháng 5-2022, Andy Artiaga, người xếp thứ 4 ngay sau Saelee ở CTWC 2021, đã thắng một trận đấu phá kỷ lục thế giới về điểm tổng hợp cao nhất trong một ván - điểm người thua cao nhất (1,5 triệu) và người thắng cao nhất (2,1 triệu). Artiaga, ở tuổi 17, chơi đến màn 58, tức gấp đôi so với màn chơi từng được xem là giới hạn sau cùng của thế hệ người chơi Tetris đời đầu.

Các cựu binh Tetris không hề cay cú mà thậm chí còn tự hào rằng trò chơi đã thu hút được một thế hệ tài năng mới, những người đã biến đổi hoàn toàn những gì được cho là có thể đạt được trong tựa game 38 tuổi.

Thế hệ đi trước đã xây dựng một cộng đồng phát triển lành mạnh nhờ sự cạnh tranh trên tinh thần cầu tiến và hợp tác. Kết quả là sự hỗ trợ và dẫn dắt vô tư dành cho những người chơi mới, ngay cả khi điều đó giúp họ vượt trội hoàn toàn so với những người tiền nhiệm. 

Huyền thoại Neubauer có clip "Tetris vỡ lòng" để giải thích các kỹ thuật và chiến thuật cơ bản trong thi đấu chuyên nghiệp. Chính nhờ sự chia sẻ nhiệt tình này mà người chơi mới không mất nhiều thời gian phát minh lại bánh xe và dành thời gian đó để hoàn thiện và cải tiến dựa trên nền tảng của người chơi cũ.

"Tôi chưa từng nghĩ rằng người chơi thật sự muốn chia sẻ bí mật của họ, nhưng đó là tinh thần cạnh tranh tích cực mà mỗi chúng ta đều có. Khi bạn đối xử tốt với các đối thủ cạnh tranh của mình, điều tốt đẹp đó rất dễ lan tỏa - ông Chris Tang, bình luận viên cho các giải đấu CTWC, nói với Polygon - Mọi người đều hòa thuận, mọi người cổ vũ cho nhau, và mọi người muốn thấy nhau thành công".

Điểm số cao nhất hiện tại trong Tetris cao hơn gấp 3 lần những gì Neubauer và những người chơi cũ khác có thể tưởng tượng ra chỉ vài năm trước. Gen Z đã phá vỡ mọi kỷ lục mà thế hệ Tetris cũ thiết lập, nhưng họ đều nhận thức một điều rằng họ không thể đạt được những gì mình đã đạt được nếu không có di sản của những người đi trước.■

Saelee thành công nhờ học được kỹ thuật "hypertap" từ một người chơi khác tên Koji Nishio và hoàn thiện nó đến mức độ hoàn hảo. Bằng cách sử dụng linh hoạt các ngón tay, Saelee có thể nhấn các nút điều hướng nhanh hơn so với mức mặc định của trò chơi. Điều này giúp anh có đủ thời gian đưa các khối gạch đến vị trí mong muốn ngay cả ở độ khó cao nhất. "Tôi tự mày mò kỹ thuật hypertap và cuối cùng cũng tìm thấy tư thế mình cảm thấy thoải mái nhất" - Saelee, giờ đang là sinh viên năm 2, chia sẻ.